روزبه گلستانی جمعه گذشته 29 فروردین‌ماه فینال و جشن اختتامیه آکادمی «هزار صدا» در تالار اندیشه حوزه هنری تهران برگزار شد تا بعد از گذشت هفت مرحله‌ از رقابت خوانندگان جوان موسیقی پاپ، کارشناس‌ها و مخاطب‌های آکادمی «هزار صدا» برگزیده‌های خود را معرفی کنند. این یادداشت با نگاهی کوتاه به تاثیر چنین برنامه‌ای بر اقتصاد و بازار موسیقی ایران مروری خلاصه بر شیوه برگزاری اولین دوره آکادمی «هزار صدا» خواهد داشت.
هنر صنعتی اقتصاد ساز است
هنر را امری متعالی و برآمده از ذات انسان می‌دانند اما بخشی از تولیدات هنری دنیای امروز، بخش مهمی از گردش مالی کشورها را شامل می‌شوند. رقم‌های قابل توجهی از درآمدهای دولتی بسیاری از کشورهای توسعه یافته با تکیه بر اقتصاد هنر تامین می‌شود.
موسیقی پاپ ایران که حیات و نموش در دهه هفتاد سیاست‌گذاری ‌شد و با حمایت و تمرکز صدا و سیما برای فعالیت عام و مورد تایید پایه‌گذاری شد، مدت‌ها است که توانسته بازار اقتصادی را مستقل وگسترده‌ کند. pic۱
نگاهی به سطح تولیدات موسیقی پاپ ایران در مقایسه با محصولات روز کشورهای پیشرفته یا دعوت و حضور بسیاری از آهنگسازان و مولفین این حوزه به پروژه‌های جهانی دلیلی است بر تایید نظر بسیاری از کارشناسان که معتقدند پتانسیل اقتصادی موسیقی پاپ ایران بسیار بالاتر از اندازه‌ای است که امروز ایستاده است. نگاهی به آمار تماشاگران و فروش کنسرت‌هایی که به‌طور مستمر در تهران و به تناوب در سایر شهرهای بزرگ ایران برگزارمی‌شود، نشان از گردش مالی مقبولی است که این هنر-صنعت توانسته است برای حیات خود جذب و مهیا کند. آن هم با تمام محدودیت‌ها و چالش‌هایی که شرایط کار حرفه‌ای در حوزه با آن مواجه است. سیاست‌گذاری‌های موازی و گاهی تداخلی نهادهای سیاست‌گذار در حوزه موسیقی مثل وزارت ارشاد، سازمان صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی (حوزه هنری)، محدودیت‌های سخت‌افزاری مانند نبود سالن‌های حرفه‌ای برای اجرای برنامه‌های موسیقی در ایران، محدودیت در واردات تجهیزات سخت‌افزاری مورد نیاز این هنر-صنعت در تمام این سال‌ها، کمبود نیروی انسانی کارآزموده و... تنها بخشی از مشکلاتی است که شاغلین صنعت موسیقی ایران با آن دست به گریبان هستند. اما با این وجود موسیقی پاپ ایران توانسته است گردش مالی قابل قبولی را به خود اختصاص دهد. در کشورهایی که موسیقی جزو صنایع پیشرفته‌ آنها به‌حساب می‌آید با برگزاری رقابت‌ها و مسابقات مردمی، مانند ایکس‌فاکتور، با رویکردها و مدل‌های متنوع سرگرم کننده، همراه تعداد آماری جامعه مخاطب خود را حفظ و ارتقا می‌دهند. حفظ و گسترش هر بازاری نیازمند بازوهای کمکی در متن جامعه هدف آن بازار است. هنر-صنعتی مانند موسیقی پاپ تا به امروز کمترین امکان را برای مطالعه و برنامه‌ریزی در راستای شناخت و هدایت بازار داشته است.
اولین آکادمی موسیقی ایران؛ هزار صدا
چند سالی است که سرمایه‌گذاران غربی با سیاست‌گذاری‌های هدفمند فرهنگی از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای مسابقات مستمری را در حوزه آواز پاپ، آن هم در کشورهای همسایه ایران برگزار می‌کنند. در تمام چند سال گذشته بارها منتقدین مطبوعاتی هشدار تاثیر چنین اتفاقی را بر فرهنگ و روحیه عامه ایرانی منتشر و منعکس کرده‌اند و البته هراز گاهی مدیر و مسوولی از تامل و تفکر در باب آسیب این برنامه‌ها و برنامه‌هایی برای مقابله و دفاع داد سخنی داده است و از فردا روز از نو و دریغ از همتی.pic۲
«آرش نصیری» روزنامه‌نگار حوزه موسیقی و سردبیر سابق ماهنامه «ترانه ماه» با پیگیری‌ و دوندگی‌های شخصی‌اش بالاخره طرح و ایده چند ساله‌اش را در شهریور ۱۳۹۲عملیاتی می‌کند. پروژه آکادمی «هزار صدا» در همان ماه کلید می‌خورد و متولد می‌شود. بعد از آن هر دوره رقابتی‌اش به‌صورت ماهانه و مرتب تا انتهای سال ۹۲ برگزار می‌شود. یعنی درست هفت ماه پیاپی علاقه‌مندان موسیقی پاپ از سراسر ایران هر ماه در فرهنگسرای ارسباران دور هم جمع می‌شوند تا جلوی مخاطبان و تماشاچی‌هایی که مثل آنها از گوشه و کنار ایران زیر این سقف جمع شده‌اند هنرشان را در معرض قضاوت قرار بدهند. طی هفت ماه و برگزاری هفت مرحله از مسابقات آکادمی «هزار صدا» در نهایت ۱۱ نفر به رقابت در مرحله فینال و پایانی را پیدا می‌کنند.
امکان ظهور و کشف استعدادهایی در ابعاد یک کشور
سال‌ها است کارگروه‌های استعدادیاب برای رشته‌های مختلف هنری و ورزشی که حالا هرکدام جزو صنایع پردرآمد بسیاری از کشورها به‌شمار می‌رود، با حمایت‌های دولتی و خصوصی و با تمهیداتی چون برگزاری مسابقه و آکادمی سرتاسر جغرافیای کشور خود را می‌پیمایند تا در کشف و پرورش نیروی انسانی یا به عبارت صحیح‌تر سرمایه انسانی مورد نظر خود از سایر کشورها عقب نمانند. افزایش سرمایه انسانی تنها بخشی از این اتفاق است. هنر در قامت صنعتی‌اش هم در ساحت‌های مختلف اجتماع تبادل و اثرگذاری دارد. تشویق و تایید هویت‌های بومی و محلی و نیز هدایت و ارتقای سالم فرهنگ‌های متفاوت در جغرافیای یک کشور از جمله تاثیرات مهمی است که برنامه‌ها و مدل‌های موفق این چنینی در کشورهای خود بجا گذاشته‌اند.pic۳
سال‌ها پیش که سیمای ملی شبکه اول را با برنامه «صبح به‌خیر ایران» صاحب برنامه صبحگاهی کرد. سفرهای برنامه با اجراهای شاد و موفق مجری آن «اقبال واحدی» مردم هر شهر را که نوبت میزبانی‌شان می‌شد سحرگاه به کمپ برنامه می‌کشاند تا در صبح به‌خیر گفتن به تمام ایرانی‌ها از شهرهای دیگری عقب نیفتند و به هویت شهر خودشان افتخار کنند.
دی ماه ۱۳۹۲ در پنجمین مرحله از رقابت آکادمی «هزار صدا» پسر یازده ساله‌ بابلسری که با کمک پدر خود را پایتخت رسانده است، همگان را شگفت‌زده استعداد خود می‌کند. «مهرشاد حیدری» نوجوان یازده ساله‌ای که کمتر کسی فکرش را می‌کند با این سن و سال حتی بتواند روی استیج یک برنامه حرف بزند، با اجرای زنده ساز و آوازش در برنامه چهارم پدیده‌ای می‌شود که ناصر چشم‌آذر و حامی را هم مثل جمعیت در سالن به وجد می‌آورد. ایران امروز ما مملو از استعدادهای کوچک و بزرگی است که برای اعتماد به‌نفس یافتن نیازمند دیده شدن هستند.
کارگردانی هیجان یک رقابت
مهم‌ترین نقطه ضعف مسابقات و سرگرمی‌های رقابتی ایرانی، ضعف در شکل‌گیری یک کارگردانی منسجم و حرفه‌ای و در نهایت عدم هدایت هیجان نهفته در یک رقابت است. سال‌ها است که شبکه‌های متعدد سیمای ایران با مسابقات ریز و درشتی که در طول سال طراحی، اجرا و پخش می‌کنند، در جذب مخاطب با شکست مواجه می‌شوند. به‌وجود آوردن ریتم و هیجان و مهم‌تر از آن حفظ و هدایت آن ریتم و هیجان در سرگرمی‌های این چنینی، اتفاقی است که با توجه حرفه‌ای بخش کارگردانی به تمام ابعاد، تحقق می‌یابد.pic۴
با وجود سابقه طولانی برگزاری و ساخت چنین مجموعه‌هایی در میان صنعت سرگرمی‌سازی جهان، آکادمی «هزار صدا» در حقیقت اولین تجربه جدی یک آکادمی موسیقی در ایران است. به همین دلیل است که کمبود یا خطا را برای این اولین آزمون طبیعی و روا بدانیم. اما با این همه، نقدهایی که طی یک هفته گذشته در رسانه‌های تخصصی حوزه موسیقی درباره این برنامه منتشرشده است در انعکاس یک مساله اتفاق نظر داشته‌اند. آکادمی «هزار صدا» بعد از گذشت هفت ماه اجرای مستمر، با اضافه کردن یک گروه کارگردانی، سطح برنامه‌ فینال را به استانداردهای یک برنامه این چنینی نزدیک می‌کند. «بهزاد باشو» کارگردان هنری برنامه با موزیک ویدئو‌های متنوع، گرافیک، موسیقی‌های موثر در کنار هدایت صحنه، هماهنگی قابل‌قبولی از ارائه یک رقابت هیجان‌انگیز را به تماشای مخاطب‌های سالن آمفی تئاتر اندیشه می‌گذارد.