مقابله با آسیب ‌پذیری شهرها

منشأ تاب‌آوری پایین شهرها در برابر یک حادثه طبیعی نه چندان بزرگ، شناسایی شد.متولی عمران و نوسازی بافت فرسوده شهرهای کشور در بررسی‌هایی که پیرامون این موضوع انجام داده است، ریشه آسیب‌پذیری شهرها در برابر ناملایمات غیرمترقبه اما پیش پا افتاده -همچون بارش‌ باران- را در «هسته فرسوده و نامقاوم شهرها» عنوان می‌کند.در برخی شهرها حتی شهرهای به ظاهر توسعه یافته، بارش چند ساعته باران، منجر به سرریز شدن کانال‌های جمع‌آوری آبهای سطحی و رودخانه‌های قدیمی شهر می‌شود و به شکل بروز سیل، تلفات و خسارت سنگین به کل شهر وارد می‌کند.

معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در این باره اعلام کرد: دولت با اجرای برنامه بازآفرینی شهری، تصمیم گرفته نوسازی قسمت‌های فرسوده شهرها را از محدوده خانه‌ها و املاک مسکونی، فراتر ببرد و رودخانه‌ها، مبادی ورودی و ایستگاه‌های راه‌آهن را نیز در برنامه نوسازی و مقاوم‌سازی قرار دهد. معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران در جمع مدیران کل راه و شهرسازی استان‌ها با تاکید بر اینکه امروز شهرها از مسائل و مشکلات پیچیده‌ای رنج می‌برند، یادآور شد این سطح از مشکلات در برخی از شهرها به وضعیتی بحرانی تبدیل شده و می‌توان آنها را به اشکال مختلف در تک‌تک استان‌های کشور مشاهده کرد.

محمد سعید ایزدی در ادامه با تاکید بر توجه به ارتقای کیفیت زندگی در شهرها و تغییرات پدید آمده از دهه‌های گذشته تا کنون بیان کرد: در حال حاضر به کارگیری سیاستی که این کیفیت را مورد توجه قرار داده و راهکاری برای آن ارائه دهد از اولویت‌های ما در وزارت‌خانه به‌شمار می‌رود.معاون وزیر راه و شهرسازی در این خصوص اضافه کرد: در حال حاضر کیفیتی که باید در شهرهای ما وجود ندارد. ایمنی، امنیت و هویت در بسیاری از شهرهای ما دیده نمی‌شود. به‌طور مثال با یک بارندگی ساده، توفان، زلزله و... تعداد زیادی از شهروندان کشته می‌شوند، شهرهای ما تاب‌آوری لازم در برابر رویارویی با این ناملایمات را ندارند. در حقیقت ما چه زمانی باید به این مسائل توجه کنیم؟ آیا زمانی که این حوادث رخ دهند و ما خسارات را ببینیم زمان رسیدگی به مشکلات است؟مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با تاکید بر این نکته که اگر این مساله در واقعیت برای ما قابل‌اهمیت بوده و در اولویت قرار دارد ما باید یک رویکرد، سیاست، ساختار و دستورالعمل جدید برای آن در نظر بگیریم گفت: قطعا با طرح‌های قبلی نمی‌شود به این مشکلات پاسخ داد. درحقیقت ناکارآمدی طرح‌های شهری نیز به مشکلات ما اضافه کرده و شرایط را دشوارتر می‌کند.

وی همچنین افزود: البته در این میان طرح‌هایی نیز در استان‌ها وجود دارد که هم‌اکنون در جهت پیشگیری و پیش‌نگری از ایجاد سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی در حال اجراست که خود جای امیدواری دارد.این مقام مسوول افزود: رسیدگی به بستر فرسوده رودخانه‌های شهری ایده بسیار خوبی بوده که ما باید جدا از محلات هدف به آن توجه کنیم. این مناطق قطعا نیازمند توجه و مراقبت ویژه‌ای هستند.ایزدی با اشاره به این نکته که ما باید رویکرد خود در عمران و بهسازی شهرها را منسجم‌تر از گذشته پیش ببریم گفت: ما باید در گام اول برنامه‌ای برای رفع مشکلات در مناطق هدف داشته باشیم. در این برنامه شناسایی شهرهای مشمول طرح‌های بهسازی و نوسازی و دارای اولویت استان گام اول، معرفی محلات و محدوده‌های دارای اولویت در شهرهای تعیین شده گام دوم، مشخص کردن اقدامات مورد نیاز جهت ارتقای کیفیت زندگی و کاهش آسیب‌های محدوده‌ها و محله‌های هدف (طرح‌های بازآفرینی) گام سوم، اولویت‌بندی اقدامات اجرایی در هر محله گام چهارم، معرفی نقش‌آفرینان و دستگاه‌های دخیل در اجرای هر اقدام بازآفرینی گام پنجم و نحوه نهادینه کردن برنامه، هماهنگی و مدیریت، نظارت و پایش و ارزیابی فعالیت‌ها گام ششم و آخرین گام این برنامه خواهد بود.معاون وزیر راه و شهرسازی در این‌باره خاطرنشان کرد: رسیدگی به محلات هدف، سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت تاریخی و میانی در اولویت برنامه‌ها هستند، ولی باید به این نکته توجه داشته باشیم که تنها این محدوده‌ها نیازمند بازآفرینی نیستند؛ بلکه رودخانه‌ها، مبادی ورودی شهرها، ایستگاه‌های راه‌آهن و... نیز احتیاج به رسیدگی و بهسازی دارند. در حال حاضر دو کمیته مشترک برای طراحی معماری ایستگاه‌های راه‌‌آهن و معماری راه‌ها برای نخستین‌بار در کشور تشکیل شده و هم‌اکنون در حال فعالیت و رسیدگی به این بخش است.مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با بیان این که تمام تلاش ما تاکنون بر این بوده تا از طریق برنامه‌ریزی و بودجه‌ریزی اهرمی و همکاری دستگاه‌های متولی فعالیت‌های خود در این حوزه را پیش ببریم گفت: در تحقق این ماجرا دو حلقه جدید تحت‌عنوان تسهیل‌گر و توسعه‌گر را به چرخه فعالیت‌های خود اضافه کرده و اصرار کردیم تا دراین حوزه حضور داشته باشند.

ایزدی تسهیل‌گری را حلقه اتصال بین مردم و دولت نامید و گفت: ما باید دفاتر تسهیل‌گری را به‌صورت پایلوت در محدوده‌ها و محلات تاسیس کنیم. در این زمان مدیریت شهری با مشاهده تاثیر این دفاتر در عملکرد شهری، خود به تاثیر مثبت ایجاد این دفاتر پی برده و در تکثیر آن کمک می‌کنند.دومین نهاد، نهاد توسعه‌گر بوده که ضوابط تاسیس آنها هم‌اکنون در حال نهایی شدن است. توسعه‌گر نهادی است که می‌تواند فرآیند ایده را به اجرا تبدیل کرده و تمامی بخش‌ها را در این راه مدیریت کند. این نهاد در سرمایه‌گذاری مشارکت کرده و در سود و زیان آن شریک می‌شود.ایزدی با بیان این نکته که متاسفانه انبوه‌سازان در برنامه ناکارآمد مسکن مهر تبدیل به یک پیمانکار شده و همواره دنبال سفارش کار هستند گفت: درحقیقت توسعه‌گر نهادی است که بتواند شریک پروژه‌ بوده و منابع مالی آن را نیز از طرق مختلف تامین کند.معاون وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر نقش مهم مدیران کل در هم‌افزایی همکاری بین نهادهای مذکور در پروژه‌های اجرایی گفت: ستاد بازآفرینی نیز بامشارکت ۲۰ دستگاه در مقیاس ملی و شهری نقش مهمی در این فرآیند برعهده دارد. ما برای نهادینه کردن این اقدامات در دوره‌های‌آتی نیازمند ورود نقش‌آفرینان و دستگاه‌های مختلف به عرصه فعالیت‌های خود هستیم. ما باید از طریق گفت‌وگو و شیوه‌های مختلف آموزشی اهداف خود را پیش برده و آنها را نهادینه کنیم.این مقام مسوول در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به کاهش شاخص‌های زیست‌محیطی در کشور نیز بیان کرد: در حال حاضر مشکلات موجود در کشور تبدیل به یک بحران شده و هیچ‌کس به اندازه مدیران کل استانی نمی‌تواند در رفع آنها نقش آفرین باشد. در حقیقت عملیاتی کردن برنامه‌ها از طریق نظام مشارکتی گام بعدی ما در این بخش خواهد بود.