گردشگری پساکودتا

امیر شاملویی

صنعت گردشگری معمولا همانند سایر بخش‌های اقتصاد در یک کشور از وضعیت ثبات سیاسی و آرامش فضای موجود در یک کشور بهره‌مند می‌شود. هر چه در یک کشور فضا بیشتر ایمن و آرام باشد و ماجراجویی‌های نظامیان در قدرت و سعی آنها در وارد شدن در سیاست کمتر باشد، کشورها در صنعت گردشگری موفق‌تر خواهند بود. نگاهی به کشورهای موفق جهان در حوزه گردشگری این نظر را تایید می‌کند. هر چند فرانسه اکنون آماج حملات تروریست‌ها قرار گرفته اما در سال‌های پیش وضعیت این گونه نبوده است. نگاهی به کودتاها در سراسر جهان نشان می‌دهد که این رویداد معمولا منجر به ناآرامی در کشور و خونریزی می‌شود که در نتیجه چهره کشور را در سطح بین‌المللی مخدوش کرده و ترس گردشگران را از سفر به این مناطق به همراه دارد. از سوی دیگر با از هم پاشیده شدن یک نظام که بر پایه نوعی نظم ولو اندک قرار گرفته است و روی کار آمدن نظامی جدید، حداقل مدتی طول خواهد کشید تا سیاست‌های منظمی در این کشورها پیگیری شود؛ اگر چه حتی در مواردی امکان بدتر شدن شرایط نیز برای مدتی طولانی‌تر وجود دارد. مطالعه کودتا در سه کشور فیجی، فیلیپین و ماداگاسکار نشان می‌دهد که گردشگری پس از کودتا در این کشورها حداقل تا مدتی روند صعودی خود را از دست داده و در مورد ماداگاسکار می‌توان گفت که هنوز به وضعیت پیشین خود بازنگشته است. این امر می‌تواند به معنی کاهش درآمدهای ارزی و ضربه به اموری همچون اشتغال نیز تلقی شود و با توجه به اینکه اکثر این کشورها معمولا گذشته باثبات و ثروت چندانی نیز ندارند، وضع آنها را بسیار بدتر کرده است. در ادامه پرونده این ۳ کشور را پس از کودتا بررسی می‌کنیم.

کودتای سیاه علیه گردشگری در ماداگاسکار

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آفریقای پسااستعماری، تکرار زیاد کودتاهای موفق است. پیامد سیاسی چنین رویدادهایی این است که تاثیر بسیار بدی روی تمام بخش‌های اقتصادی در قاره آفریقا داشته است. با وجود به دست آوردن استقلال سیاسی، تقریبا تمام کشورهای آفریقایی طرح‌هایی برای توسعه طرح‌های اقتصادی از جمله گردشگری داشته‌اند تا اقتصادهای خود را متنوع کنند. سال‌ها پس از اینکه اکثر کشورهای آفریقایی مستقل شدند، گردشگری تبدیل به صنعتی شده که به خصوص در برخی کشورهای آفریقای جنوب صحرا به آن توجه چندانی نمی‌شود. سهم قاره سیاه از ورود گردشگران جهانی به آن و عواید حاصل از آن در طول چند دهه اخیر تغییر چندانی نداشته است. به رغم اینکه قاره آفریقا پتانسیل بسیار زیادی برای جذب گردشگر دارد، اما نتوانسته به خوبی از این مزیت خود استفاده کند. در واقع گردشگری قاره آفریقا در دهه گذشته بیشتر در کشورهای شمالی قاره آفریقا متمرکز بوده است که کشورهای محدودی را شامل می‌شوند. البته معدودی از کشورها در جنوب آفریقا مانند آفریقای جنوبی و برخی دیگر، از این موارد مستثنی هستند. عوامل مهمی که سبب شده است تا این پتانسیل محدود شود، فقدان سرمایه‌گذاری، دوری این مناطق از بازارهای آمریکای شمالی و اروپا و مقاومت این کشورها برای سفر به آفریقا با توجه به تصویری که از برخی از این کشورها وجود دارد، هستند.

اما نکته‌ای که در این میان نباید از آن غافل شد این است که امنیت و ثبات سیاسی در این میان نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. ماداگاسکار کشوری است در جنوب آفریقا که با اندکی فاصله از کشورهای قاره آفریقا به‌صورت یک شبه جزیره شناور در آب است. این کشور در سال ۲۰۰۹ یک کودتا را تجربه کرده است. تاثیر چنین کودتایی بر صنعت گردشگری این کشور نیز همانند مواردی که پیشتر به آن پرداختیم، مشهود بوده است. اگر به آمار مربوط به ورود گردشگران خارجی به ماداگاسکار توجه کنیم، خواهیم دید در سال ۲۰۰۹ روند رو به رشد گردشگری در این کشور با شکست مواجه شده است. در سال ۲۰۰۹ پس از کودتا در این کشور، کمتر از ۲۰۰ هزار گردشگر به ماداگاسکار سفر کردند که در مقایسه با سال‌ ۲۰۰۸ کاهش چشمگیری نشان می‌دهد؛ به‌طوری که در مدت یک سال حدود ۵۰ درصد کاهش یافت. نکته جالب توجه این است که ماداگاسکار سال پیش از کودتا یعنی سال ۲۰۰۸ بیشترین بازدید گردشگران را داشته است. پس از این کودتا، صنعت گردشگری این کشور هرگز نتوانست کمر راست کند و طبق آمار بانک جهانی تا پایان سال ۲۰۱۴ تنها ۲۲۲ هزار گردشگر را جذب کرد که کمتر از آمارهای مربوط به سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ است. ضمن اینکه در مورد این کشور نیز حداقل ۳-۲ سال تا بهبودی دوباره در اوضاع گردشگری زمان به طول انجامید. به نظر می‌رسد سال‌های پساکودتا در این کشور با دشواری‌های بسیاری برای گردشگری روبه‌رو بوده است.

فیلیپین سرزمین کودتاها

فیلیپین نیز یکی از کشورهایی است که به‌صورت مجمع‌الجزایری در شرق قاره آسیا واقع شده است. این کشور از قرن هفدهم تا بیستم مستعمره اسپانیا بود و در نیمه اول قرن بیستم نیز به نحوی در استعمار آمریکا قرار داشت. فیلیپین در سال ۱۹۴۶ میلادی از آمریکا استقلال یافت. این مجمع‌الجزایر جمعیتی در حدود 100 میلیون نفر دارد و تعداد گردشگران خارجی که در سال 2014 به این کشور وارد شده‌اند، حدود 5 میلیون نفر برآورد می‌شود. با این حال فیلیپین به‌صورت گسترده در معرض دخالت نظامیان در قدرت سیاسی و ناپایدار کردن اوضاع امنیتی آن بوده است؛ امری که برای گردشگران وارد شده به این سرزمین چندان خوشایند نبوده و آمارها نیز مهر تایید بر این فرضیه می‌زنند. کودتای سال 1989 فیلیپین یکی از مهمترین وقایع سیاسی در این کشور بوده است. دیوان عالی فیلیپین در ۲۰ ژانویه ۲۰۰۱ برکناری استرادا، رئیس‌جمهور این کشور را از ریاست‌جمهوری اعلام کرد. پیش از آن، پلیس و ارتش نیز حمایت خود را از استرادا قطع کرده بودند. پس از به ریاست‌جمهوری رسیدن گلوریا ماکاپاگال آرویو در سال 2001، چندین کودتا علیه وی صورت گرفت. از جمله در سال ۲۰۰۳ میلادی تعدادی از افسران تحت عنوان افسران باشگاه آزاد دست به کودتا علیه وی زدند اما این کودتا شکست خورد و با دستگیری عوامل آن غائله پایان پذیرفت.

در ماه‌های بعد نیز شایعه کودتا همچنان شنیده می‌شد و مقامات امنیتی آن را بعدها تایید کردند. سومین کودتایی که علیه خانم آرویو انجام شد نیز با دستگیری چند افسر عالی رتبه به همراه دو هزار سرباز، عملا شکست خورد و راه به جایی نبرد. این مسائل در شرایطی به وقوع می‌پیوست که بی‌ثباتی سیاسی در این کشور به اوج خود می‌رسید و خانم آرویو نیز بر قدرت قانونی خود و ماندن بر سر قدرت تا پایان مهلت قانونی خود تاکید می‌کرد. اگر به آمار ورود گردشگران به فیلیپین نگاهی بیندازیم، درمی‌یابیم که طی سال‌های 2000 تا 2003 که کودتاهای نظامی برای سرنگونی دولت آرویو صورت گرفته، وضعیت گردشگری در این کشور دستخوش آسیب‌های چشمگیر شده است. پس از آرام‌تر شدن کشور در سال‌های بعد نیز تا پایان زمامداری آرویو اگر چه رشد گردشگری مثبت بود، اما در واقع پس از سال 2010 بود که گردشگران وارد شده به فیلیپین موج رشد صنعت گردشگری را رقم زدند و تا پایان سال 2014 ورود گردشگران خارجی به این کشور به مرز 5 میلیون نفر رسید. فیلیپین یکی از نمونه‌های بارزی است که نشان می‌دهد تا چه حد امنیت سیاسی و ثبات آن و عدم دخالت نظامیان در حاکمیت، می‌تواند در صنعت گردشگری موثر باشد. همه اینها نشان می‌دهد رشد باثبات و مستمر در صنعت گردشگری یک کشور به میزان زیادی وابسته به ثبات سیاسی است زیرا همان‌طور که در آمار گردشگران وارد شده به فیلیپین می‌توان دید، تشکیل دولت کودتا در سال 2006 این کشور و پیامدهای آن سبب شد که حرکت رو به جلوی صنعت گردشگری کندتر شود.

سقوط آزاد گردشگری فیجی

فیجی کشوری است که از چندین جزیره تشکیل شده و ‌در منطقه ملانزی در اقیانوس آرام جنوبی قرار گرفته است. جمعیت فیجی را بیشتر مسیحیان تشکیل می‌دهند اما هندوها و اقلیتی مسلمان‌ نیز در این کشور ساکن هستند. این کشور تا پیش از کسب استقلال در سال ۱۹۷۰، مستعمره بریتانیا بود اما در سال ۱۹۸۷ نظام جمهوری را پذیرفت. در تاریخ فیجی نیز کودتاهایی دیده می‌شود. نخستین کودتای این کشور در سال ۱۹۸۷ توسط ژنرال سیتیونی رابوکا انجام شد، اما در همین سال در فیجی نظام جمهوری برقرار گردید. در سال ۲۰۰۰میلادی برخی سران قبایل و مسوولان سیاسی جزایر شمالی فیجی به پارلمان این کشور حمله کرده و ضمن به گروگان گرفتن نخست‌وزیر منتخب و همکاران وی، موجب سقوط دولت «ماهیندرا چودری» هندی الاصل شدند. پس از این حادثه، دولتی به نخست‌وزیری یک فیجیایی‌الاصل تشکیل شد.این کودتا به اعتبار بین‌المللی فیجی و صنعت گردشگری این کشور خسارت زیادی وارد کرد. شمار گردشگران کشور فیجی در این سال به زیر ۳۰۰ هزار نفر رسید که در تاریخ گردشگری این کشور از سال ۱۹۹۵ به این سو بی‌سابقه بوده است. پیش از این کودتا، شمار گردشگران خارجی وارد شده به این کشور اقیانوسیه در سال ۱۹۹۹، رقمی در حدود ۴۱۰ هزار نفر بود. یک سال پس از کودتا و سقوط دولت فیجی، اندک اندک بازگشت مجدد گردشگران به این کشور به روند سابق خود بازگشت اما تا سال ۲۰۰۳ به میزان پیش از کودتا بازنگشته بود.

به‌طور کلی با مشاهده‌ای در میان کودتاهایی که انجام شده است، می‌توان دید که با انجام یک کودتای نظامی محیط برای گردشگران ناامن شده و ثبات سیاسی کشورها به خطر می‌افتد. در این صورت، متعاقبا ترس گردشگران موجب می‌شود روند رو به رشد آنها برای ورود به یک کشور خاص از هم گسیخته و جلب مجدد اعتماد آنان با ۲ یا ۳ سال وقفه همراه شود. علاوه بر این، معمولا کودتا با تغییر دولت و سرنگونی آن همراه است یا در صورت شکست تا مدتی می‌تواند ذهن دولت را به مسائل داخلی کشور و حفظ امنیت خود معطوف کند. در این صورت ممکن است در روند اقتصادی و برنامه‌های موجود خللی وارد شود و اجرای آنها را با وقفه‌ همراه کند. در همین حال، در سال ۲۰۰۶ تلاش‌هایی برای کودتا در فیجی صورت گرفت که در آن نیرو‌های ارتش این کشور، روز دوشنبه ۴ دسامبر (۱۳ آذر) تنها پاسگاه مسلح پلیس این کشور را به تصرف خود درآوردند. در پی آن، نخست‌وزیر این کشور در زندان خانگی حبس شد اما با این وجود، این کودتا نتوانست اثر خاصی بر صنعت گردشگری این کشور کوچک داشته باشد. رهبر کودتای سال ۲۰۰۶ این کشور در سال ۲۰۱۴ به نخست‌وزیری فیجی دست یافت.