استانداردسازی مصالح، تجهیزات و لوازم ساختمان از ارکان مهم قانون ساخت و ساز کشور
طبق دو ماده مهم 155 و 168 قانون برنامه پنجم توسعه کشور ،هرنوع ساخت وساز باید با مصالح استاندارد وکاربرد آن توسط سازندگان ذی صلاح وهر ساختمان باید 10 سال بیمه شود. ولی سوال اینجاست که چرا 5. 21 میلیون خانواده ایرانی ساختمان هایشان بیمه نیست و بیمه ساختمانها انتخابی است؟
بانک اطلاعات رسمی تولید کنندگان مصالح ، لوازم و تجهیزات استاندارد ایران، اولین مرجع رسمی از سازندگان تجهیزات ساختمانی استاندارد است.این بانک مرجعی تایید شده از سوی سازمان ملی استاندارد بوده و به سازندگان ساختمان در تمام نقاط ایران در قالب نرم افزاری کاربردی، تمامی تولید کنندگان استاندارد ایران را معرفی می کند. پروژه نرم افزار استاندارد ملی که توسط ناصر خیرخواه استارت خورده، روزهای پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.
رییس نخستین بانک اطلاعات رسمی تولیدکنندگان مصالح ،لوازم وتجهیزات ساختمانی استاندارد، درگفت وگو با روزنامه دنیای اقتصاد درخصوص روند شکل گیری این پروژه گفت: پروژه بانک اطلاعات رسمی تولید کنندگان لوازم و تجهیزات استاندارد ایران بارها به اشکال مختلف مطرح می شد ولی هیچ وقت به مرحله عملیاتی نرسید. با وجود اینکه قبل از تدوین این نرم افزار در ایران تولیدکنندگان دارای نشان استاندارد داخلی یا ایزوهای خارجی بودند، ولی این کار نظم چندانی نداشت. طرح استاندارد از سال ۹۰ مطرح شد. طبق دو بند مهم ۱۵۵ و ۱۶۸ قانون برنامه پنجم توسعه کشور، ترویج مصالح استاندارد و استفاده و کاربرد آن توسط سازندگان ذی صلاح باید دردستورکاردستگاه های اجرایی باشد. ماده ۱۶۸ نیز به همه سازندگان تکلیف می کند هر ساختمان باید ۱۰ سال بیمه شود. ولی سوال اینجاست که چرا ۲۱ میلیون خانواده ایرانی بیمه نیستند و بیمه انتخابی است؟ امروز ایران روی خط زلزله است. یعنی بالقوه مستعد تخریب است و بالفعل شاهد تلفات انسانی در زلزله های متعدد استان های ایران هستیم.
خیرخواه با اشاره به اینکه در ایران دانش فنی سازه های ساختمان در مرحله پیشرفته قرار دارد گفت: این ادعا تایید شده دانشگاه های معتبر ایران و دفتر مقررات ملی ساختمان ایران و براساس تجربه علمی، جهانی و بومی است. در وزارت راه و شهرسازی افرادی که قوانین شهرسازی و ساختمان سازی را در دستور کار خود دارند به خوبی به لزوم رعایت این قوانین آگاه هستند. رعایت اصول استاندارد دو جنبه ساختاری و آگاهی دارد که ازنظر من در این زمینه سهل انگاری صورت گرفته است.
وی افزود:سازمان های متعددی در ایران با هدف استانداردسازی تشکیل شده اند ولی هیچ کس در زمینه شرح وظایف و صورت هزینه آنها برای صیانت از جان و مال مردم سوال نمی کند. به همین دلیل در درجه اول به داشته های ملی در حوزه صنعت اشاره می کنم. بخش ساختمان یک سوم اقتصاد کشور را تشکیل می دهد که درصد با اهمیت صنعت است. صنعت ساختمان کشور دارای سرمایه میلیاردی سنگینی است. امروز ما موفق شده ایم با کمک سازمان ملی استاندارد در راستای برنامه پنجم توسعه اولین بانک رسمی تولیدکنندگان صنعت ساختمان کشور را تشکیل دهیم. در این زمینه تولیدکنندگان هم حمایت کردند تا فهرستی قابل اعتماد شکل بگیرد. با تشکیل این بانک استاندارد که همه اطلاعات آن با تایید سازمان ملی استاندارد و نظارت دقیق پدید آمده متوجه شدیم سرمایه بزرگی در محصولات ایرانی نهفته ، اما این سرمایه با محصولات غیراستانداردی که تبلیغات اغوا کننده دارند مخلوط شده است.

بانک اطلاعات ساخت و ساز، پدیده ای فراتر از نام سازندگان است
وی خاطرنشان کرد:‌اطلاعات در این زمینه نیازمند بانکی فراتر از نام و شماره تلفن بود. در ایران ۳۵۰ هزار سازنده ساختمان وجود دارد وباید اقدامی فراتر از نام وشماره تلفن در دستور کار قرار می گرفت. با حمایت سازمان ملی استاندارد توانستیم در حوزه آگاهی بخشی و اطلاع رسانی عمومی فعالیت خود را به طور جدی پیش ببریم. البته در این زمینه نهادهای دیگری هم دست به کار شدند. راهنمایی وحضوردفتر مقررات ملی ساختمان وزارت راه و شهرسازی سبب شد این کار از پختگی بیشتری برخوردار شود و توانست در کشور تاثیرات گسترده ای داشته باشد. یکی از مهم ترین شاخصه های این طرح به روز رسانی و اطلاع رسانی از تغییرات روزانه این حوزه است. ما با کمک برنامه نویسان جوان ایرانی توانستیم این کار را به پیش ببریم .
خیرخواه در پاسخ به این سوال که وجه تمایز این نرم افزار با فعالیت های مشابه چیست، تصریح کرد: برای اولین بار بیش از ۳۰۲ طبقه محصولات استاندارد صنعت ساختمان کشور با طبقه بندی رسمی سازمان ملی استاندارد در این نرم افزار جمع آوری شده است. در مرحله بعد هر محصول در پهنه جغرافیایی کشور رصد می شود. برای مثال، با جستجو در این نرم افزار در زمینه موادی مانند آجر، سیمان، کاشی و... دریک منطقه جغرافیایی می توان نزدیک ترین سازندگان و تولیدکنندگان را یافت. ارزش این مسئله برای مهندسان مشخص است. بعدازآن می توان اطلاعات «همجواری» را مشاهده کرد. یعنی با جستجوی یک تولید کننده در استان خود می توانیم متوجه شویم در همان استان یا در سطح کشور چند تولید کننده مشابه فعالیت می کنند.
وی ادامه داد: توانایی های جستجودر این نرم افزار متفاوت است. جستجو براساس نام برند، نوع محصول، جغرافیای کشور و محصولات در هر استان در این نرم افزار وجود دارد. باحمایت سازمان ملی استاندارد برای اولین بار در این نرم افزار تمام نشریه های تخصصی استاندارد ساختمان در دسترس مهندسان قرار گرفته است. برای مثال، در مورد استاندارد آجر و شن و ماسه دانش رسمی در این زمینه در بانک اطلاعاتی با توانایی بروزرسانی ارائه می شود. این مسئله نشان می دهد تدوین مقررات استاندارد با چه روندی و توسط چه کسانی صورت می گیرد. دفتر مقررات ملی ساختمان در این زمینه حمایت های زیادی کرد.این دفتر به عنوان نهاد تخصصی و ناظر بر فعالیت های نظام مهندسی وساخت و ساز ایران مقررات ۲۱ گانه لازم الاجرای ساخت و ساز برای تمام سازندگان ساختمان را تدوین کرده است. این مسئله موجب می شود مهندسان براساس مقررات ملی در این زمینه فعالیت کنند.
رییس نخستین بانک اطلاعات رسمی تولیدکنندگان مصالح ،لوازم وتجهیزات ساختمانی استاندارد با اشاره به فعالیت نظام مهندسی خاطرنشان کرد: از جمله نهادهای موثر و مسئول که از این بانک حمایت کردند شورای مرکزی نظام مهندسی کشور بود که در رأس آن مهندس هاشمی نماینده مجلس ورییس کمیسیون عمران مجلس است. وی ضرورت چنین برنامه ای برای اعمال استانداردهای ملی را دریافت و امروز با کمک موثر سه نهاد توانستیم برنامه را به جایی برسانیم که در محافل مختلف حضور جدی داشته و در دو نمایشگاه بین المللی ساختمان شرکت کنیم. رونمایی این نرم افزار سال ۹۱ توسط معاون اول رئیس جمهور صورت گرفت و به عنوان یکی از دستاوردهای مهم نمایشگاه صنعت و ساختمان معرفی شد. در این پدیده سه ضلع مورد تاکید است. در درجه اول سازمان ملی استاندارد کشور، در درجه بعد وزارت راه و شهرسازی و به طور اخص دفتر مقررات ملی ساختمان و سپس شورای مرکزی نظام مهندسی کشور مهم ترین اضلاع حامی این پروژه هستند.
آیاساختمانها دربرابرخطرات طبیعی ضمانت می شوند؟ خیرخواه در پاسخ به این سوال گفت: چنانچه از کالاها و روش های استاندارد و پایبندی به مقررات ساختمان به خوبی بهره گرفته شود مهندسان می توانند کشور را در برابر زلزله کاملا مقاوم کنند.البته یکی از نگرانی های بزرگ ما این است که چه کسانی دوام و بقای ساختمان ها را برابر زلزله ها ضمانت می کنند؟ هیچ شرکتی مقاومت ساختمان ها را در برابر زلزله تضمین نمی کند و امروز سازمان نظام مهندسی طبق آمار اعلام کرده است که ساختمان ها عمری حدود ۳۵ سال دارند و این برای کشوری که دانش فنی و صنعت کافی دارد نقطه منفی است، چرا که ما نمی توانیم با پایبندی به مقررات از سرمایه های خود در حوزه ساختمان صیانت کنیم. هم اکنون در کشورهای همجوار ساختمان ها ۷۰ تا ۱۰۰ سال عمر می کنند و این مسئله یعنی از دست دادن سرمایه های کلان در عرصه ساختمان.

ساختمان سازی باید به مهندسان و افراد کاردان سپرده شود
رییس نخستین بانک اطلاعات رسمی تولیدکنندگان مصالح ،لوازم وتجهیزات ساختمانی استاندارد در ادامه با اشاره به سهل انگاری های عرصه ساخت و ساز و عدم نظارت بر این عرصه تصریح کرد: زمانی که آگاهی عمومی مردم برای ساخت ساختمان با روش های استاندارد وجود ندارد ساختمان هایی ساخته می شود که سازنده به مالک حتی تضمین نمی دهد که ساختمان برای نسل بعدی خانواده بماند. اگر هم فردی در جوانی خانه ای برای خود بخرد تا زمان پیری، نام کلنگی بر ساختمانی که به او فروخته شده تعلق می گیرد. ساختمان سازی کار هرکسی نیست و باید کار به دست کاردان سپرده شود و سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور ارگان ذیصلاح این امراست.
رئیس دبیرخانه استاندارد در خصوص مشکلات این عرصه تصریح کرد: کسانی که با رای مردم بعد از زلزله رودبار به مجلس راه یافتند، قوانینی را تدوین کردند و کسانی که با معیارهای تخصصی بر مسندهای وزارت راه و شهرسازی و نظام مهندسی نشستند به طور قاطع به مطالبات ملی پاسخ دادند. ایران روی خط زلزله قراردارد و تنها نقاط کمی مصون است. اطلاعات زیادی از مرکز لرزه نگاری در اختیار ما قرار گرفته و قانون گذاران ازسال ۷۴ تا ۸۴ تصویب کردند هر ساخت و سازی ضرورتا باید با مصالح استاندارد صورت بگیرد و مهری با اطلاعاتی مشخص باید روی جوازها زده شود. براساس مصوبه اسفند ۸۴ هیئت وزیران، ساخت و ساز با مصالح استاندارد اجباری است، ولی این اتفاق هنوز نیفتاده ومی توانم بگویم اگر کسی موردی سراغ دارد می تواند به ما هم نشان دهد.

روستاها از قانون ساخت و ساز استاندارد مبری نیستند
خیرخواه افزود: در ۱۰ سال اخیر شاهد زلزله های زیادی بودیم. در فاجعه بم هزاران نفر جان خود را از دست دادند اما هنوز توجه به استانداردسازی را جدی نگرفته‌ایم. اطلاعات در این زمینه گسستگی داشته و پیوسته نیست. دفتر مقررات ملی و شورای مرکزی نظام مهندسی ساختمان کشور هم این مسئله را تایید می کند. اگر زلزله های بوشهر و سیستان که به دلیل تراکم کم سکونت درآن فاجعه رخ نداد در تهران اتفاق می افتاد امروز مشخص نبود چه بلایی بر سر پایتخت می آمد. آیا استاندارد سازی در شرایطی که هر لحظه ممکن است بلایی بر سر پایتخت بیاید مطالبه ملی محسوب نمی شود؟ امروز نمی توان گفت قوانین استاندارد در ایران وجود ندارد چرا که در این حوزه اقداماتی صورت گرفته است. سال گذشته در اواخر سال ۹۱ دولت سازمان استاندارد را مامور کرد در همه حوزه های صنعتی، اجتماعی، فرهنگی و خدماتی ایران به دنبال ترفیع استانداردسازی در ایران باشند. این سازمان به عنوان سازمان مسئول و رسمی وظیفه استانداردسازی صنعت کشور را برعهده گرفت.
وی ادامه داد: به نظر می رسد با نبوغ نسل معاصر ایران بتوانیم میانبر تاریخی بزنیم. در این زمینه ما برخوردهای عجیبی را هم دیده ایم. در شهرداری ها، شورای شهر و شورای عالی استان ها این طرح با هیچ اقبالی مواجه نشد، چرا که دچار روند بوروکراسی شدیم و گوش شنوایی برای ما وجود نداشت. این در حالی است که شورای شهر در این زمینه مسئول است . تمام اطلاعات و آمار ایران نشان می دهد به دلیل عدم توجه به بافت روستایی کشیدگی وسیعی از روستاها به سمت شهرها به وجود آمده است. آیا مقررات استاندارد ساخت و ساز در مورد روستاها نباید صدق کند؟ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی که در حوزه روستاها فعال است به طور کامل نسبت به این روستاها مسئول است. سازمان مدیریت بحران کشور سال گذشته به تمام معاونان عمرانی کشو ابلاغ کرد این نرم افزار در تمام استان ها اطلاع رسانی و نظر فعالان ومسئولان شهری به آن جلب شود. حتی استان هایی که در آنها زلزله آمد مانند آذربایجان شرقی ورزقان، سیستان و بلوچستان و بوشهر علی رغم پیگیری ها پاسخی شنیده نشد. به نظر می رسد مسئولان این استان ها کارهایی فراتر از آگاهی دهی به پیمانکاران و مهندسان خود در زمینه ساخت و سازاستاندارد وبامعیارهای درست داشتند.
وی در خصوص اجبار شرکت ها در پیروی از قوانین استاندارد خاطرنشان کرد:‌ دولت معتقد است واحدهای تولیدی در ایران بعد از گرفتن جوازهای صنعتی باید از مقرراتی پیروی کنند که کیفیت محصول آنها را تضمین می کند که در این زمینه سازمان ملی استاندارد سازمان مرجع است. من متاسفم از اینکه اطلاع رسانی کافی در زمینه استاندارد صورت نمی گیرد. در نمایشگاه ساختمان همه بزرگان ساخت و ساز رئیس و معاون سازمان استاندارد، رئیس نظام مهندسی و دفتر مقررات ملی، حتی وزیر و معاون مسکن و شهرسازی از این موضوع حمایت کردند. ولی آنها مسئول تبلیغات نیستند و روابط عمومی این سازمان ها باید با ما همراهی می کردند. ما هزینه های سنگینی را در این زمینه متقبل شدیم و نیازمند توجه سازمان های ذی ربط هستیم.

پیشگیری شیرین تر از جبران خسارت است
رییس نخستین بانک اطلاعات رسمی تولیدکنندگان مصالح ،لوازم وتجهیزات ساختمانی استاندارد، در بخش دیگری از این گفت وگو اضافه کرد: از سال ۸۴ توجه به ساخت و ساز استاندارد در قانون رسما ذکر شده و اگر هزینه ای هم توسط این سازمان ها صرف شود، در راستای وظایف آنها است. مشخصات فنی و اطلاعات بیشتر راجع به یک محصول برای تصمیم گیری و انتخاب بهترین گزینه نیازمند پردازش و تکمیل اطلاعات است. نرم افزار ما اگر به عنوان یک ایده توجه شده است باید حداقل حمایت ها در مورد ما صورت بگیرد. اتاق تعاون از سال ۹۱ با آگاه شدن از این نرم افزار از ما حمایت کرد. دلیل اتاق تعاون هم این بود تعاونی هایی که زیرمجموعه هستند برای اقدامات خود نیازمند آگاهی از تهیه مصالح و وسایل به صورت استاندارد هستند و حمایت از ما موجب پیشرفت و بهبود روند تعاونی های زیرمجموعه اتاق تعاون می شود.
خیرخواه خاطرنشان کرد:امروز ما بیش از ۵ هزار تولید کننده مصالح،لوازم وتجهیزات ساختمانی داریم که تولیدکنندگان استاندارد ایران هستند. ابتدا ۳۶۰۰ شرکت بودند که اطلاع رسانی در این زمینه تولید کنندگان را متوجه کرد اگر تاریخ استاندارد محصولاتشان به پایان رسیده، بهتر است برای حضور در جمع تولیدکنندگان استاندارد به فکر اقدامات لازم برای گواهی معتبراستاندارد محصولات شان باشند. امروز ما با پدیده دیگری روبرو هستیم و تولیدکنندگانی در حال ورود به مجموعه ما هستند که در مورد کالای خود تحقیقات زیادی داشته ومعتقدند برای فعالیت رقابتی و وسیع تر باید استانداردسازی کالای خود را توسط سازمان ملی استاندارد ایران جدی بگیرند. سازمان استاندارد ایران یکی از اعضای معتبر سازمان جهانی استاندارد است که در دوبخش سازمان ملی استاندارد به قوانین جهانی پایبند است. رعایت ضوابط ، قوانین و فرمول تولید، بسته بندی و... کار سنگینی است. رعایت کیفیت دارای اعتبار کار ساده ای نیست. وقتی صحبت از استاندارد می شود در تمام جهان استاندارد حداقل کیفیت است و باید کیفیت از همین سطح هم فراتر برود. در مناطق مختلف این لیست استاندارد حتی در کشورهای همجوار منطقه هم دارای اعتبار است. به همین علت ورودی این بانک فقط سازمان ملی استاندارد است و ما هیچ ورودی به این بانک نداریم و اطلاعات تولیدکنندگان صحت ۱۰۰ درصدی دارد.
وی در پایان گفت: در سال های ۸۴ تا به امروز درخواست برای کالاهای استاندارد وجود داشته ولی سهل انگاری های زیادی در این زمینه صورت گرفته است. ما در زمینه خسارات سنگینی که سایه به سایه ما حرکت می کند باید این نکته را در نظر بگیریم که در صورت نداشتن دانش فنی می توان خسارات را به کمبود دانش در زمینه های مختلف نسبت داد. ولی در شرایطی که دانش فنی کامل داریم باید جلوی این معضل را بگیریم. دولت جدید باید به این مهم از جنبه های امنیت انسانی و امنیت ملی نگاه کند، زیرا پیشگیری به مراتب آسان تر و شیرین تر از جبران خسارات است و باید بپذیریم که زلزله اجتناب ناپذیر است. امروزنخستین بانک اطلاعات رسمی تولیدکنندگان مصالح،لوازم وتجهیزات ساختمانی استاندارد ملی ایران با ضمائم کاربردی آن درخدمت تمامی سازندگان مسکن کشوراست وبا یک تماس با ما باشماره۶- ۸۸۸۵۲۶۷۵ می توانند آن را دریافت نمایند.