تهدید درجه یک تهران

با چه نسخه‌ای می‌توان تهران و کلان شهرهای ایران را به شهرهای ایمن تبدیل کرد ؟احمد صادقی رئیس سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران، در این رابطه می‌گوید: برای ایمن‌سازی شهرها در برابر حوادث تجربیات زیادی در دنیا وجود دارد. پروژه‌هایی مثل جامعه ایمن که توسط دانشگاه کارولیسنکای سوئد پیشنهاد شده است یکی از این پروژه هاست که بیشتر بر روی حوادث شهری تاکید دارد. این پروژه در بعضی شهرهای ایران از جمله شهر تهران اجرا شده است. پروژه دیگری که از طرف سازمان جهانی بهداشت معرفی شده است پروژه شهر سالم نام دارد که به دنبال سالم‌سازی فضاهای شهری و شهروندان است. در حوزه پیشگیری و کاهش اثرات بلایای طبیعی اختصاصا آخرین نسخه‌ای که توسط دفتر استراتژی بین‌المللی کاهش خطر بلایای سازمان ملل پیشنهاد شده است موضوع تاب آوری شهری است. این کمپین از سال ۲۰۱۰ در جهان شروع شده و هم اکنون بیش از ۳۰۰۰ شهر از اصول ده گانه آن پیروی می‌کنند. اصول این پروژه بر موضوع استفاده از ظرفیت‌های حاکمیتی، اجتماعی، طبیعی، اقتصادی و فرهنگی شهر برای افزایش ایمنی و تاب آوری شهر تاکید دارد. جالب این است که با توجه به اعلام استراتژی‌های بین‌المللی کاهش خطر بلایا در سال ۲۰۱۵، اکثر کشورها از جمله کشور ما متعهد شده که از این راهبردها پیروی نماید. بنابراین اینطور می‌توان نتیجه‌گیری کرد که حداقل تا سال ۲۰۳۰ نسخه ایمن‌سازی مناطق شهری نسخه تاب آوری و تلاش برای تحقق اصول ده گانه آن است.

به گفته صادقی، همه کشورها در سطح ملی و در سطح محلی باید برنامه کاهش خطر برای کشور و شهرها داشته باشند. او در این باره اینطور توضیح می‌دهد: متاسفانه باید بگوییم که تاکنون کشور ما دارای نقشه راه جامعی برای کاهش خطر بلایا نبوده است که این موضوع بر اساس تعهد بین‌المللی که داده‌ایم باید در اولویت مسوولان و دولت قرار گیرد، هر چند برنامه‌هایی در بخش‌های مختلف وجود دارد، اما سند جامع کشوری نداریم. البته اقداماتی در این زمینه شروع شده است اما هنوز در ابتدای راه هستیم. این برنامه باید تا سال ۲۰۳۰ اقدامات کشور را تبیین کند، یعنی حداقل باید سه برنامه ۵ ساله را پوشش دهد. بنابراین بسیار مهم و حساس است و باید دقیق تدوین شود. البته در تهران موضوع متفاوت است. تهران در سال ۱۳۸۰ برنامه جامع کاهش خطرپذیری داشته است و در مدت این ۱۵ سال اقدامات زیادی درخصوص مدیریت بحران انجام شده است. به‌عنوان مثال ساخت پایگاه‌های مدیریت بحران، ساخت مرکز فرماندهی مدیریت بحران و تدوین نقشه راه‌های اضطراری از نتایج و دستاوردهای این برنامه بوده است. بخش زیادی از این برنامه انجام شده است اما اکنون پس از گذشت ۱۵ سال از تدوین آن برنامه، ما نیازمند برنامه جدیدی با رویکرد جدیدی هستیم که در واقع همان رویکرد تاب آوری شهری است که در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته است.

این مقام مسوول در حوزه بحران در پاسخ به این پرسش که تهران در برابر کدام بلایای طبیعی آسیب‌پذیر‌تر است گفت: تهران تقریبا در برابر همه حوادث آسیب‌پذیر است چرا که مشخصه‌های آسیب پذیری در تهران زیاد است مثلا تراکم جمعیت در شهر تهران بسیار بالا است. تهران دارای گسل‌های متعددی است. علاوه بر آن مسیل‌های زیادی در تهران وجود دارد، میزان بافت فرسوده در شهر تهران زیاد است و همچنین زیرساخت‌های حیاتی تهران فرسوده و قدیمی هستند اما اگر بخواهیم بگوییم که تهران در برابر کدام مخاطره بیشترین آسیب را متحمل خواهد شد، باید بگوییم که تهران در برابر زلزله بیشترین آسیب را خواهد دید. البته من برخلاف بعضی از افراد که می‌گویند اگر در تهران زلزله بیاید بزرگ‌ترین فاجعه تاریخ رخ می‌دهد، بر این باور نیسستم. میزان آسیب تهران همانطور که اشاره شد به خیلی از عوامل بستگی دارد. مطالعات تاب‌آوری تهران که اخیرا در تهران انجام شده است نشان می‌دهد که تاب آوری تهران در برابر حوادث متوسط است. این بدان معنی است که تهران می‌تواند زلزله و مخاطرات دیگر را علی رغم آسیب‌پذیری مدیریت کند. ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که اگر از آنها استفاده کنیم وضعیت ایمنی شهر بهبود خواهد یافت. مهم این است که برای استفاده از این ظرفیت‌ها چقدر برنامه‌ریزی می‌شود و چقدر متولیان امر با هم هماهنگ هستند.

از سوی دیگر گزارش‌های متعددی در این زمینه وجود دارد. آژانس سوئیسی «ری» که یک آژانس بین‌المللی در تخمین خسارت‌های اقتصادی است تهران را جزو ۱۰ شهر آسیب‌پذیر از نظر اقتصادی می‌داند که در همین گزارش توکیوی ژاپن بالاتر از تهران قرار گرفته است، در صورتی که باور عمومی این است که شهر توکیو شهری مقاوم است و آسیبی نمی‌بیند. رئیس سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران در این زمینه توضیح داد: وقتی صحبت از آسیب پذیری می‌کنیم باید ببینیم که منظورمان چیست. از نظر آسیب پذیری اقتصادی تهران واقعا آسیب‌پذیر است چون بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی کشور در تهران متمرکز شده است. وی در ادامه افزود: گزارش دیگری که می‌توان به آن اعتماد کرد گزارش جهانی ارزیابی خطر بلایا است که در سال ۲۰۱۵ از سوی سازمان ملل منتشر شده است. در این گزارش که به «گزارش گار» معروف است آمده است که ایران در کنار کشورهایی مثل شیلی، اندونزی و پاکستان از نظر منابع اعتباری، دارای نقص است و باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کند. این گزارش تاکید می‌کند که ایران باید در زمینه بازسازی بافت‌های فرسوده سرمایه‌گذاری کند.

در سال ۲۰۱۳ هم دانشگاه سازمان ملل گزارشی را به نام گزارش جهانی خطر بلایای طبیعی منتشر نمود که در آن گزارش میزان خطر کشورها بر اساس شاخصی به نام شاخص خطر جهانی سنجیده شده است. در گزارش سال ۲۰۱۴ این نهاد، جایگاه ایران در بین ۱۷۳ کشور در رده ۱۱۲ قرار دارد. صادقی در پایان گفت: در اینجا من می‌خواهم تاکید کنم که باید دید این رتبه بندی‌ها بر اساس چه عواملی سنجیده می‌شود. مهم این است که نقاط ضعف خودمان را بشناسیم، ظرفیت‌های خودمان را شناسایی کنیم و برای کاهش خطر بلایا برنامه مدون و تعهد لازم را داشته باشیم. جالب است که این گزارش تاکید می‌کند ایران یکی از کشورهایی است که مناطق شهری آن دارای آسیب پذیری زیادی است. دلیل آن هم اینکه که میزان شهرنشینی در ایران بیش از متوسط جهانی است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ میزان شهرنشینی در ایران حدود ۷۲ درصد است که این میزان در دنیا حدود ۵۵ درصد است.