نقش و سهم فولاد مبارکه در اقتصاد ملی
جعفر عسگری، مشاوره بهره‌وری ASGARI. JAFAR@YAHOO. COM مقدمه در بین انواع کانی‌های معدنی، سنگ‌آهن یکی از مهم‌ترین و فراوان‌ترین عناصر فلزی موجود در زمین است که اکسید آن، حدود ۵ درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. بزرگ‌ترین معادن آهن جهان در کشورهای برزیل، استرالیا، چین، هندوستان، روسیه، اوکراین و قزاقستان قرار دارد و ذخایر قطعی آن حدود ۳۵۰ میلیارد تن برآورد می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که از ذخایر قطعی آهن جهان تاکنون ۷۰ میلیارد تن استخراج و مصرف شده و بقیه ذخایر موجود، حداقل جوابگوی نیازهای مصرفی ۱۰۰ سال آینده جهان باشد.
جعفر عسگری، مشاوره بهره‌وری ASGARI.JAFAR@YAHOO.COM مقدمه در بین انواع کانی‌های معدنی، سنگ‌آهن یکی از مهم‌ترین و فراوان‌ترین عناصر فلزی موجود در زمین است که اکسید آن، حدود 5 درصد از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. بزرگ‌ترین معادن آهن جهان در کشورهای برزیل، استرالیا، چین، هندوستان، روسیه، اوکراین و قزاقستان قرار دارد و ذخایر قطعی آن حدود 350 میلیارد تن برآورد می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که از ذخایر قطعی آهن جهان تاکنون 70 میلیارد تن استخراج و مصرف شده و بقیه ذخایر موجود، حداقل جوابگوی نیازهای مصرفی 100 سال آینده جهان باشد. براساس برآوردهای انجام شده میزان ذخایر سنگ‌آهن ایران برابر 4/4 میلیارد تن و ذخایر قطعی آن به میزان 5/2 میلیارد تن است که تولید سنگ‌آهن در ایران از میزان یک میلیون تن در سال 1358 به میزان 5/35 میلیون تن در سال 1392 افزایش یافته و در طول 35 سال میزان تولیدات سنگ‌آهن 35 برابر شده است.
تولیدات سنگ‌آهن شامل سنگ‌آهن دانه‌بندی شده، کنسانتره آهن و یا گندله می‌باشد که سهم عمده آنها به‌صورت مواد اولیه صنعت فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه براساس برنامه‌های توسعه کشور، در نظر است ظرفیت تولید فولاد کشور تا میزان ۳۴ میلیون تن افزایش یابد، از این رو افزایش تولید سنگ‌آهن به میزان ۴۵ میلیون تن مورد انتظار است تا نیازهای صنعت فولاد کشور تامین گردد.
سنگ‌آهن ماده اولیه اصلی صنعت فولاد را تشکیل می‌دهد به‌طوری‌که در کشور چین حدود 39 درصد، در کشورهای اروپایی حدود 31 و در صنعت فولاد مبارکه اصفهان حدود 25 درصد قیمت تمام شده تولید فولاد را، هزینه تامین سنگ‌آهن تشکیل می‌دهد که در نوع خود مزیت مناسبی هم برای جایگزینی واردات و هم توسعه صادرات فولاد داخلی محسوب می‌شود.
شرکت فولاد مبارکه اصفهان مهم‌ترین کارخانه تولید فولاد کشور است. این بنگاه عظیم اقتصادی که در سال ۱۳۷۲ افتتاح و به بهره‌برداری رسیده است در زمینه تولید ورق‌های فولادی بیش از ۵۰ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند. تولیدات این صنعت عظیم در صنایع خودرو و قطعه‌سازی، صنایع فلزی سبک،صنایع فلزی سنگین، لوله‌های انتقال سیالات، صنایع بسته‌بندی، صنایع لوازم خانگی و الکتریکی، صنایع لوله و پروفیل و... کاربرد اساسی دارد. با توجه به نقش و سهم فولاد مبارکه اصفهان در اقتصاد این استان و بخش صنعت و تولید ناخالص داخلی، در مقاله حاضر با استفاده از آمارهای اقتصادی کشور نقش و جایگاه فولاد مبارکه در اقتصاد ملی تبیین و مورد تحلیل قرار گرفته است.
۱- نقش و جایگاه فولاد مبارکه در اقتصاد استان اصفهان
برای تبیین سهم، نقش و جایگاه فولاد مبارکه اصفهان از متغیر اقتصادی ارزش افزوده استفاده شده است. ارزش افزوده مجموع ارزش‌های اضافی ایجاد شده در جریان تولید است که از حاصل تفریق ارزش ستانده‌ها از ارزش مصارف واسطه به دست می‌آید و نشان می‌دهد که عوامل تولید مانند کار، سرمایه، انرژی و... در جریان تولید کالاها و خدمات چه میزان ارزش افزوده ایجاد کرده‌اند.
حال اگر ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان در سال‌های اخیر را به ارزش افزوده ایجاد شده در کل اقتصاد استان اصفهان، کل بخش صنعت استان اصفهان و نیز در بخش فلزات اساسی (شامل فولاد، آلومینیوم، مس و...) استان اصفهان تقسیم کنیم، نسبت‌های حاصل نقش و سهم ارزش افزوده فولاد مبارکه را به شرح زیر نشان خواهد داد.
pic1
همان‌طور که ملاحظه می‌شود میانگین سهم ارزش افزوده ایجاد شده توسط شرکت فولاد مبارکه اصفهان برابر 7/5درصد بوده است. همچنین میانگین سهم ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان در بخش صنعت استان اصفهان برابر 3/19درصد می‌باشد. به عبارت روشن‌تر ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه در حدود یک پنجم ارزش افزوده کلیه واحدهای صنعتی اصفهان را تشکیل می‌دهد و در زیربخش فلزات اساسی که شامل کارخانجات تولید فولاد، آهن، مس، آلومینیوم و... می‌باشد، ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه معادل 5/65درصد ارزش افزوده فلزات اساسی استان اصفهان را شامل می شود.
در یک جمع‌بندی کلی ارقام و شاخص‌های مزبور نشان می‌دهد که اقتصاد بنگاه عظیم فولاد مبارکه اصفهان نقش محوری و اساسی در اقتصاد استان صنعتی اصفهان دارد و رشد و یا فراز و نشیب تولیدات این شرکت کل اقتصاد استان اصفهان و بخش صنعت آن و به‌خصوص زیربخش فلزات اساسی استان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
۲- نقش و جایگاه فولاد مبارکه در صنعت کشور
براساس برآوردهای موجود بیش از 500 هزار واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در کشور به تولید انواع کالاهای صنعتی اقدام می‌کنند. در بین واحدهای صنعتی کشور، فولاد مبارکه اصفهان اگر نه به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد صنعتی، بلکه به عنوان یکی از عظیم‌ترین آنها به‌خصوص از نظر ارزش تولیدات و ارزش افزوده محسوب می‌شود.
سهم و میزان ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان در بخش صنعت کشور در ۳۱ استان در جدول شماره ۲ نشان داده شده است.
pic۲
شاخص‌های محاسبه شده جدول ۲ نشان می‌دهد که ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان، به تنهایی ۲/۳ درصد کل ارزش افزوده ایجاد شده توسط کلیه واحدهای صنعتی کشور در دوره زمانی ۹۲-۱۳۸۹ می‌باشد همچنین برآوردهای مزبور اذعان دارد که معادل ۳۰ درصد ارزش افزوده ایجاد شده توسط کارخانجات تولید فلزات اساسی شامل مس، روی، آهن، فولاد، آلومینیوم و... در فولاد مبارکه اصفهان انجام گرفته که گویای سهم و جایگاه رفیع و قابل توجه این صنعت محوری و استراتژیک در بخش صنعت کشور است.
۳- نقش و جایگاه فولاد مبارکه در تولید ناخالص داخلی کشور
تولید ناخالص داخلی کشور که به اختصار GDP1 نامیده می‌شود، مجموع ارزش‌های اضافی ایجادشده توسط بیش از حدود 7 میلیون واحد اقتصادی کشور در بخش‌های کشاورزی، صنعت، معدن و خدمات در یک سال می‌باشد که با عنوان مهم‌ترین شاخص و متغیر اقتصاد کلان مورد استفاده قرار می‌گیرد.از حاصل تقسیم GDP به تعداد جمعیت، درآمد ملی سرانه و از حاصل تقسیم GDP به تعداد شاغلین کشور، شاخص بهره‌وری کار در سطح ملی حاصل می‌شود که در تحلیل‌های اقتصادی برای رتبه‌بندی میزان رشد کشورها، همراه با شاخص‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این تعاریف اجمالی، در این بخش از مقاله، سهم و جایگاه اقتصاد فولاد مبارکه اصفهان در اقتصاد ملی از طریق محاسبه نسبت ارزش افزوده ایجاد شده در فولاد مبارکه به کل ارزش افزوده ایجادشده توسط واحدهای اقتصادی کشور (GDP) محاسبه می‌شود.
محاسبه مزبور که در جدول شماره 3 درج شده گویای نقش و جایگاه بنگاه عظیم فولاد مبارکه در اقتصاد ملی است.
pic3
همان‌طور که ملاحظه می‌شود بیش از 5/0 درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران را ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه به خود اختصاص داده است که نشان از سهم، نقش، جایگاه و اهمیت فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی فولاد مبارکه در بین سایر فعالیت‌های اقتصادی کشور دارد.
مجتمع عظیم فولاد مبارکه اصفهان با توجه به تعداد قابل توجه واحدهای صنعتی پسین و پیشین که صنایع تامین‌کننده و صنایع استفاده‌کننده از محصولات تولیدی آن را تشکیل می‌دهند، نقش مهم و محوری در اقتصاد ملی و به خصوص در بخش صنعت کشور به عنوان موتور محرکه اقتصاد ایفا می‌کند.
تردیدی وجود ندارد که حمایت، تقویت و توسعه بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور، البته آنهایی که از مدیریت و عملکرد اقتصادی موفقی برخوردارند، در برنامه ششم توسعه می‌تواند به عنوان قطب‌های رشد و توسعه به تحقق اهداف برنامه‌های توسعه کشور کمک موثری نماید.
این مقاله گزیده‌ای از پژوهش کاربردی در دست انجام است که به زودی تدوین و منتشر خواهد شد و در آن نقش و جایگاه اقتصادی و مدیریتی فولاد مبارکه اصفهان با استفاده از جدول داده ستانده اقتصاد (IO) و حساب‌های ملی و منطقه‌ای و شاخص‌های بهره‌وری مورد تحلیل و شفاف‌سازی بیشتری قرار می‌گیرد.
مجتمع عظیم فولاد مبارکه اصفهان با توجه به تعداد قابل توجه واحدهای صنعتی پسین و پیشین که صنایع تامین‌کننده و صنایع استفاده‌کننده از محصولات تولیدی آن را تشکیل می‌دهند، نقش مهم و محوری در اقتصاد ملی و به خصوص در بخش صنعت کشور به عنوان موتور محرکه اقتصاد ایفا می‌کند
تولیدات سنگ‌آهن شامل سنگ‌آهن دانه‌بندی شده، کنسانتره آهن و یا گندله می‌باشد که سهم عمده آنها به‌صورت مواد اولیه صنعت فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه براساس برنامه‌های توسعه کشور، در نظر است ظرفیت تولید فولاد کشور تا میزان ۳۴ میلیون تن افزایش یابد، از این رو افزایش تولید سنگ‌آهن به میزان ۴۵ میلیون تن مورد انتظار است تا نیازهای صنعت فولاد کشور تامین گردد.
سنگ‌آهن ماده اولیه اصلی صنعت فولاد را تشکیل می‌دهد به‌طوری‌که در کشور چین حدود 39 درصد، در کشورهای اروپایی حدود 31 و در صنعت فولاد مبارکه اصفهان حدود 25 درصد قیمت تمام شده تولید فولاد را، هزینه تامین سنگ‌آهن تشکیل می‌دهد که در نوع خود مزیت مناسبی هم برای جایگزینی واردات و هم توسعه صادرات فولاد داخلی محسوب می‌شود.
شرکت فولاد مبارکه اصفهان مهم‌ترین کارخانه تولید فولاد کشور است. این بنگاه عظیم اقتصادی که در سال ۱۳۷۲ افتتاح و به بهره‌برداری رسیده است در زمینه تولید ورق‌های فولادی بیش از ۵۰ درصد نیاز کشور را تامین می‌کند. تولیدات این صنعت عظیم در صنایع خودرو و قطعه‌سازی، صنایع فلزی سبک،صنایع فلزی سنگین، لوله‌های انتقال سیالات، صنایع بسته‌بندی، صنایع لوازم خانگی و الکتریکی، صنایع لوله و پروفیل و... کاربرد اساسی دارد. با توجه به نقش و سهم فولاد مبارکه اصفهان در اقتصاد این استان و بخش صنعت و تولید ناخالص داخلی، در مقاله حاضر با استفاده از آمارهای اقتصادی کشور نقش و جایگاه فولاد مبارکه در اقتصاد ملی تبیین و مورد تحلیل قرار گرفته است.
۱- نقش و جایگاه فولاد مبارکه در اقتصاد استان اصفهان
برای تبیین سهم، نقش و جایگاه فولاد مبارکه اصفهان از متغیر اقتصادی ارزش افزوده استفاده شده است. ارزش افزوده مجموع ارزش‌های اضافی ایجاد شده در جریان تولید است که از حاصل تفریق ارزش ستانده‌ها از ارزش مصارف واسطه به دست می‌آید و نشان می‌دهد که عوامل تولید مانند کار، سرمایه، انرژی و... در جریان تولید کالاها و خدمات چه میزان ارزش افزوده ایجاد کرده‌اند.
حال اگر ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان در سال‌های اخیر را به ارزش افزوده ایجاد شده در کل اقتصاد استان اصفهان، کل بخش صنعت استان اصفهان و نیز در بخش فلزات اساسی (شامل فولاد، آلومینیوم، مس و...) استان اصفهان تقسیم کنیم، نسبت‌های حاصل نقش و سهم ارزش افزوده فولاد مبارکه را به شرح زیر نشان خواهد داد.
pic1
همان‌طور که ملاحظه می‌شود میانگین سهم ارزش افزوده ایجاد شده توسط شرکت فولاد مبارکه اصفهان برابر 7/5درصد بوده است. همچنین میانگین سهم ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان در بخش صنعت استان اصفهان برابر 3/19درصد می‌باشد. به عبارت روشن‌تر ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه در حدود یک پنجم ارزش افزوده کلیه واحدهای صنعتی اصفهان را تشکیل می‌دهد و در زیربخش فلزات اساسی که شامل کارخانجات تولید فولاد، آهن، مس، آلومینیوم و... می‌باشد، ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه معادل 5/65درصد ارزش افزوده فلزات اساسی استان اصفهان را شامل می شود.
در یک جمع‌بندی کلی ارقام و شاخص‌های مزبور نشان می‌دهد که اقتصاد بنگاه عظیم فولاد مبارکه اصفهان نقش محوری و اساسی در اقتصاد استان صنعتی اصفهان دارد و رشد و یا فراز و نشیب تولیدات این شرکت کل اقتصاد استان اصفهان و بخش صنعت آن و به‌خصوص زیربخش فلزات اساسی استان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
۲- نقش و جایگاه فولاد مبارکه در صنعت کشور
براساس برآوردهای موجود بیش از 500 هزار واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در کشور به تولید انواع کالاهای صنعتی اقدام می‌کنند. در بین واحدهای صنعتی کشور، فولاد مبارکه اصفهان اگر نه به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد صنعتی، بلکه به عنوان یکی از عظیم‌ترین آنها به‌خصوص از نظر ارزش تولیدات و ارزش افزوده محسوب می‌شود.
سهم و میزان ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان در بخش صنعت کشور در ۳۱ استان در جدول شماره ۲ نشان داده شده است.
pic۲
شاخص‌های محاسبه شده جدول ۲ نشان می‌دهد که ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه اصفهان، به تنهایی ۲/۳ درصد کل ارزش افزوده ایجاد شده توسط کلیه واحدهای صنعتی کشور در دوره زمانی ۹۲-۱۳۸۹ می‌باشد همچنین برآوردهای مزبور اذعان دارد که معادل ۳۰ درصد ارزش افزوده ایجاد شده توسط کارخانجات تولید فلزات اساسی شامل مس، روی، آهن، فولاد، آلومینیوم و... در فولاد مبارکه اصفهان انجام گرفته که گویای سهم و جایگاه رفیع و قابل توجه این صنعت محوری و استراتژیک در بخش صنعت کشور است.
۳- نقش و جایگاه فولاد مبارکه در تولید ناخالص داخلی کشور
تولید ناخالص داخلی کشور که به اختصار GDP1 نامیده می‌شود، مجموع ارزش‌های اضافی ایجادشده توسط بیش از حدود 7 میلیون واحد اقتصادی کشور در بخش‌های کشاورزی، صنعت، معدن و خدمات در یک سال می‌باشد که با عنوان مهم‌ترین شاخص و متغیر اقتصاد کلان مورد استفاده قرار می‌گیرد.از حاصل تقسیم GDP به تعداد جمعیت، درآمد ملی سرانه و از حاصل تقسیم GDP به تعداد شاغلین کشور، شاخص بهره‌وری کار در سطح ملی حاصل می‌شود که در تحلیل‌های اقتصادی برای رتبه‌بندی میزان رشد کشورها، همراه با شاخص‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این تعاریف اجمالی، در این بخش از مقاله، سهم و جایگاه اقتصاد فولاد مبارکه اصفهان در اقتصاد ملی از طریق محاسبه نسبت ارزش افزوده ایجاد شده در فولاد مبارکه به کل ارزش افزوده ایجادشده توسط واحدهای اقتصادی کشور (GDP) محاسبه می‌شود.
محاسبه مزبور که در جدول شماره 3 درج شده گویای نقش و جایگاه بنگاه عظیم فولاد مبارکه در اقتصاد ملی است.
pic3
همان‌طور که ملاحظه می‌شود بیش از 5/0 درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران را ارزش افزوده ایجاد شده توسط فولاد مبارکه به خود اختصاص داده است که نشان از سهم، نقش، جایگاه و اهمیت فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی فولاد مبارکه در بین سایر فعالیت‌های اقتصادی کشور دارد.
مجتمع عظیم فولاد مبارکه اصفهان با توجه به تعداد قابل توجه واحدهای صنعتی پسین و پیشین که صنایع تامین‌کننده و صنایع استفاده‌کننده از محصولات تولیدی آن را تشکیل می‌دهند، نقش مهم و محوری در اقتصاد ملی و به خصوص در بخش صنعت کشور به عنوان موتور محرکه اقتصاد ایفا می‌کند.
تردیدی وجود ندارد که حمایت، تقویت و توسعه بنگاه‌های بزرگ اقتصادی کشور، البته آنهایی که از مدیریت و عملکرد اقتصادی موفقی برخوردارند، در برنامه ششم توسعه می‌تواند به عنوان قطب‌های رشد و توسعه به تحقق اهداف برنامه‌های توسعه کشور کمک موثری نماید.
این مقاله گزیده‌ای از پژوهش کاربردی در دست انجام است که به زودی تدوین و منتشر خواهد شد و در آن نقش و جایگاه اقتصادی و مدیریتی فولاد مبارکه اصفهان با استفاده از جدول داده ستانده اقتصاد (IO) و حساب‌های ملی و منطقه‌ای و شاخص‌های بهره‌وری مورد تحلیل و شفاف‌سازی بیشتری قرار می‌گیرد.
مجتمع عظیم فولاد مبارکه اصفهان با توجه به تعداد قابل توجه واحدهای صنعتی پسین و پیشین که صنایع تامین‌کننده و صنایع استفاده‌کننده از محصولات تولیدی آن را تشکیل می‌دهند، نقش مهم و محوری در اقتصاد ملی و به خصوص در بخش صنعت کشور به عنوان موتور محرکه اقتصاد ایفا می‌کند
ارسال نظر