تبلیغ، حلقه مفقوده اقتصاد موسیقی سنتی

میلاد مرتجی

مشکلات مربوط به موسیقی سنتی، تنها اصفهان را در برنمی‌گیرد، شاید تمام ایران با آن درگیر باشند همچنین بسیاری از مشکلاتی که گریبان اقتصاد این هنر دیرپا را گرفته است، ریشه‌هایی در سطح ملی دارد. اما اوضاع اقتصاد موسیقی در شهرستان‌ها نسبت به پایتخت بدتراست و همین وضع نامناسب، اصفهان -پایتخت فرهنگ و تمدن جهان اسلام- را که خود مکتب دار موسیقی است و بزرگانی همچون شهناز و کسایی را به خود دیده، ضربه‌ای به اعتبار این شهر خواهد بود. همه می‌دانند که اگر اقتصاد یک هنر نچرخد، آن هنر روز به روز رو به ضعف خواهدرفت و از زمانی که موسیقی اصفهان نیز با این معضل رو به رو شده ، نگرانی ها هم نسبت به این حوزه رو به افزایش گذاشته است.

سرنخ وضعیت نامناسب

یکی از مواردی که موسیقی در اصفهان با آن رو به رو بود، حاشیه‌های کنسرت‌ها و مجوزها بوده است. از نوازندگی زنان بر روی صحنه گرفته تا مجوزهایی که در دقیقه ۹۰ تأیید می‌شود و کنسرت گذار تنها در دو یا سه روز فرصت تبلیغ دارد. شاید از همین‌جا بتوان به نقطه‌ای رسید که نشان دهد چرا اقتصاد موسیقی در اصفهان با مشکل رو به رو شده است و واژه تبلیغات راهگشای حل این مسئله باشد. در همین زمینه مهران اعظمی کیا، آهنگساز، در گفت‌وگو با ایسنا گفت:"متأسفانه اطلاع‌رسانی مناسبی در حوزه موسیقی انجام نمی‌شود و مردم از اجراها باخبر نمی‌شوند. تبلیغات عمومی که پیش از این در شهر دیده می‌شد دیگر نیست و اطلاع‌رسانی و تبلیغات تنها در فضای مجازی صورت می‌گیرد که آن هم مزایا و معایب خود را دارد".

گوشی که نمی‌خواهد این صداها را بشنود

تبلیغات به سرعت در فضای مجازی منتشر می‌شوند و استفاده از پیامک‌های تبلیغاتی برای اطلاع‌رسانی درزمینه موسیقی در اصفهان رایج شده است. این گروه تبلیغاتی توانسته‌اند که تا حدی خلأهای موجود در تبلیغات را از بین ببرد اما کارایی خود را صرفاً در حوزه موسیقی پاپ به نمایش گذاشته است. کنسرت‌های پاپ توانسته‌اند مخاطبان خود را به‌ویژه در فضای مجازی جذب و بلیط فروشی خود را به پیش ببرند اما موسیقی سنتی در اصفهان در سال‌های اخیر با مشکلات بسیاری دست‌وپنجه نرم کرد و حتی برخی بزرگان موسیقی هنگامی‌که به اصفهان آمدند، بعضاً با سالن‌هایی مواجه شدند که از یک سوم تا نیمی از آن خالی بود. این اتفاق جای سؤال دارد که چرا استقبال از موسیقی سنتی کمتر شده است؟ یوسف نبیل شریداوی، یکی از هنرمندان موسیقی اصفهان، در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد با بیان اینکه گوش مردم با موسیقی سنتی آشنا نیست، می‌گوید: "با اینکه موسیقی سنتی ریشه در تاریخ و فرهنگ ما دارد اما شاهد هستیم که این موسیقی معرفی نمی‌شود. حتی بچه‌های ما دیگر سازها را نمی‌توانند از هم تفکیک کنند و نمی‌دانند که تا چه اندازه این موسیقی مهم است".

وی می‌افزاید: "متأسفانه رسانه‌های جمعی و گروهی آن‌گونه که بایدوشاید در اطلاع‌رسانی و معرفی و پخش موسیقی سنتی کارنکرده‌اند و ذائقه مردم بیشتر به سمت آهنگ‌های پاپ حرکت کرده است". علی منصوری از اساتید موسیقی سنتی در اصفهان در برنامه‌ای در هنر سرای خورشید در این زمینه اظهار می‌کند: "درصورتی‌که ما بتوانیم موسیقی سنتی خود را به خوبی به جوانان سرزمین معرفی کنیم، مطمئن باشیم که جوانان به سمت این نوع موسیقی می‌آیند، اما اکنون مردم جامعه ما اصلاً اطلاع خاصی از موسیقی سنتی ندارند". وی با اشاره به اینکه وظیفه اصلی معرفی موسیقی سنتی به جامعه بر عهده صداوسیما و رسانه‌ها است، می‌گوید: "رسانه‌ها و صداوسیما باید با بهترین کیفیت و برنامه‌ریزی برای موسیقی وطنی ما وقت و سرمایه بگذارند و درصورتی‌که این اتفاق انجام شد، می‌توانیم به خوبی مردم را در کنسرت‌های موسیقی سنتی و علاقه‌مند به این نوع موسیقی دریابیم. زمانی که برای جوانان کشور این بستر فراهم شود، باید تعداد واقعی علاقه‌مندان به موسیقی سنتی را مشاهده‌کنیم. به هرحال بسترهای لازم برای احیای موسیقی سنتی در جوانان باید از سوی مسئولان و رسانه‌ها فراهم شود زیرا این هنر، یک موسیقی وطنی به شمار می‌رود و حفظ و ترویج آن وظیفه همگان است".

ساز در این سبد جا نمی‌شود

نبود قانون کپی‌رایت موجب شده تا بهترین موسیقی‌ها را بتوان به سرعت از اینترنت جایگزین کرد. این امر موجب شده تا عادت شود که برای فرهنگ نباید هزینه کرد و به همین دلیل صندلی‌های خالی در کنسرت‌ها و نخریدن آلبوم‌های موسیقی رایج شده است. از سوی دیگر سبد خانوار با مشکلات اقتصادی که در سال‌های اخیر از رکود و تورم داشته کوچک‌تر شده و دیگر خانواده‌ها کمتر به سمت خرید کالای فرهنگی که موسیقی هم جزء آن است، پیش می‌روند. شریداوی در این زمینه می‌گوید: "شاید بتوان گفت آخرین چیزی که خانواده‌ها برای زندگی خود در نظر می‌گیرند، هنر و موسیقی است. چراکه با مشکلات مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و از سوی دیگر کمتر به سمت مسائل فرهنگی و خریداری موسیقی سوق یافته اند".

کنسرت‌هایی که درآمدزایی ندارد

کنسرت‌های پاپ در این سال‌ها همچون منبع درآمدی برای مجریان و متصدیان آن بوده اند، اما کنسرت‌های موسیقی سنتی که گروه‌های هنری به اجرا می‌گذارند درآمد چندانی را برای آنها کسب نکرده است. شریداوی در این باره تصریح می‌کند: کنسرت‌های گروه‌های سنتی در اصفهان درآمدزایی خاصی ندارد و بیشتر به عنوان جذب علاقه‌مند به حوزه موسیقی و افرادی که بعد در آموزشگاه به یادگیری موسیقی بپردازند، کارایی دارد. وی درباره وضعیت آموزشگاه‌های موسیقی می‌گوید: "بیشتر افرادی که در زمینه موسیقی سنتی در اصفهان به فعالیت می پردازند، درآمد خود را از تدریس به دست می آورند اما متاسفانه به دلیل شرایط اقتصادی که در سال های اخیر با آن مواجه بودیم، شاهد افول و رکود در این قسمت نیز هستیم و تعداد هنرجویان موسیقی کمتر از سابق شده است".

چشم امید به چه کسی است؟

دست اهالی موسیقی برای فعالیت تا زمانی که مجوزهای ارشاد و حمایت های مدیران فرهنگی شهری نباشد، بسته خواهدبود و تا زمانی که صدا و سیما و رسانه ها از آنها حمایت نکنند، نمی‌توانیم شاهد پیشرفت در این زمینه باشیم. در حالی که ایران با مسایل شغلی درگیر است و اشتغال زایی بسیار مهم تلقی می شود، انتظار می رود که شهر فرهنگی اصفهان در این زمینه پیشتاز باشد اما به گفته مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان، حجت الاسلام و المسلمین حبیب رضا ارزانی با وجود اینکه شعار این اداره در حوزه موسیقی، ترویج موسیقی سنتی و فولکلور است:"البته هنوز نتوانستیم به این شعار دست پیداکنیم". از سوی دیگر شهرداری اصفهان با بنرهایی که در سطح شهر دارد، کمتر حمایتی از این حوزه کرده است. البته علی قاسم زاده، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر عزم شهرداری اصفهان در حمایت از موسیقی و ایجاد دفتر تخصصی موسیقی و فعالیت های هنرسرای خورشید از اینکه چرا بنرها به سمت حمایت از موسیقی نمی رود آن را متوجه معاونت خدمات شهری و روابط عمومی دانست. این همان عدم هماهنگی بین دستگاه های فرهنگی استان و مشکلاتی است که در این زمینه به وجود آمده و صدای همه از استاندار گرفته تا مدیران دیگر شهر را در آورده است. باید در نظر داشته باشیم که ریش و قیچی در زمینه موسیقی به دست مسوولان سپرده شده و با گروهی طرف است که امنیت شغلی آنها به شدت در خطر است و وضع مناسبی ندارد، بنابراین با کمترین اشتباهی می تواند، آسیب ببیند.