مشوق‌های سکونتی در شهرهای جدید
هاجر شادمانی h.shadmani.66@gmail.com مزایای اجرای نظام آراستگی در شهرهای جدید ارتقای آگاهی‌های مسوولان و مردم با آموزش و شناخت مدل ارزیابی آراستگی شهری ایجاد جنبشی موثر در مدیریت شهرهای جدید، مسوولان و مردم و همچنین سازندگان و کارفرمایان برای آراستگی و زیبا سازی شهرهای جدید
بهره‌گیری از مکانیزم رقابت برای شتاب بخشی به فعالیت‌های آراستگی شهرهای جدید
ایجاد فرهنگ رعایت اصول آراستگی توسط شهروندان
و نهایتا تبدیل شهر جدید به شهری زیبا و مایه افتخار شهروندان و کشور.
ایجاد شهرهای جدید به‌عنوان راهکاری برای خروج از بحران اسکان سر ریز جمعیتی کلانشهرها پس از جا به جایی‌های گسترده جمعیت به‌خصوص بعد از جنگ تحمیلی هشت‌ساله، به ایده گسترش شهرها به صورت منفصل صورت اجرایی داد.شهرهای جدید امروزی محل اسکان سرریزهای جمعیت شهرهای بزرگ تلقی می‌شوند.درمجموع ایجاد شهرهای جدید پس از انقلاب و دوران جنگ با اهدافی مانند: اصلاح ساختارهای فضایی، مناسب‌سازی کاربری منابع طبیعی، جلوگیری از تمرکزگرایی جمعیت در مناطق شهری و ساماندهی نظام شهری ایران، فرآیندی نوین و رو به تکامل تلقی می‌شود.اما، ایده ساخت مسکن مهر به عنوان کلیدی‌ترین طرح دولت دهم در حوزه تامین مسکن اقشار کم درآمد از نیمه دهه 80 به بعد، همزمان با اوج ساخت و سازها در این فضاهای جدید شهری، ضرورت‌های تازه‌ای را پیش روی برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران در این شهرها قرار داد.ساخت تعداد انبوهی مسکن در مدت زمان کوتاهی باعث شد اغلب شهرهای جدید پیش از فرا رسیدن زمان اسکان معین تعریف شده افق جمعیتی را پشت سر بگذارند بدون آنکه اهداف اولیه‌ای که در نظامنامه تاسیس شهرهای جدید نسبت به ایجاد حس تعلق برای ساکنان، تامین زیرساخت‌ها و ایجاد اشتغال و هویت بخشی به این شهرها تعریف شده بود همزمان با عبور جمعیت از افق تعیین شده برای سال‌های بعد، محقق شود.عمده انتقادی که ظرف سال‌های اخیر به‌ویژه با شروع به‌کار دولت یازدهم در رابطه با مشکلات و گرفتاری‌های موجود در شهرهای جدید مطرح شد نیز بیش از آنکه متاثر از ایرادات فنی واحدهای مسکونی مهر تاسیس شده در این شهرها باشد متوجه مسائل و معضلات اجتماعی و فرهنگی است.اما به‌رغم افزایش این انتقادها ظرف سال‌های اخیر، به ندرت اثری از اجرای طرح‌های مدیریتی جدید به‌منظور تحقق سه هدف عمده ایجاد و شکل‌گیری این شهرها، در درون آنها دیده می‌شود.به عبارت دیگر درحالی‌که تقریبا تمام مسوولان و کارشناسان و حتی خود مردم نسبت به ضرورت اجرای هر چه سریع‌تر ایده‌های نوین مدیریتی در شهرهای جدید به‌منظور کاستن از بار معضلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در این شهرها اتفاق نظر دارند اما تمام اقدامات در حد انتقاد باقی مانده و عملا هیچ ایده نوینی برای بهبود شرایط و اصلاح ساختارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در شهرهای جدید صورت نگرفته است.اما این به آن معنا نیست که شهرهای جدید را باید رها کرد و نسبت به ساماندهی هر چه سریع‌تر فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و... آن اقدامی انجام نداد.
راهکار ایجاد حس تعلق در شهرهای جدید
یکی از ایده‌های خلاقانه که می‌تواند در شهرهای جدید به واسطه ماهیت این شهرها موثر واقع شود اجرا و پیاده سازی نظام آراستگی شهری در این فضاهای شهری است.این یک واقعیت است که نما، سیما یا منظر شهرهای جدید هنوز آن طور که باید تصویر یک شهر آراسته با ظاهر شهری مطلوب را برای شهروندان متبادر نمی‌کند و این موضوع یکی از اصلی‌ترین عوامل عدم ایجاد حس تعلق و دلبستگی در ساکنان این شهرها و تبدیل شدن آنها به یک محیط خوابگاهی صرف است.
آراستگی شهری چیست؟
اما نظام آراستگی شهری به چه معناست و از چه طریقی می‌توان این نظام را در شهرهای جدید پیاده سازی کرد؟
نظام آراستگی شهری یک ایده مدیریتی نوین است که از درون نظام آراستگی سازمانی استخراج شده است.
به‌عبارت دیگر با استفاده از این نظام می‌توان در فازها یا مراحل گوناگونی نظیر نهادسازی، طراحی، آموزش و فرهنگسازی، اجرا و پیاده‌سازی، ممیزی و... از طریق مشارکت همه‌جانبه کلیه اعضای فعال و ساکن در یک شهر جدید اعم از تمام نهادها و سازمان ها، مسوولان، مردم و... سیمای شهر جدید را به سمت شهری آراسته با استانداردهای مطلوب شهری سوق داد.اما در این میان آنچه بیش از سایر پارامترها در اجرای نظام آراستگی شهری در شهرهای جدید مهم و موثر است، تاثیر اجرای این طرح مدیریت شهری در مشارکت همه‌جانبه مردم و شهروندان با مسوولان و نهادهای شهری برای رسیدن به شهری مطلوب و آراسته است و همین مشارکت است که می‌تواند با ایجاد حس تعلق در مردم که حال برای سازندگی و آراستگی شهری که در آن ساکن شده‌اند به عنوان اولین ساکنان این فضاهای شهری، دلبستگی نسبت به این شهرها و خروج آنها از حالت خوابگاهی صرف را در آنان ایجاد، تقویت و درونی کند.
مراحل تحقق آراستگی در شهرهای جدید
ساماندهی، نظم و ترتیب، پاکیزه‌سازی، استانداردسازی، انضباط و نگهداری پنج مرحله مهم در راه رسیدن به یک شهر آراسته است.اگرچه مراحل فوق پیش از این تجربیات موفقی در سطح بین‌المللی در نظام‌های سازمانی داشته است، اما در مورد قابلیت اجرای آن در شهرهای جدید باید گفت کافی است این مفاهیم و مصداق‌ها در مقیاس شهرهای جدید تعریف شود. این کار با همکاری تیمی از متخصصان صنعتی با متخصصان مدیریت شهری درمدتی کوتاه میسر است.طبعا در مدل تعالی شهری تصویر دقیق و کاملی از تعالی شهری شامل جنبه‌های زیر مد نظر خواهد بود:
-عمرانی -تاسیساتی -فضای سبز -فرهنگی و اجتماعی -بهداشتی -آراستگی و زیبایی شهری -ترافیک و حمل و نقل-گردشگری -محیط‌زیست -آموزشی (مدارس و...)...همچنین با طراحی هوشمندانه نظام آموزشی، فرهنگ‌سازی، ممیزی و انگیزشی می‌توان نظام آراستگی را در شهرهای جدید اجرا کرد.