چگونه جذابیت جنسی بخشی از مفهوم زیبایی شد؟

نسیم بنایی

روزنامه‌نگار

ساعت‏ها زیر آفتاب تابستان می‏ایستادند و برنزه می‏شدند؛ البته هدف‏شان حمام آفتاب نبود؛ آنها کشاورزان زحمتکشی بودند که بخش زیادی از زمان خود را زیر نور آفتاب و مهتاب می‏گذراندند تا یک لقمه نان به دست بیاورند. در مقابل، کسانی که زمین کشاورزی نداشتند تا به بهانه آن حمام آفتاب بگیرند در خانه‏های خود می‏ماندند تا جامعه قشر آفتاب‏مهتاب ندیده هم داشته باشد.

این دسته آنقدر در خانه می‏ماندند که رگ‏های خونی آبی‏رنگ، زیر پوست رنگ‏پریده و بی‏روح‏شان نمایان می‏شد. به خاطر خودنمایی همین رگ‏های آبی‏رنگ بود که به اشراف‏زاده‏ها، Blue Blood می‏گفتند. پرستیژ رنگ‏پریدگی به قدری اهمیت پیدا کرد که هر کسی رنگ پوستش مثل گچ سفید نبود هم به رنگ‏های سمی تیتانیوم پناه می‏برد. البته رنگ‏پریدگی تنها استاندارد زیبایی گذشتگان نبود. در تمام تاریخ بشر به جز ۱۰۰ سال گذشته غذا همیشه نادر بوده، البته مواد غذایی همیشه در دسترس بوده اما همه به یک شکل و اندازه از آن بهره نبرده‏اند. به همین خاطر است که جمله «هر چه چاق‏تر، بهتر» در گذشته ورد زبان‏ها شده بود. برای مردم قدیم، چاقی برابر با دارایی بود. تصور عموم مردم این بود که افراد‏ چاق به خاطر دارایی کلان خود می‏توانند هر چیزی بخواهند بخورند؛ این کلیشه در کارتون‏ها هم با مردهای شکم‏گنده یا زنان چاقی که ثروت کلانی دارند به خوبی به نمایش درآمده‏است. علاوه‌بر آن مردم در گذشته تصور می‏کردند که افراد چاق نسبت به افراد لاغر سالم‏تر هستند.

اما امروز با تبلیغات بسیار متفاوتی حتی در سطح پزشکی روبه‏رو هستیم؛ همه یک‏صدا علیه چاقی که نیاکان ما یک عمر با آن زندگی کرده‏اند حرف می‏زنند و کسی از مضرات لاغری نمی‏گوید. به این ترتیب نوعی رویکرد افراطی هم در این زمینه شکل گرفته تا جایی‏که به جای تناسب اندام، در اکثر کشورها لاغری مد شده‏است. به همین خاطر است که تحلیل‏گران می‏گویند زیبایی بیش از آنکه روی ظاهرنقش بسته باشد، به زمان وابسته است. هر زمانی، تعریفی برای زیبایی دارد.

زمان، استانداردهای زیبایی را تعیین می‏کند و حکم می‏کند که چه چیزی زیبا و چه چیزی زشت باشد؛ یک روز چاقی زیباست و روز دیگر لاغری؛ یک روز رنگ‏پریدگی و روز دیگر برنزه. البته تغییر مفهوم زیبایی بخشی از تاریخ بشر بوده اما این تغییر از قرن بیستم و با پیشرفت تکنولوژی شکل اغراق‏آمیزی به خود گرفت. دیگر رنگ مو و کلاه‏مویی، لوازم آرایشی، ابروهای قیطانی یا حتی اپُل‏های بزرگ چهارشانه جواب نمی‏دهد، حالا دیگر باید دماغ‏ها را سربالا، گونه‏ها را برجسته، کمر را باریک و برجستگی‏ها را با پروتز برجسته‏تر کرد تا به مفهوم امروزی «زیبا و دلربا» شد. خرج زیبایی بالا رفته اما مدرن و متفاوت‏تر شده‏است. شاید کسی به خاطر هم نیاورد که جراحی پلاستیک و عمل‏های زیبایی در حقیقت برای آن دسته از افرادی بود که طی یک حادثه یا تصادف بخشی از زیبایی خود را از دست داده بودند. جراحی زیبایی که زمانی کار سطحی و حتی رسوایی به‌شمار می‏آمد این روزها به امری رایج تبدیل شده‏است. براساس گزارش گاردین، میل به زیبایی در ایرانی‏ها به قدری زیاد است که صنعت جراحی‏های پلاستیک را از خاک بلند کرده‏است؛ آمار دراین گزارش نشان می‏دهد که ایران بیشترین نرخ عمل بینی را دارد. تب جراحی بینی در ایران، زن و مرد نمی‏شناسد اما ریشه آن در همان تغییر مفهوم زیبایی است. طبق گفته روانشناسان، انسان‏ها همیشه تلاش می‏کنند خودشان را با آن چیزی که جذاب می‏بینند متناسب کنند؛ این بخشی از طبیعت انسان است.

روزی که زیبایی مفهومی هرزه شد

پیشرفت تکنولوژی و روی کار آمدن جراحی‏های پلاستیک بخشی از دلیل جهش تعریف زیبایی در قرن بیستم بود؛ اما بخش مهم‏تر به ظهور رسانه‏ها به‌ویژه تلویزیون مربوط می‏شود. سوپراستارها به عنوان الگوهای جامعه یکی‏یکی با اندامی متفاوت و چهره‏ای جذاب روی پرده نقره‏ای ظاهر می‏شوند و دل از مخاطبان خود می‏ربایند.

واقعیت این است که در هر زمانی تعریفی برای زیبایی وجود داشته‏است؛ امروزی‏ها احتمالا از فهمیدن چیزی که در گذشته زیبا به شمار می‏آمده شاخ در بیاورند. سال‏ها پیش جوکی در میان افراد جامعه دست‏به‏دست می‏شد که شخصی برای تبلیغ سالن زیبایی خود نوشته‏است: «لولو بیاورید، هلو ببرید!».بررسی‏های میدانی «دنیای اقتصاد» نشان می‏دهد که حالا موسسه‏های زیبایی برای تبلیغ خود در شبکه‏های اینترنتی دیگر حتی از واژه «زیبایی» هم استفاده نمی‏کنند؛ هیچ‏جا نمی‏توان تبلیغی پیدا کرد که نوشته باشید: «با این ۱۰ روش زیبا شوید» یا «چطور می‏توان با زیبایی دل از آدم‏ها برد؟»؛ تکیه همه تبلیغات زیبایی تنها روی یک واژه است: «سکسی»؛ آنها می‏نویسند: «چطور می‏توانید جذاب و سکسی باشید؟». زیبایی که زمانی مفهومی مقدس بود امروز به مفهوم هرزه‏ای تبدیل شده که برای جذاب‏تر کردن آن پای جاذبه‏های جنسی به میان می‏آید. انسان قرن بیستم به همین راحتی زیبایی را هرزه کرده‏است.