پروتئین گیاهی و حیوانی؛ تفاوت چیست؟
عارف مومنی
کارشناس تغذیه
در حدود ۲۰ درصد از بدن انسان از پروتئین تشکیل شده است، به این دلیل که پروتئین همانند چربی و کربوهیدرات در بدن ذخیره نمی‌شود و باید میزان مورد نیاز روزانه‌ آن را مصرف کنید. بعضی از افراد ادعا می‌کنند که فرقی بین این دو منبع پروتئینی نیست و برخی دیگر ادعا می‌کنند که منابع گیاهی مناسب‌تر از منابع حیوانی هستند، امروز می‌خواهیم مزایا و معایب هریک از این دو منبع پروتئین را بررسی و مقایسه کنیم.
۱. پروتئین‌های حیوانی کامل هستند ولی گیاهی نه!
وقتی پروتئین مصرف می‌کنیم به آمینواسید‌ها تجزیه می‌شود. به‌طورکلی ۲۰ نوع آمینواسید برای ساخت پروتئین استفاده می‌شود که به دو دسته‌ ضروری و غیرضروری تقسیم می‌شوند. بدن انسان توانایی ساخت آمینواسیدهای غیرضروری را دارد ولی آمینواسیدهای ضروری باید از طریق مواد غذایی دریافت شوند.پروتئین‌های حیوانی مثل گوشت، ماهی، شیر، تخم‌مرغ که کامل درنظرگرفته می‌شوند تمام این آمینواسیدها را دارند ولی پروتئین‌های گیاهی مانند حبوبات و آجیل معمولا یک یا دو نوع از اسیدآمینه‌های ضروری را ندارند.

۲. بعضی از ریزمغذی‌ها در پروتئین‌های حیوانی نسبت به پروتئین‌های گیاهی فراوان‌ترند.
ویتامین B۱۲ در منابع حیوانی فراوان است و افرادی که از مصرف منابع حیوانی اجتناب می‌کنند کمبود آن را دارند. ویتامین D به فراوانی در روغن ماهی یافت می‌شود. بعضی از منابع گیاهی هم آن را دارند ولی نوعی که در منابع حیوانی یافت می‌شود بهتر مورداستفاده بدن قرار می‌گیرد.‌اسید دوکوساهکسائنویک (DHA) نوعی از امگا۳ است که برای فعالیت مغز ضروری می‌باشد و به‌ندرت در منابع گیاهی یافت می‌شود.آهن در منابع حیوانی به‌خصوص گوشت قرمز با پروتیئن باند شده است که همین امر باعث می‌شود جذبش نسبت به منابع گیاهی افزایش یابد.روی بیشتر در منابع حیوانی یافت می‌شود، همچنین جذب و استفاده از آن در منابع حیوانی بهتر است.البته مواد مغذی فراوانی هم هستند که در منابع گیاهی بیشتر یافت می‌شوند، بنابراین مصرف متعادل هر دو نوع پروتئین باعث می‌شود که تمام مواد موردنیاز بدنتان را دریافت کنید.

مزایای پروتئین‌های گیاهی
رژیم‌هایی سرشار از پروتئین‌های گیاهی مثل رژیم‌های گیاه‌خواری مزایای بسیاری دارند. مطالعات نشان می‌دهد که گیاه‌خواران نسبت به افراد معمولی وزن کمتری دارند، کلسترول و فشارخونشان نیز پایین‌تر است، همچنین احتمال ابتلا به سرطان، سکته و بیماری‌های قلبی- عروقی در آن‌ها کمتر است.

مزایای پروتئین‌های حیوانی
پروتئین‌های حیوانی نیز برخلاف تصور که ناسالم درنظر گرفته می‌شوند مزایای بسیاری دارند. مطالعات مختلف نشان داده است افرادی که به‌طور منظم ماهی مصرف می‌کنند ریسک بیماری‌های قلبی- عروقی و سکته در آن‌ها کاهش می‌یابد.به‌علاوه، مصرف تخم‌مرغ با بهبود کلسترول و کاهش وزن ارتباط دارد. در یک مطالعه نشان داده شد، افرادی که صبحانه تخم‌مرغ مصرف می‌کنند در ادامه‌ روز احساس سیری می‌کنند و غذای کمتری مصرف می‌کنند.همچنین مصرف منابع حیوانی با افزایش حجم عضلانی و کاهش از دست رفتن عضلات با افزایش سن مرتبط است.

انواع خاصی از گوشت باعث ایجاد بیماری می‌شود
گوشت قرمز منبع خوب پروتئین است، برخی مطالعات، گوشت قرمز را با افزایش ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی مرتبط می‌دانند، اما مطالعات جدیدتر و گسترده‌ای که روی این مبحث انجام شده، نشان می‌دهد که مشکل از گوشت قرمز نیست بلکه گوشت‌های فراوری‌شده مانند گوشت‌های دودی، خشک‌شده، کنسروشده، پخته‌شده مانند سوسیس و همبرگر ارتباط مستقیمی با بیماری‌های قلبی و عروقی دارند و گوشت‌ قرمز فراوری‌نشده به‌طورکلی سالم است.

حرف آخر...
شواهد نشان می‌دهد برای سلامتی کامل، رژیمی با میزان کم از گوشت‌های فراوری شده، سرشار از پروتئین‌های گیاهی و میزان مناسب از گوشت علف‌خواران، ماهی، شیر و تخم‌مرغ لازم است.گیاه‌خواران توجه کنند که چون منابع گیاهی، کیفیت پروتئینی پایین‌تری نسبت به منابع حیوانی دارند، باید از منابع غذایی متنوع استفاده کنند تا تمام آمینواسیدهای موردنیازشان را دریافت کنند.