جاستا؛ شکستی برای دولت اوباما

امیرعلی ابوالفتح

کارشناس مسائل آمریکا

قانون عدالت علیه حامیان تروریسم یا جاستا که در کنگره ایالات متحده آمریکا علی رغم وتوی رئیس‌جمهوری آن کشور به تصویب رسید و اجرایی شد، با هدف مقابله با اشخاص و یا کشورهای حامی تروریسم دنبال شد. پس از آنکه موضوع محاکم طرح شکایت علیه عربستان به دلیل حمایت از حادثه ۱۱ سپتامبر در دادگاه‌های آمریکا مورد توجه قرار نگرفت، قانون‌گذاران آمریکایی تصمیم گرفتند که قانون جدیدی را تصویب کنند تا اجازه دهد شهروندان آمریکایی علیه هر کشور یا هر تبعه خارجی که در جریان حوادث تروریستی نقش داشتند بتوانند شکایت و طرح دعوی کنند. البته این هدف ظاهری قضیه است یعنی برای احقاق حقوق خانواده‌های قربانیان حادثه ۱۱ سپتامبر این قانون تصویب شده است. اما از تصویب این قانون هدف بزرگتری دنبال می‌شود مبنی بر اینکه اجازه دهد تا مصونیت قضایی حاکمیت‌ها یا دولت‌ها نادیده گرفته شود.

چرا که تا پیش از قانون جاستا، چنین عنوان می‌شد که دولت‌ها مصونیت قضایی دارند و نمی‌توان دولت‌ها را به دلیل اقداماتشان مورد تعقیب قضایی قرار داد. این در حالی است که با تصویب این قانون، چنین محدودیتی برداشته شده است. نکته مهم اینجاست که قانون جاستا با وجود اختلاف نظر عمیق بین دموکرات‌ها و جمهوریخواهان در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری با اکثریت قریب به اتفاق اعضای هر دو مجلس کنگره به ویژه با رای ۹۷ نفره سنای ایالات متحده آمریکا به تصویب رسید و نشان داد که در این موضوع خاص وحدت و هم نظری میان قانون‌گذاران آمریکایی وجود دارد. این اتحاد دموکرات‌ها و جمهوریخواهان کنگره در حالی بود که کاخ سفید و دولت دموکرات باراک اوباما هر تلاشی را انجام داد تا این قانون به تصویب نرسد. حتی مصوبه کنگره را نیز وتو کرد اما برای نخستین بار در دوران ریاست جمهوری اوباما، کنگره وتوی رئیس‌جمهور را باطل کرد و در حقیقت قانون جاستا بدون امضای رئیس‌جمهور اجرایی شد.

این مساله به لحاظ سیاسی یک شکست بزرگ برای دولت دموکرات اوباما محسوب می‌شود زیرا او نتوانست از حق وتوی رئیس‌جمهور حفاظت کند و نشان داد که بسیاری از هم حزبی‌های رئیس‌جمهور از او حمایت و پیروی نمی‌کنند. نکته دیگر آنکه تصویب این قانون با وجود وتوی رئیس‌جمهور نشان داد که دولت ایالات متحده آمریکا درخصوص موضوعی که مربوط به تامین خواسته شهروندان آسیب دیده از تروریسم است حامی شهروندان نبود بلکه از دولت عربستان حمایت کرد. این مساله که اوباما از دولتی که بزرگ ترین حادثه تاریخ آمریکا را رقم زده است حمایت کرد، برای کارنامه رئیس‌جمهور آمریکا خیلی خوشایند نیست و نقطه ضعفی برای دولت اوباما و کاخ سفید تلقی می‌شود.

تصویب قانون جاستا با وتوی اوباما، قطعا یک نقطه دردسرساز در روابط واشنگتن-ریاض خواهد بود. البته پیش از تصویب این قانون نیز سعودی‌ها تهدید کرده بودند اموال خود را از آمریکا خارج خواهند کرد اما بعد از تصویب جاستا در کش و قوس میان کاخ سفید و کنگره، واکنش تندی به جز صدور بیانیه‌های رسمی از سوی عربستان دیده نشد. درواقع هنوز اقدام عملی از سوی سعودی‌ها صورت نگرفته است. شاید عربستان منتظر اقدام محاکم قضایی در آمریکا است. در حال حاضر همسر یکی از افسران کشته شده در حمله به ساختمان پنتاگون در روز ۱۱ سپتامبر بر اساس قانون جاستا طرح دعوی کرده است و باید ببینیم که دادگاه چه تصمیمی در این خصوص اتخاذ می‌کند و آیا از اموال عربستان سعودی خسارتی به این فرد پرداخت خواهد شد یا خیر. شاید پس از آنکه مشخص شد که اموال عربستان قرار است مصادره شود، شاهد واکنش تندتری از سوی ریاض در قبال تصویب این قانون باشیم.