دکتر حمید قنبری
کارشناس ارشد بانک مرکزی

پس از برجام چه چیزی است که مانع سرمایه‌گذاری خارجی در ایران می‌شود؟ به این پرسش می‌توان در دو بخش پاسخ داد: موانعی که به نوعی با نظام تحریم‌ها مربوط می‌شوند و موانعی که ارتباطی با تحریم‌های وضع شده علیه ایران ندارند. موانع دسته اول، همانطور که بارها اشاره شده است، ابهامات در رابطه با تحریم‌های باقی مانده علیه ایران و نیز احتمال بازگشت تحریم‌ها هستند. انتظار می‌رود که با گذر زمان، این موانع روز به روز کمرنگ‌تر شوند و هر قدر که بانکها و شرکت‌های بزرگ خارجی روابط خود با ایران را بیشتر کنند، تردیدها کنار گذاشته شوند و سرمایه‌گذاران بیشتری تمایل به ورود به اقتصاد ایران را نشان دهند. اما موانعی که خارج از نظام تحریم‌ها وجود دارند، جدی‌تر و رفع آنها نیازمند تلاش‌های اساسی‌تری است. جذب سرمایه‌گذاری خارجی، نیازمند قوانین، مقررات و نهادهایی است که ایجاد آنها نیازمند تحولات اساسی و ساختاری اقتصادی است.

به تازگی یکی از دانشگاه‌های معتبر دنیا تحقیقی در مورد این مسأله انجام داد که چرا برخی شهرها به مرکز مالی بین‌المللی مبدل می‌شوند و برخی دیگر از شهرها چنین اقبالی ندارند. در این تحقیق، عوامل متعددی مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت، نتیجه جالبی حاصل شد. عواملی همچون نزدیک بودن به ساعت گرینویچ، زبان انگلیسی، و وجود سرمایه زیاد در کشورها نقش چندانی در تبدیل شهرها به مرکز مالی بین‌المللی ندارند اما در مقابل، انعطاف پذیری قانون کار، امکان جذب نیروی کار خارجی، نظام قضایی کارآمد و سریع و شهرسازی مدرن و کارآمد نقش مهمی در تبدیل شهرها به مرکز مالی بین‌المللی دارند. می‌توان همین مطلب را در مورد سرمایه‌گذاری خارجی به طور کلی نیز بیان کرد. برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی مهم است که شرکت‌های ایرانی بتوانند با سهولت نیروی کار خارجی جذب نمایند. مهم است که شهرهای ما از جهت محیط زیستی و امکانات رفاهی در حدی باشند که سرمایه‌گذاران خارجی تمایل به زندگی در آنها را داشته باشند.

مهم است که حقوق قراردادها با کارآیی و سرعت از طریق نظام قضایی اجرا شود و دادگاه‌های ما نسبت به اشخاص ایرانی و اشخاص خارجی بی‌طرفانه عمل کنند. به نظر می‌رسد در مواردی که چنین اموری در حال حاضر در کشور انجام می‌شوند نیاز به اطلاع رسانی در خصوص آنها وجود دارد و در مواردی نیز که کاستی‌هایی وجود دارد، این کاستی‌ها در اسرع وقت مرتفع شوند تا بتوان سرمایه‌های خارجی را به کشور جذب نمود. باید توجه داشت که فرایند فراهم کردن شرایط مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی فرایندی مستمر و مداوم است و همانطور که ما تمایل به جذب این سرمایه‌ها داریم، همسایگان و رقبای ما نیز تمایل به جذب سرمایه‌های خارجی دارند. بنابراین، در این رقابت و مسابقه مستمر و مداوم، کشوری برنده خواهد بود که شرایط جذاب‌تری را برای سرمایه‌گذاران فراهم نماید.