ضرورت بازنگری طرح تفصیلی تهران

با آنکه بیش از چهار سال از ابلاغ و اجرای طرح تفصیلی جدید تهران می‌گذرد اما برخی کارشناسان و متخصصان حوزه شهرسازی عنوان می‌کنند که بسیاری از تکالیف این طرح هنوز اجرایی نشده است. رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران یکی از دلایل اجرایی نشدن برخی تکالیف طرح تفصیلی پایتخت را در تاخیر در ابلاغ آن عنوان کرد و افزود: تاخیر در ابلاغ طرح تفصیلی، تمامی مطالعات و تصمیم‌سازی‌های مشاورین و تدوین‌کنندگان این طرح را از بین برد. محمدسالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران معتقد است:در حال حاضر قریب به ۱۰ سال از ابلاغ طرح جامع و ۵سال نیز از ابلاغ طرح تفصیلی شهر تهران می‌گذرد. طرح جامع شهر تهران دارای ۱۷راهبرد است که با ارزیابی اقدامات صورت گرفته و آسیب‌شناسی آن می‌توان پی برد تا چه میزان اهداف این طرح محقق شده و راهبردهای محقق شده تا چه اندازه در ارتقای کیفیت زندگی اثر گذار بوده است. اگر بخواهیم طرح جامع و طرح تفصیلی را که صرفا موضوع پهنه‏بندی‏ها در کاربری‌ها را مشخص کرده است بررسی کنیم می‌توان گفت اکثر اهداف آنها محقق نشده و حتی مطالعات آن نیز صورت نگرفته است. حتی می‏توان گفت طرح جامع شهر تهران به اهداف خود در راستای تحقق راهبردهای پیش‌بینی شده در آن نرسیده است.

او به طرحهای موضعی و موضوعی پیش‌بینی شده در مفاد طرح جامع و طرح تفصیلی اشاره کرد و گفت: طرح جامع شهر تهران صرفا به دلیل عدم تحقق این طرحها به اهداف خود نرسیده است. اساسا مفاد طرح جامع نشان می‏دهد که شهرداری و حتی شورای شهر بیشتر بر حوزه‏های سخت‌افزاری تمرکز داشته‏اند تا حوزه‏های نرم‌افزاری. او تاکید کرد: با توجه به اینکه در دنیا چندین دهه است که از برنامه‌ریزی‌های شهری از نوع تهیه طرح جامع شهری، عبور کرده‏اند و به سمت برنامه‏ریزی غلتان حرکت کرده‏اند. آیا ما نباید چنین کنیم؟ یا اگر طرح راهبردی و ساختاری شهر تهران باید ملاک عمل باشد که در حال حاضر هم هست چرا با وجود تدوین راهبردها برای توسعه شهر و تلاش‏های شهرداری و شورای شهر نتوانسته‏ایم به اهداف تعیین شده برسیم؟

رئیس کمیسیون شهرسازی با بیان اینکه پس از انقلاب تاکنون شهر تهران به‌عنوان پایتخت کشور چندین طرح جامع را تجربه کرده است، اظهار کرد: اما طرح جامع کامل و مدونی که براساس آن طرح تفصیلی و نهایتا طرح‌های سطح سوم توسعه شهری یعنی طرح‌های موضوعی و موضعی تدوین شود در سال ۱۳۸۶ تدوین و ابلاغ شد. با این وجود متاسفانه شاهد بودیم که شهر تهران به‌عنوان پایتخت کشور تا ابتدای سال ۹۱ فاقد طرح تفصیلی بود. به این معنا که برخلاف ضوابط طرح جامع که باید بلافاصله پس از ابلاغ آن، طرح تفصیلی تدوین و اجرایی می‌شود این طرح با پنج سال تاخیر رونمایی و ابلاغ شد. اگر به واکاوی چرایی این تاخیر بپردازیم به این پاسخ از سوی تدوین کنندگان این طرح می‌رسیم که با توجه به اینکه شهر تهران گسترده است و پیچیدگی‌های متعددی دارد و قسمت عمده‌ای از آن در گذشته شکل گرفته است برای تدوین طرح تفصیلی به شکل تحقق‌پذیر به زمان بیشتری نیاز است، این در حالی است که براساس اصول برنامه‌ریزی شهری، طرح تفصیلی باید همزمان با طرح جامع تهیه و تدوین شود.اما تدوین و ابلاغ طرح تفصیلی با پنج سال تاخیر با توجه به مجموعه تغییر و تحولات بسیار سریعی که در شهرهایی مثل تهران اتفاق می‌افتد منجر به تغییر یکسری راهبردها براساس مقتضیات زمانی می‌شود.

او ادامه داد: با این وجود در تمام این سال‌ها، مجموعه کنشگران تدوین طرح تفصیلی شهر تهران اعم از شورای عالی شهرسازی و معماری کشور، شهرداری تهران، شورای شهر تهران و مجموعه مشاورین معین مناطق ۲۲ گانه که در اصل موضوع تدوین طرح تفصیلی به آنها برون‌سپاری شده بود در سال‌های قبل از ابلاغ طرح تفصیلی به شهروندان یعنی ذی نفعان شهری و مسوولان سایر نهادها و دستگاه‌ها اعلام می‌کردند که با ابلاغ طرح تفصیلی شهر تهران دیگر از اداره بخشنامه‌ای و سلیقه‌ای شهر جلوگیری می‌شود. به‌عنوان مثال شهردار تهران طی جشنواره‌ها و همایش‌های متعددی که طی سال‌های اخیر در آنها شرکت داشته به ویژه پس از ابلاغ طرح تفصیلی همواره اعلام کرده است که یکی از دستاوردهای مهم مدیریتی ایشان تدوین و ابلاغ طرح تفصیلی شهر تهران در مسیر شفاف‌سازی در حوزه تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی و پرهیز از مدیریت سلیقه‌ای است.

سالاری تاکید کرد: اما پس از گذشت چند سال و نهایتا رونمایی شدن طرح تفصیلی در اردیبهشت ماه سال ۹۱، مشاهده شد به پیوست طرح تفصیلی، تکالیف متعددی به‌صورت کلی تعریف شده است، این تکالیف شامل عناوینی همچون تدوین ضوابط بلندمرتبه‌سازی، تعیین تکلیف یکسری از پهنه‌های بزرگ مقیاس تجاری ویژه یا حق انتقال توسعه و تعیین حریم بناهای تاریخی بود که به‌صورت کلی در قالب پیوسته‌های طرح تفصیلی گنجانده شده بود. بنابراین گذشته از اشکال اول وارد شده به طرح تفصیلی که با پنج سال تاخیر تدوین و رونمایی شد اشکال دوم این بود که برخی از تکالیف بازهم به‌صورت کلی در طرح تفصیلی آمده بود. در مفاد طرح تفصیلی قید شده است که این تکالیف باید ظرف مدت شش ماه نهایتا یک سال انجام می شد. او تصریح کرد: در موضوع پایش طرح جامع و طرح تفصیلی بسیاری از صاحب‌نظران در قالب مکاتبات گسترده با کمیسیون شهرسازی عنوان می‌کنند زمان آن رسیده است که در مفاد طرح تفصیلی و طرح جامع به‌عنوان اسناد ساختاری، راهبردی اصلاحاتی انجام شود.

او اضافه کرد: به‌عنوان مثال در قالب این آسیب‌شناسی مشخص شود که چه میزان از ظرفیت چهار پهنه تعریف شده در قالب طرح تفصیلی طی چهار سال گذشته استفاده شده و چه ظرفیتی از این پهنه‌ها باقی است یا آنکه مشخص شود مدیریت شهری تا چه اندازه درخصوص برون سپاری تصدی‌گری‌ها موفق عمل کرده است.او گفت: سال آخر شورای شهر در این مقطع زمانی که هم برنامه ششم توسعه در حال بررسی است و هم لایحه مدیریت شهری که در اصل حکمروایی محلی را در کنار حکمروایی ملی بررسی می‌کند برای مدیریت شهری یک سال تاریخی است. لایحه مدیریت شهری مهم‌ترین لایحه در دوره جمهوری اسلامی است ولی ما اعضای ۳۱ نفری شورا تا چه میزان در جریان فرآیند بررسی آن هستیم و چه میزان بر این روند تاثیرگذاری داریم. از این رو به نظر می‌رسد نقش شورای شهر در این طرح باید ارتقا پیدا کند.