گزارش «دنیای‌اقتصاد» از گرایش نسل جدید به مدهای عجیب و غریب
روزگار آرایش‌های اجق وجق
آزاده باقری
روزنامه‌نگار
«آخر تو از مد چه می‌دانی؟» این جمله را شاید بارها و بارها از زبان کسانی شنیده باشید که خودشان را به شکل‌های مختلف و به قول خودشان مد روز می‌آرایند و وقتی با تعجب به آنها نگاه می‌کنیم و می‌پرسیم این چه مدل لباس و آرایشی است؟ در جواب می‌گوید: «آخر تو از مد چه می‌دانی؟» بعد از آن متوجه می‌شوید آنچه می‌بینید آخرین مد روز است! از این دسته آدم‌ها کم نیستند و تا دلتان بخواهد در فضای مجازی به خصوص اینستاگرام به چشم می‌خورند که برای بیشتر دیده شدن و به قول معروف «لایک خور بیشتر» سعی می‌کنند از مدهای جدید تبعیت کنند و آن را بازنشر دهند.
آزاده باقری
روزنامه‌نگار
«آخر تو از مد چه می‌دانی؟» این جمله را شاید بارها و بارها از زبان کسانی شنیده باشید که خودشان را به شکل‌های مختلف و به قول خودشان مد روز می‌آرایند و وقتی با تعجب به آنها نگاه می‌کنیم و می‌پرسیم این چه مدل لباس و آرایشی است؟ در جواب می‌گوید: «آخر تو از مد چه می‌دانی؟» بعد از آن متوجه می‌شوید آنچه می‌بینید آخرین مد روز است! از این دسته آدم‌ها کم نیستند و تا دلتان بخواهد در فضای مجازی به خصوص اینستاگرام به چشم می‌خورند که برای بیشتر دیده شدن و به قول معروف «لایک خور بیشتر» سعی می‌کنند از مدهای جدید تبعیت کنند و آن را بازنشر دهند. مدهای عجیب و غریب امروزی دیگر دختر و پسر هم نمی‌شناسد. یک روز با مدل مو و رنگ موهای متفاوت، یک روز شلوارهای پاره، یک روز با لباس‌های چروک و رنگ و رو رفته، یک روز با کلاه‌های عجیب، یک روز با عمل‌های روی صورت، یک روز خالکوبی‌های حیرت انگیز و یک روز... بالاخره با کارهای متفاوتی که انجام می‌دهند شما را حیرت‌زده می‌کنند و آنوقت است که به خودتان می‌گویید واقعا به کجا می‌رویم و چه بلایی قرار است سر نسل آینده بیاید. اما باز هم در مجموع نمی‌توان گفت مدگرایی رفتار ناپسندی است.
چون در تمام سال‌ها گرایش به مد و نوگرایی وجود داشته و در آینده امری انکارناپذیر خواهد بود؛ اما به نظرتان اگر از اعتدال خود خارج نشود و جامعه را تبدیل به سالن مد نکنیم بهتر نخواهدبود؟ برای آنکه به بررسی این موضوع بپردازیم با یک کارشناس مد و یک جامعه شناس به گفت‌وگو پرداخته ایم. انسان‌ها دوست دارند مورد توجه دیگران قرار بگیرند. به همین دلیل از راهکارهای مختلف برای رسیدن به این هدف استفاده می‌کنند. رسیدگی به ظاهر راحت‌ترین و موثرترین روش است. به همین دلیل برخی تنها به ظاهر خود توجه کرده و ظاهر را به گونه‌ای که فقط جلب توجه کند درست می‌کنند. چنین پدیده‌ای خالقِ مدگرایی افراطی خواهدبود که به عقیده برخی از کارشناسان این حالت افراطی باعث خروج ارز از چرخه اقتصادی، بحران هویت و تزلزل در رفتار افراد، تغییر در هنجارها و ارزش‌های اجتماعی، وابستگی اقتصادی و تحمیل هزینه بر خانواده‌ها می‌شود. البته از سویی بسیاری از تولیدکنندگان خارجی نیز برای ایجاد بازار مصرف به تبلیغ مد می‌پردازند. تا آنجا که غریزه جوانی در دختران و پسران ایجاب می‌کند که به این سمت گرایش پیدا کنند و خیلی هم اتفاق بدی نیست. این تبلیغات در حد متعادل قابل قبول است ولی افراط در آن یک ضدارزش به حساب می‌آید و نتیجه آن چندان برای کشورهایی که در حال توسعه هستند و بیشتر به ظاهر توجه می‌کنند خوشایند نخواهدبود.
دنیا زیبایی را در سادگی می‌بینند
نوید فرید، کارشناس مد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با انتقاد از بالا بودن میزان عمل‌های زیبایی در کشور می‌گوید: «طبق آمارهایی که وجود دارد تعداد عمل‌های زیبایی که در ایران انجام می‌شود در تمام دنیا لنگه ندارد و از نظر تعداد این عمل‌ها بی نظیر هستیم. بیشتر هم به‌دلیل تعریف غلط از زیبایی است. در تمام دنیا زیبایی را در سادگی بیشتر می‌بینند نه در اینکه هرچه عمل جراحی بیشتری روی صورت داشته باشند پس زیباتر هستند. عمل جراحی علاوه بر آنکه عوارض خاص خودش را دارد حتی به لحاظ زیباشناسی هم ممکن است از زیبایی صورت آن شخص بکاهد. متاسفانه این روند به شکل رقابت جویی ایجاد شده و افراد را درگیر این عمل‌های زیبایی کرده و می‌بینید که چه پدیده اشتباهی است. چون هر کس با توجه به شخصیت، ژنتیک و اقلیم یکسری مشخصات و شناسه در ظاهرش دارد که هر کدام از آنها به‌نظر من با ارزش هستند. مگر اینکه نقص بزرگی وجود داشته باشد که در این شرایط می‌تواند عمل جراحی زیبایی جایز شود. باز هم این موضوع بستگی به تصمیم و تشخیص پزشک مربوط دارد، اما می‌بینید که در ایران بدون هیچ دلیل علمی و تخصصی این عمل‌ها انجام می‌شود که البته در طولانی مدت آسیب زا خواهدبود.»
شبکه‌های اجتماعی هم به سهم خودشان برمدگرایی افراطی تاثیرگذارند
او با اشاره به نقش شبکه‌های اجتماعی در سرعت بخشیدن پدیده مدگرایی‌های عجیب و غریب می‌گوید: «شبکه‌های اجتماعی باعث شده روند خیلی از اتفاقات و پدیده‌ها سرعت بگیرد که تنها به زمینه مد و سرعت تغییرات آن محدود نمی‌شود. به‌عنوان مثال می‌بینید که با همین شبکه‌های اجتماعی سرعت روند انتقال اطلاعات و نشر اخبار نسبت به سال‌های گذشته و قبل از ورود شبکه‌های اجتماعی به جامعه بالاتر رفته است. نشر اخبار دروغ، شایعه و اشتباه هم البته بیشتر شده و خیلی موارد دیگر. یکی از پیامدهای وجود شبکه‌های اجتماعی نیز افزایش مدهای غیر طبیعی است. به هر حال شبکه‌های اجتماعی دیگر مانند یک رسانه عمل می‌کنند و مخاطب‌های زیادی دارند و قطعا در جا انداختن الگوی‌های صحیح یا غلط می‌توانند موثر باشند. به هر حال مخاطب این رسانه‌ها بیشتر جوان‌ترها هستند و می‌توانند تحت تاثیر آن نیز قرار بگیرند.»
تعریف مدلینگ در شبکه‌های اجتماعی به غلط پیش رفت
به گفته فرید رقابت در گرفتن لایک بیشتر و استفاده غلط از واژه مدلینگ باعث چرخش اشتباه معنای مد و مدلینگ در جامعه و نگاه مسوولان شده است: «رقابت پذیری برای لایک بیشتر و بازدید بیشتر به روند مدگرایی افراطی دامن زده است. متاسفانه اتفاق بدی که افتاد عکس‌های اینچنینی به اسم مدلینگ پخش شدند و این افراد به‌عنوان مدل شروع به کار کردند. همین اتفاق موجب شد تا ذهن جامعه، مسوولان و سازمان‌های دولتی نسبت به این واژه تغییر کند. مدلینگ یعنی حضور یک انسان در کنار یک محصول برای معرفی بهتر یک تبلیغ. در تیزرها و بیلبوردها نیز با این پدیده روبه‌رو هستید. وقتی با رعایت اصول و قوانین مشخص این کار انجام شود می‌تواند بسیار هم خوب باشد و اصلا می‌توان گفت لازم است. چون به‌نظر می‌رسد نمی‌توان محصولی را بدون حضور یک فرد تبلیغ کرد. هدف تبلیغ محصول است تا به بهترین شکل ممکن دیده شود و مخاطب را به سمت خود جذب کند نه نمایش آن فرد. حالا آن مدلی که محصول را تبلیغ می‌کند می‌تواند یک کودک باشد، می‌تواند یک پیرمرد باشد یا هر فردی که در آن تبلیغ بهترین تاثیر را بگذارد، اما از وقتی در شبکه‌های اجتماعی باب شد و این افراد به‌عنوان مدل عکس‌ها را پخش می‌کنند و نام این کار را صنعت مدلینگ گذاشتند و رقابت جویی زیاد شد؛ بنابراین تفکر و دیدگاه در این حوزه به یک تفکر بد تبدیل شد؛ در صورتی که می‌توانست یک اتفاق خیلی بهتری بیفتد.»
با عمل‌های زیبایی ظاهر زیبای خودشان را هم از دست می‌دهند
این کارشناس مد تاکید می‌کند که تعریف زیبایی در همه جای دنیا نسبی است، اما آنچه معمول است زیبایی یعنی سادگی: «به هر حال تعریف زیبایی در همه جای دنیا نسبی است. مثلا در یک گوشه دنیا افراد تصورشان بر این است که هر چه گردن بلندتری داشته باشند زیباتر هستند. برای همین حلقه‌هایی دور گردن‌شان می‌اندازند تا گردن آنها به مرور کشیده‌تر شود. در هر کشور و سرزمین در هر اقلیمی به هر حال با توجه به فرهنگ و فکرشان ممکن است تعریف شان از زیبایی متفاوت باشد؛ اما نکته‌ای که در اصل و اصول وجود دارد و حتی در مدل‌های دنیا هم می‌توانید به این نکته برسید، بهترین مدل‌های دنیا کسانی هستند که اصلا بر روی بدن و صورت‌شان هیچ گونه عمل زیبایی نداشته باشند. هر چه طبیعی تر باشند بهتر است؛ بنابراین طبیعی بودن را زیبایی می‌دانند تا اینکه بخواهند با عمل‌های زیبایی آن را مصنوعی کنند. بیشتر به ورزش، سلامت، تغذیه و... می‌پردازند و نهایتا مثلا اگر نقصی در پوستشان است سعی می‌کنند آن را برطرف کنند. این کار اتفاق خوبی است. خوب بودن، زیبا بودن، زیبا پوشیدن و تمیز و پاکیزه بودن در همه جا مورد تایید است و هیچ مشکلی ندارد، اما متاسفانه تعریف زیبایی در کشور ما دارد با تعریف زیبایی دنیا ۱۸۰ درجه فاصله می‌گیرد. به‌نظر من بسیاری با این عمل‌های به اصطلاح زیبایی ظاهر زیبای مردم را هم می گیرد.»
سیاست‌های رسمی با سیاست‌های عامه پسند فرق می‌کند
عبدالله گیویان، جامعه شناس نیز معتقد است تغییر مد، زیبایی و تغییر بدن دلایل متفاوتی می‌تواند داشته باشد و تنها تحت تاثیر وجود شبکه‌های اجتماعی نیست. وی در همین زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «تغییر معنی زیبایی اتفاقی نیست که به‌دلیل وجود شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی رخ داده باشد. اتفاقاتی در دنیای معاصر رخ داده که از جمله آنها شبکه‌های مجازی، تغییر معنای زیبایی و تغییر معنای بدن به‌طور کلی است. اتفاقی که در روزگارمدرن رخ داده همین موضوع است. هر کدام از فرهنگ‌ها و جوامع، سیاست‌های خاصی را برای وضعیت بدنی شهروندان خودشان در نظر می‌گیرند. در ایران بین آن چیزی که سیاست‌های رسمی می گویند با سیاست‌های عامه پسند؛ حوزه سیاست و حوزه بدن تفاوت و تغایر بسیار زیادی دارند. ممکن است به همین دلیل بعضی از رفتارهای افراطی به منزله نوعی از مقاومت یا مقابله فرهنگی معنا شود.»
مسوولان تعریف مشترک ندارند
این جامعه شناس درباره آنکه چه می‌توان کرد تا این پدیده به شکل افراطی در جامعه گسترش پیدا نکند می‌گوید: «راهکار زیاد است اما به گمان من کسانی که در جامعه ما به‌عنوان سیاست‌گذار فرهنگی فعالیت می‌کنند نمی‌توانند تفاهمی در زمینه تعریف این مساله پیدا کنند. نه بین مبتلایان این وضعیت و نه پدر و مادرهایی که چنین فرزندانی دارند نه معلم و مدیر و ناظمی که چنین دانش‌آموزانی وارد مدرسه شان می‌شود و نه مدیران فرهنگی در سطوح بالاتر وفاق و اشتراک نظری در تعریف مشکل و مساله وجود ندارد. به همین دلیل راه‌حل‌ها بسیار متفاوت می‌شود و اگر فکر کنیم یک اکسیر وجود دارد و کسی می‌تواند راه‌حلی آماده از چنته بیرون بیاورد اشتباه می‌کنیم. باید توافق نظر به‌وجود آید تا به یک راهکار مشترک و ایده آل برسیم. با این شرایط همین آش و همین کاسه است.»
در همه دوره‌ها بزرگ‌ترها فکر می‌کردند کوچکترها به افراط مطلق افتاده‌اند
به عقیده گیویان این پدیده آنقدرها هم بحران زا نیست و در هر دوره و زمانه‌ای چنین اتفاقاتی که به عقیده برخی بحران‌زا بوده وجود داشته و می‌گوید: «خیلی هم این موضوع بحران زا نیست. به هر حال الان تا اندازه‌ای افراط در نمودهای خاص زیبایی بیشتر شده. در هر روزگاری با این مشکل مواجه بوده ایم. در هر روزگاری بزرگ‌ترها فکر می‌کردند بچه‌ها و کوچکترها به افراط مطلق افتاده‌اند. در همه دوره‌ها چنین موضوعاتی وجود داشته. من این را می‌پذیرم که سرعت تغییر مد در روزگار معاصر بیشتر از تغییر سرعت مد در روزگارهای قبل است. این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما نمی‌توان این اتفاق را به منزله یک بحران عمیق تلقی کرد.»
محله‌های خاص کشور ما فضاهای مجازی هستند
یکی از مشخصه های جامعه ایران این است که جوانان ما جایی ندارند تا خودشان را به شکل‌های عجیب و متفاوت در آورند، در صورتی که در همه جای دنیا چنین فضاهایی وجود دارد. گیویان معتقد است: «در خیلی از جوامع این امکان وجود دارد که شما در موقعیت‌های خاصی با وضعیت‌های خیلی خاص بیرون بیایید یا یک جور خاص آرایش کنید یا یک جور خاص لباس بپوشید. در خیلی از میدان‌های معروف در خیلی از شهرهای بزرگ دنیا این طور آدم‌ها رویت می‌شوند. حتی برخی شهرها در دنیا محله‌های خاصی دارند که باز هم این قشر از افراد یافت می‌شوند. اما در حال حاضر محله‌های خاص کشور ما فضاهای مجازی شده است. آدم‌ها در آن محله‌های خاص به همان شکل‌های عجیب و غریب که می‌بینید خودشان را نشان می‌دهند. به هر حال این هم راهی است برای جلب نظر و شیوه‌ای است برای تعریف هویت خودشان.»
مدگرایی اگر افراطی نباشد خوب هم هست
شاید بتوان پدیده مد را یک فرصت به حساب آورد اما به شرط آنکه این فرصت را به تهدید تبدیل نکنیم. زمانی می‌توان از این فرصت بهترین استفاده را کرد که این پدیده دربسته صحیح خود توسط جامعه شناسان، اصحاب فرهنگ و هنرمندان به‌طور درست مدیریت شود و سرآغاز تحول فرهنگی خواهد بود. حتی مقام معظم رهبری در بیانات خود نیز فرموده بودند: «این حرف اشتباه نشود با اینکه بنده با مد و تنوع و تحول در روش‌های زندگی مخالفم، نخیر، مدگرایی و نوگرایی اگر افراطی نباشد، اگر روی چشم و هم چشمی رقابت‌های کودکانه نباشد، عیبی ندارد. لباس و رفتار و آرایش تغییر پیدا می‌کند، مانعی هم ندارد، اما مواظب باشید قبله نمای این مدگرایی به سمت اروپا نباشد، این بد است. اگر مدیست‌های اروپا و آمریکا در مجلاتی که مدها را مطرح می‌کنند فلان طور لباس را برای مردان یا زنان خودشان ترسیم کردند، آیا ما باید اینجا در همدان یا تهران یا در مشهد آن را تقلید کنیم؟ این بد است، خودتان طراحی کنید و خودتان بسازید.» پس چه بهتر است که تا دیر نشده این فرصت‌ها را غنیمت شمرده و از آن بهره ببریم تا واقعا با یک بحران جبران ناپذیر روبه‌رو نشویم و آنوقت است که دیگر از دست هیچ کس هیچ کاریساخته نیست.
ارسال نظر