ارزش افزوده کالا، شاخص مهم در انتخاب صادرکنندگان نمونه
انتخاب صادرکنندگان نمونه که از سال 77 در مرکز توسعه صادرات ایران آغاز شد و امسال شاهد برگزاری نوزدهمین دوره آن هستیم، تفاوت و تمایز خاصی با دوره‌های گذشته دارد. یکی از مهمترین مولفه‌ها و شاخص‌های جدید در انتخاب صادرکنندگان نمونه ملی، توجه به ارزش افزوده کالاهای صادراتی است.این مطلب را رییس سازمان توسعه تجارت ایران در گفت وگو با دنیای اقتصاد اعلام کرد.

وی در بخش دیگری از این گفت وگو اظهار کرد: با آنکه دولت یازدهم از آغاز به کار فعالیت، اقدامات مناسبی در راستای رفع موانع و محدودیت‌های صادرات به عمل آورده، با این حال صادرات در سال 94 کماکان روند کاهشی خواهد داشت که به دلیل عدم تامین نقدینگی مناسب، کاهش قیمت‌های جهانی برخی محصولات، کاهش حجم واردات جهانی به ویژه در بازارهای منطقه، کاهش ظرفیت واحدهای تولیدی و... است. ولی‌الله افخمی، محورهای هشت گانه سرمایه‌گذاری خارجی، پرداخت جوایز و مشوق‌ها، حمایت از توسعه بنگاه‌های بزرگ مقیاس صادراتی، برندسازی، ایجاد شبکه‌های بازاریابی در خارج، حضور در شبکه‌های تبلیغات مجازی بین‌المللی و تامین مالی صادرات با قیمت ارزان و رقابتی را مهمترین الزاماتی می‌داند که در راستای رفع موانع توسعه صادرات غیرنفتی مورد نیاز است.

ابتدا توضیحی از روند انتخاب صادرکنندگان نمونه ارائه فرمایید. تفاوت و تمایز انتخاب صادرکنندگان برتر امسال با سالهای قبل در چیست؟ آیا مشخصه جدیدی در تعیین صادرکنندگان نمونه سال ۹۴ درنظر گرفته شده است؟
انتخاب صادرکنندگان نمونه از سال ۱۳۷۷ در مرکز توسعه صادرات ایران آغاز شد و امسال شاهد برگزاری نوزدهمین دوره این مراسم هستیم. براساس تصویب نامه هیأت دولت، موضوع آیین نامه تشویق صادرکنندگان نمونه با هدف ترویج و تشویق صادرات غیرنفتی، صادرکنندگان فعال و معرفی الگوهای موفق به جامعه، کارگروهی متشکل از نمایندگان دستگاه‌ها و سازمان‌های ذیربط صادرات شامل گمرک، بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، سازمان ملی استاندارد، اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون به ریاست سازمان توسعه تجارت ایران مسئولیت ارزیابی و انتخاب صادرکنندگان نمونه ملی را بر عهده دارند که هر سال در روز ملی صادرات۲۹ مهرماه طی مراسمی با حضور مقامات عالیرتبه کشور از صادرکنندگان نمونه ملی تقدیر می‌شود. مهمترین شاخص‌ها و معیارهای انتخاب صادرکنندگان نمونه عبارتند از:

ارزش صادرات، روند رشد صادرات، گستردگی و ماندگاری در بازارها، دارا بودن دفتر نمایندگی و فروش در بازارهای هدف، ثبت بین‌المللی برند بنگاه و محصول، ثبت داخلی برند، دارا بودن استانداردهای بین‌المللی کیفی و مدیریتی و عضویت در اتحادیه و تشکل‌های صادراتی ملی و استانی، دارا بودن آزمایشگاه مورد تایید استاندارد، صادرات محصولات تولید شده به صورت سرمایه‌گذاری مشترک و صادرات محصولات تحت لیسانس با برندهای معتبر خارجی. با توجه به سبد صادراتی محصولات و کالاهای کشور و ضرورت توجه و تشویق صادرات صنعتی و کالاهای دانش بنیان و دارای ارزش افزوده بالاتر، از سال گذشته توجه به ارزش افزوده کالاهای صادراتی نیز به عنوان یک شاخص مهم و کلیدی در ارزیابی بنگاه‌های صادراتی مورد توجه قرار گرفته و بر این اساس می‌توان گفت یکی از مهمترین مولفه‌ها و شاخص‌های جدید در انتخاب صادرکنندگان نمونه ملی، توجه به ارزش افزوده کالاهای صادراتی است.

جلوگیری از صادرات مواد خام و افزایش صادرات محصولات غیرنفتی با ارزش افزوده بالا و های‌تک، یکی از برنامه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده که همواره مورد تاکید متولیان تجارت قرار گرفته است. در این راستا سازمان توسعه و تجارت ایران چه تدابیری اتخاذ کرده است؟
همانگونه که اشاره شد، توسعه صادرات غیرنفتی با تاکید بر مصنوعات صنعتی و تولیدات با ارزش افزوده بالا و‌های تک که زمینه ساز درآمدزایی و ارزآوری بیشتر برای کشوراند و توسعه و پایداری اشتغال را نیز به همراه خواهند داشت، یکی از مهمترین برنامه‌های وزارت صنعت،معدن وتجارت است و این وزارتخانه تشویق صادرکنندگان مواد اولیه، خام و فرآوری نشده را به صلاح کشور نمی‌داند.
به طور کلی می‌توان گفت که بنگاه‌های صادراتی برای صادرات محصولات و خدمات خود به بازارهای هدف، با چالش‌های بسیاری مواجه هستند و به توانمندی‌های خاصی برای حضور و ماندگاری موفق در یک بازار صادراتی نیاز دارند. عوامل متعددی از درون یک بنگاه گرفته تا فضای کسب و کار کشور و نیز فضای تجارت بین الملل می‌تواند بر صادرات آنها تاثیرگذار باشد.

با توجه به تحولات چند سال اخیر در فضای بین‌المللی و کاهش قیمت نفت و به تبع آن کاهش درآمدهای ارزی کشور، توجه به توسعه صادرات غیرنفتی یکی از مهمترین اولویت‌های دولت است. در این راستا برنامه‌های مختلفی از اصلاح قوانین و مقررات مخل صادرات گرفته تا ارایه مشوق‌های صادراتی غیر مستقیم نظیر کمک به حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و اعزام و پذیرش هیات ها، کمک به ساخت، توسعه و تجهیز زیرساختهای صادراتی، کمک هزینه حمل کالاهای صادراتی و...، در دستور کار سازمان توسعه تجارت ایران قرار دارد. انتخاب و معرفی صادرکنندگان ممتاز و نمونه ملی و معرفی الگوهای موفق صادراتی به جامعه در روز ملی صادرات نیز در راستای همین برنامه هاست.

روند صادرات در سال ۹۴ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ کدام محصولات صادراتی در سال جاری تاثیر بیشتری بر صادرات کشور داشته اند؟
صادرات در سال ۹۴ کماکان روند کاهشی خواهد داشت که به دلیل عدم تامین نقدینگی مناسب، کاهش قیمت‌های جهانی برخی محصولات، کاهش حجم واردات جهانی به ویژه در بازارهای منطقه، عدم حل و فصل موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای ورود کالاهای ایرانی به بازارهای همجوار و دور دست، کاهش ظرفیت تولید واحدها به دلیل کاهش تقاضای داخلی و نیز پایین بودن رقابت پذیری کالای ایرانی در مقایسه با رقبا به دلیل بالا بودن قیمت‌های تمام شده است. مهمترین بخش از صادرات مواد خام کشورمان اقلام معدنی نظیر سنگ آهن است که طی پنج ماهه نخست سال ۹۴ در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به ‌لحاظ ارزشی و وزنی به ترتیب ۶۹و ۴۶درصد کاهش داشته است.

اگرچه بخشی از این کاهش ناشی از کاهش قیمت جهانی و عرضه فراوان سنگ آهن ازسوی رقبای اصلی نظیر استرالیا و برزیل است، اما فرصت مناسبی است برای تسریع در سرمایه‌گذاریهای دولت و بخش غیر دولتی در صنایع پایین دستی فولاد کشور. البته برخی اقلام در بخش صنایع معدنی از جمله مصنوعات چدن، آهن و فولاد، مس و مصنوعات آن و آلومینیوم و مصنوعات آن نیز به ترتیب طی پنج ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۰، ۷۵ و ۲۴ درصد کاهش صادرات داشته‌اند که عمده این اقلام به عنوان مواد اولیه صنایع تکمیلی در صورت تکمیل ظرفیت‌های تولیدی قابلیت مصرف داخلی را خواهند داشت.با توجه به اقداماتی که در دست پیگیری دولت است، در حال حاضر بخش‌هایی نظیر لوازم خانگی، قطعات خودرو، مواد اولیه دارویی، اقلام پایه نفتی قیر و انواع روغن‌ها، برخی از اقلام شیمیایی نظیر شوینده‌ها، موادغذایی و برخی محصولات کشاورزی و فلزات بر اساس عملکردهای پنج ماهه اول سال جاری رشد نشان می‌دهند، که اگر بسته حمایتی اخیری که ریاست محترم جمهوری اعلام فرمودند عملیاتی شود، در نیمه دوم سال شاهد بهبود شاخص صادرات خواهیم بود. البته صنایع کاشی و سرامیک، لاستیک و تایر و سنگ‌های ساختمانی کارشده به دلیل رکود تقاضای داخلی، بهترین فرصت را دارند تا با حمایت دولت در نیمه دوم سال صادرات مناسبی داشته باشند.

رفع موانع تولید و توسعه صادرات غیر نفتی در ایران چگونه محقق می‌شود؟
مهمترین الزاماتی که در راستای رفع موانع توسعه صادرات غیرنفتی مورد نیاز است، همان محورهای هشت گانه اقداماتی است که وزیر صنعت، معدن و تجارت در همایش بین‌المللی توسعه سیاست‌های صنعتی و تجاری در راستای توسعه صادرات و اشتغال به آن اشاره کردند، از جمله سرمایه‌گذاری خارجی، پرداخت جوایز و مشوق‌ها، حمایت از توسعه بنگاه‌های بزرگ مقیاس صادراتی، برندسازی، ایجاد شبکه‌های بازاریابی در خارج، حضور در شبکه‌های تبلیغات مجازی بین‌المللی و تامین مالی صادرات با قیمت ارزان و رقابتی.

با توجه به اینکه رویکرد اصلی دولت یازدهم در دوران پسا تحریم توسعه صادرات غیر نفتی است، سازمان توسعه تجارت ایران چه برنامه‌ای برای پیشبرد این هدف مد نظر دارد؟
در رابطه با برنامه‌های سازمان برای پیشبرد اهداف صادرات در شرایط پس از رفع تحریم‌ها، پیشنهاد میشود به منظور برنامه‌ریزی منسجم و هدفمند برای بهره‌برداری مناسب از حضور هیات‌های خارجی، کارگروه راهبری و برنامه‌ریزی در این رابطه با حضور سایر دستگاه‌های ذیربط و اتاق ایران تشکیل شود.

آیا نقش بانک‌ها و اثرگذاری آنها بر حوزه تولید و صادرات در دوران پسا تحریم تغییر خواهد کرد؟
در مورد تغییر نقش بانک‌ها در دوران پس از رفع تحریم‌ها و تاثیرات آن بر تولید و صادرات، متاسفانه باید گفت زیرساختهای فعلی نظام بانکداری کشور ضعیف بوده و خدمات رسانی آنها غیررقابتی و انحصاری است. قیمت تمام شده پول، تسهیلات و اعتبارات بانک در ایران بسیار بالاست و دلیل عمده آن هم عدم امکان مناسب برای ورود نهادهای پولی خارجی با سرویس مناسب و نرخ سود پایین تر است.

آیا برگزاری مراسم انتخاب صادرکنندگان نمونه در روز ملی صادرات به تنهایی می‌تواند قدردانی و حمایت واقعی و همه جانبه از صادرکنندگان باشد؟
برگزاری مراسم بزرگداشت و تقدیر از صادرکنندگان نمونه ملی باید با همراهی تمامی مسئولین بلندپایه دستگاه‌های اجرایی و شخص آقای رئیس جمهور باشد تا صادرکنندگان به اراده دولت برای حمایت از صادرات باور پیدا کنند. البته دولت یازدهم از آغاز به کار فعالیت، اقدامات مناسبی در راستای رفع موانع و محدودیت‌های صادرات به عمل آورده است.