توسعه اقتصادی آذربایجان غربی در گرو تامین اعتبار

بررسی برخی شاخص‌های توسعه انسانی استان آذربایجان غربی بیانگر وضعیت نامطلوب این استان است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. رتبه ۲۵ استان در سرانه درآمدی، رتبه ۲۸ در شاخص‌های سلامت (از جمله پایین بودن ضریب تخت بیمارستان به ازای جمعیت)، رتبه ۲۹ در سطح باسوادی و رتبه‌های نامطلوب در جذب سرمایه‌های خارجی به‌رغم همسایگی با سه کشور ناامیدکننده است.براساس بسیاری از شاخص‌های ترکیبی که از ۳۱ شاخص منتخب اقتصادی و اجتماعی به دست آمده، رتبه استان در میان ۳۱ استان کشور ۱۹ است که مغایر با جایگاه واقعی استان با توجه به پتانسیل‌های آن است.

از طرف دیگر، پیامدهای منفی ناشی از خشکسالی‌ها و خشک‌شدن دریاچه ارومیه و لزوم صرفه‌جویی در آب کشاورزی برای احیا و تامین آب موردنیاز توسعه صنعتی و آب شرب شهرها و مناطق روستایی، اشتغال و درآمد بخش کشاورزی را کاهش داده و این روند در سال‌های آتی با تداوم کشاورزی سنتی و معیشتی تشدید خواهد شد. با توجه به شاخص‌ها و رتبه استان در سرانه درآمدی و توسعه انسانی، استانداری پیشنهادهایی را در چند محور اساسی دسته‌بندی کرده است که نیازمند تخصیص اعتبار و تامین سرمایه در گردش است.در خصوص برنامه‌ها و اقدامات استانداری آذربایجان غربی گفت‌وگویی با قربانعلی سعادت که یکی از قدیمی‌ترین استانداران کشور است، انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید:

استانداری آذربایجان غربی برای توسعه اقتصادی این استان چه برنامه‌هایی دارد؟

۱- زمینه‌سازی و تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و سرمایه‌گذاران خارجی در راستای حل مشکل درآمد و اشغال با تهیه بسته‌های اقتصادی و پنجره واحد سرمایه‌گذاری

الف- اجرایی کردن طرح توسعه و تسهیل سرمایه‌گذاری موضوع تصویب‌نامه هیات وزیران در ارتباط با استان‌های شرق و غرب کشور و پیش‌بینی منابع اعتباری موردنیاز در قوانین بودجه سنواتی

ب- خروج از رکود و رونق تولید در واحدهای راکد و نیمه فعال استان و تکمیل طرح‌های نیمه تمام صنعتی و تولیدی

* تامین سرمایه در گردش ۸۲۵ واحد راکد و نیمه فعال صنعتی استان به مبلغ ۶۹۵۴ میلیارد ریال با ظرفیت اشتغال ۱۸۴۵۰ نفر

* تکمیل ۹۷ تعداد طرح نیمه تمام صنعتی و تولیدی با پیشرفت فیزیکی بالای ۶۰درصد با تامین سرمایه ثابت مورد نیاز به میزان ۱۴۳۷ میلیارد ریال و سرمایه در گردش ۱۰۵۸ میلیارد ریال با ظرفیت اشتغال ۱۰۵۰۰ نفر

* سرمایه ثابت موردنیاز تجهیز و نوسازی و ارتقای فناوری واحدهای معدنی استان ۴۵۰۰ میلیارد ریال و ۱۲۰۰ میلیارد سرمایه در گردش

ج- کمک به تامین زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری اقتصادی و تجارت مرزی استان شامل:

* شهرک‌ها و نواحی صنعتی ۲۵۰ میلیارد ریال

* پارک علم و فناوری ارومیه ۲۰۰ میلیارد ریال

* تکمیل فاز دوم شهرک فناوری اطلاعات و صنایع غذایی ۷۰ میلیارد ریال

۲- ایجاد تحرک در اجرای طرح‌های عمرانی و سرمایه‌گذاری اقتصادی اساسی استان از محل فاینانس خارجی و پرداخت مطالبات پیمانکاران:

الف) تامین و پرداخت مطالبات پیمانکاران طرح‌های عمرانی و ملی استانی شده و پروژه‌های عمرانی استانی با اعتباری معادل ۵۰۰۰ میلیارد ریال که توان مالی پیمانکاران را در انجام اجرای طرح‌ها و پروژه‌های موجود نیمه‌تمام صیانت کند.

ب) تسریع در تصویب طرح‌های عمرانی انتفاعی و سرمایه‌گذاری اقتصادی استان در وزارتخانه‌های ذیربط و شورای اقتصاد کشور شامل:

راه‌آهن مهاباد - نقده - ارومیه، احداث باند دوم سه راهی ایواوغلی - بازرگان، احداث آزاد راه سه راهی ایواوغلی - بازرگان، تکمیل زیرساخت‌های شهرک شماره ۳ صنعتی ارومیه.

۳- سرمایه‌گذاری مستقیم سازمان‌های توسعه‌ای مانند ایمیدرو، ایدرو و ... با کنسرسیوم بهره‌برداران معادن و کارخانه های فرآوری شیر و ... استان در طرح‌های اساسی استان

۴- توسعه فضاهای درمانی، تامین آب شرب سالم شهرها و اجرای شبکه‌های جمع‌آوری و دفع فاضلاب شهری و تصفیه آن و تکمیل و توسعه فضاهای ورزشی استان

۵- اجرا و اتمام و بهره‌برداری از سدهای با پیشرفت فیزیکی بالای ۸۰درصد استان به ویژه مواردی که در زمره اقدامات احیای دریاچه ارومیه محسوب می‌شود و شبکه‌‌های آبیاری و زهکشی بالای ۷۵درصد پیشرفت فیزیکی

۶- تکمیل و اتمام طرح‌ها و پروژه‌های زیربنایی صنعتی به مراکز اقتصادی استان:

* احداث راه اصلی نازلو - سرو منتهی به پایانه مرزی سرو (۱۵۰ میلیارد ریال)

* احداث بزرگراه نقده - پیرانشهر - تمرچین و کمربندی پیرانشهر منتهی به پایانه مرزی تمرچین (۹۰۰ میلیارد ریال)

* احداث راه اصلی خوی - رازی منتهی به پایانه مرزی رازی (۱۲۰۰ میلیارد ریال)

* بهسازی و احداث راه اصلی محور میاندوآب - شاهین دژ - تکاب (تامین اعتبار آسفالت ۱۵ کیلومتر از ۱۴۵ کیلومتر طول کلی محور در سال ۹۴)

* احداث بزرگراه سلماس - صوفیان (در ۴ کیلومتر باقیمانده از ۳۱ کیلومتر طول کلی محور)

* بهسازی و آسفالت محور چالدران به خوی (به طول ۸۴ کیلومتر) (۱۲۶۰ میلیارد ریال)

* احداث بزرگراه ارومیه - میاندوآب به طول ۱۸۰ کیلومتر که عملیات اجرایی در ۱۶۰ کیلومتر در دست اجراست (۲۰۰۰ میلیارد ریال)

* توسعه و بهسازی فرودگاه ارومیه با تملک ۶ هکتار از اراضی مجاور (با اعتبار ۱۴۰ میلیارد ریال)، بهسازی و تجهیز سالن ترمینال داخلی (با اعتبار ۷۰ میلیارد ریال)، احداث باند دوم با اعتبار (۳۰۰ میلیارد ریال) و احداث سالن ترمینال حجاج و پروازهای خارجی (با اعتبار ۳۰۰ میلیارد ریال)

۷- طر‌ح‌های جدید عمرانی زیربنایی محرک توسعه استان

* احداث خط آهن سریع‌السیر ارومیه - تبریز

* احداث خط آهن ارومیه - سلماس برای اتصال به راه‌آهن ترکیه

* احداث خط آهن سلماس به منطقه آزاد تجاری - صنعتی ماکو برای تکمیل خط آهن شمال - جنوب استان و تامین هدف اتصال ریلی تمام مناطق ویژه اقتصادی استان به یکدیگر منتهی به مرز رسمی بازرگان

۸- توسعه فضاهای آموزش و رفع بحران‌های احتمالی در مراکز جمعیتی به لحاظ نیازهای آموزشی

۹- تکمیل زیرساخت‌های گردشگری و مرمت بناهای تاریخی (با اعتبار ۱۰۰۰ میلیارد ریال)

در خصوص رفع موانع تولید، استانداری چه اقداماتی صورت داده است؟

با توجه به تصویب و ابلاغ قانون خروج از رکود واحدهای تولیدی، کارگروه استانی با شرکت دستگاه‌های ذی‌مدخل در استان تشکیل شد و با برگزاری ۳۱ جلسه، به مشکلات این گونه واحدهای تولیدی برای ایجاد رونق تولید در آنها رسیدگی شده است البته تعداد جلسات کمیته کارشناسی کارگروه اصلی در سازمان صنعت، معدن و تجارت، سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی فراتر از ۶۱ جلسه است.

وجود بیشترین مرزهای زمینی به ویژه مرز بازرگان و نیز منطقه آزاد ماکو و منطقه ویژه اقتصادی سلماس چه مزایایی را در اختیار استان قرار می‌دهد؟

با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد استان آذربایجان غربی چه از نظر اقلیمی و چه از نظر دسترسی به امکانات زیرساختی نظیر راه‌آهن ترانزیتی، فیبر نوری چین به اروپا، مسیر ترانزیتی - هوایی یاتا (اروپا - خاورمیانه)، جاده بین‌المللی ایران - اروپا، شبکه گازرسانی سراسری و همسایگی با سه کشور خارجی و احداث و استقرار واحدهای فیبر نوری، پارک بیو تکنولوژی، میکرو ماشینینگ، همچنین با توجه به صادرات غیرنفتی بالغ بر ۴۲۸ میلیون دلار در ۸ ماهه سال ۹۴ از گمرکات و بازارچه‌های مرزی استان به خارج، به صورت طبیعی منطقه آزاد تجاری - صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی در منطقه مزایای زیادی برای استان دارد. فعال‌تر شدن منطقه آزاد تجاری ماکو می‌تواند محرک مناسبی برای توسعه استان و کشور باشد که از نظر قانونی و حقوقی محمل‌ بسیار مناسبی برای توسعه استان فراهم کرده و اخیرا فرودگاه منطقه آزاد نیز به بهره‌برداری آزمایشی رسید.

مباحث مختلفی در خصوص واردات بی‌رویه در مناطق آزاد مطرح شده است. از نظر شما این مباحث تا چه اندازه واقعیت دارد؟ چه برنامه‌هایی برای تقویت و توسعه صادرات در این مناطق دارید؟

واقعیت این است که برخلاف تصور، بیشترین واردات از گمرکات و مبادی مرزی انجام می‌گیرد و کمتر از ۱۵درصد کل واردات کشور از کل مناطق آزاد انجام می‌پذیرد، ولی نکته‌ای که نمی توان از آن چشم‌پوشی کرد این است که درمناطق آزاد واردات را در ویترین مشاهده می‌کنید و این مساله خیلی چشمگیر است. درحالی که باید جامع‌نگر به این مناطق نگریست که هم می‌تواند فرصت باشد و هم تهدید. در یک بررسی اجمالی می‌توان دریافت که در قوانین و مقررات ناظر برمناطق آزاد ایران، مزیت‌ها و مشوق‌های خوبی در نظر گرفته شده است، اگرچه می‌توان ضعف‌هایی هم مشاهده کرد که در مقایسه با مزیت‌ها اندک هستند. در حقیقت منطقه آزاد ماکو کانونی است برای گسترش همکاری و تعامل منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین تقویت پیوند دوسویه، خردمندانه و بالنده اقتصاد جهانی. توسعه ترانزیت و نیز جذب گردشگر نیز از دیگر ارمغان‌هایی است که این امر در پی دارد. همچنین این منطقه می‌تواند الگوی پویای قطب صادرات غیرنفتی و مدار صادرات مجدد اروپا - آسیا به حساب بیاید. از مزایای مناطق آزاد تجاری این است که تمامی درآمدهای کسب شده از این مناطق، به خزانه دولت واریز نشده بلکه ۸۵ درصد آن صرف ساخت طرحهای عمرانی درمنطقه می شود. برای مثال، احداث فرودگاه منطقه آزاد تجاری ماکو و یا باند دوم جاده از سه راهی بازرگان و ایواوغلی خوی به طول ۱۳۵ کیلومتر از محل درآمد این منطقه در حال انجام است که با ایجاد تعامل دوسویه با خارج در این مناطق، فرصت‌های جدیدی برای صادرات پیش خواهد آمد.

برنامه‌های استان برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در چه بخش‌هایی متمرکز است؟

اهتمام جدی استان در جذب سرمایه‌های خارجی برای اتمام طرح‌های نیمه تمام استان از مهمترین اولویت‌های ماست و در این ارتباط مرکز خدمات سرمایه‌گذاری خارجی استان با تدابیری که موردنظر است، با پنجره واحد به صورت واقعی ایفای نقش می‌کند که این امر به تسریع و تسهیل سرمایه‌گذاری‌ها در استان کمک خواهدکرد. در حال حاضر مرکز خدمات سرمایه‌گذاری استان به طور جدی با همکاری دستگاه‌های مختلف اقتصادی درحال تهیه بسته‌های آماده طرح‌های دارای قابلیت سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف صنعت، معدن، کشاورزی، گردشگری و ... است. در محدوده منطقه آزاد تجاری به صورت مشخص می‌توان به احداث پتروشیمی و نیروگاه برق در منطقه آزاد تجاری و صنعتی ماکو با مشارکت بخش خصوصی و سرمایه‌گذار خارجی ،احداث شهرک فرآورده‌های نفتی در منطقه ویژه اقتصادی (چوپانلوی سلماس) و افتتاح واحد تولیدی آلودراچیلک در ارومیه اشاره کرد.

استانداری چه برنامه‌هایی در خصوص توسعه کشاورزی و گردشگری دارد؟

سهم استان آذربایجان غربی در ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور به ۷/ ۴ درصد می‌رسد که حدود ۱/ ۶۳ درصد ارزش افزوده بخش کشاورزی استان از زراعت و باغداری به دست می‌آید. به طور کلی حدود ۶/ ۵ درصد تولیدات زراعی و ۱/ ۴ درصد تولیدات باغی کشور در این استان تولید می‌شود، اما در بهره‌وری نیروی کار رتبه آخر استان‌های کشور را به خود اختصاص داده و این ظرفیت وجود دارد که با افزایش ضریب مکانیزاسیون و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نوسازی و واحدهای بهره‌برداری، ایجاد واحدهای بزرگ مقیاس دامداری صنعتی و ... تولید ۶ میلیون تن محصول را حداقل به ۱۴ میلیون تن در شرایط موجود افزایش داد. از مجموع طرح‌های مصوب در ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه ۳۱ طرح توسط جهاد کشاورزی و شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان اجرا می‌شود که برای عملیاتی کردن آنها ۷۹۸۰ میلیارد ریال اختصاص یافته است.

اقتصاد مبتنی بر کشاورزی سنتی با بهره‌وری نیروی کار پایین در مقایسه با سایر استان‌های کشور و خدمات وابسته به آن باعث پایین بودن سهم درآمدی استان شده است. بنابراین در این خصوص ضرورت انجام اقدامات اساسی به منظور استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری، استفاده از گونه‌های مناسب، اصلاح الگوی کشت با توجه به مقتضیات اقلیمی منطقه، ایجاد واحدهای سورت و بسته‌بندی و ... بیش از پیش ملموس است. همچنین برای جذب سرمایه‌گذاری ۳۳ طرح اولویت‌دار در زیربخش‌های مختلف کشاورزی در استان شناسایی و معرفی شده است که برای تحقق آنها به ۶۴۳ میلیارد تومان اعتبار ریالی و ۲۵۰ میلیون یورو برای سرمایه‌گذاری نیاز داریم. جغرافیای مناسب، مناطق بکر طبیعی و جاذبه‌های ارزشمند تاریخی، ۵۸ منطقه نمونه گردشگری و حدود ۴۰ چشمه آبگرم در سطح استان از جاذبه‌ها و توانمندی‌های بالقوه در حوزه گردشگری استان است. همچنین با برخورداری از نیروی انسانی کارآمد نسبت به کشورهای همسایه در حال حاضر در بحث بهداشت و درمان از امکان ارائه خدمات به نیازهای درمانی در قالب توریستم درمانی نیز برخوردار است. در این راستا برنامه‌ریزی اصولی در زمینه ایجاد مجتمع‌های اقامتی و تفریحی، پارک‌های سلامت، ایجاد خانه‌های اقامت روستایی و احیای بناهای تاریخی استان مورد تاکید بوده و جزو برنامه‌های استان است.