یک سبد و این همه حاشیه
هماکبیری سبد کالا وعده‌ای بود که رئیس دولت یازدهم در گفت‌وگوی تلویزیونی خود با مردم و ارائه گزارش 100روزه آن را رسانه‌ای کرد؛ وعده‌ای که دردسرهای زیادی برای دولت ایجاد کرد. مدیر اجرایی سبد کالا در بخش تامین و توزیع تاکید دارد که این سبد کالا هدیه دولت است به اقشار نیازمند که به نوعی عائله دولت هستند و دولت هم علاقه‌مند است به آنها هدیه بدهد. بهمن حاجعلی، مدیرکل ستاد بسیج اقتصادی وزارت صنعت، معدن و تجارت و مدیر اجرایی سبد کالایی است که این روزها حسابی رسانه‌ای شده است.
او می‌گوید به‌رغم همه حاشیه‌ها و نقدهایی که به نحوه توزیع این سبد وارد شده و دولت را زیر سوال برده‌، هدف دولت تنها تامین معیشت مردم بوده است. گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با او برخی از ابعاد این طرح را روشن و بسیاری از نگرانی‌ها را برطرف می‌کند.
برخی معتقدند توزیع سبد کالایی نه تنها یادآور کوپن در اقتصاد دهه ۶۰ است، بلکه ممکن است در بدتر شدن تورم هم نقش داشته باشد. دیدگاه دولت برای توزیع این سبد چه بود؟
دیدگاه دولت تنها تامین معیشت مردم بوده و هست. ضمن اینکه ما معتقدیم این سبد اصلا آثار تورمی ندارد و سرمایه‌های سرگردان را هم جذب می‌کند تا به تولید کشورکمک کند. تاکید ما بر این بوده که به تولید کشور کمک شود و کالاها از تولیدات داخلی باشند تا بخشی از توقعات اقشار آسیب‌پذیر را پاسخ داده باشیم. به همین دلیل موضوع سبد کالا تنها یک هدیه از سوی دولت است و نباید با کوپنی کردن کالاها و بن دادن اشتباه گرفته شود. چون در حال حاضر شرایط جامعه به سمت کوپنی کردن نیست و ضرورتی هم ندارد.
اما قسمتی که به آن نقد می‌شود، این است که برنج توزیع شده در این سبد هندی است و برخی هم از توزیع مرغ‌های منجمد ترکیه‌ای خبر داده‌اند...
من وجود مرغ منجمد خارجی را در سبد‌های توزیعی تکذیب می‌کنم و از همین‌جا اعلام می‌کنم که هیچ مرغ وارداتی در این سبد وجود ندارد؛ اما درباره برنج هم تاکید ما به استفاده از برنج ایرانی بود، اما در زمان اندکی که در اختیار داشتیم، بسته‌بندی برنج‌های ایرانی برای ما امکانپذیر نبود و همچنین با توجه به حجم مورد نیاز، هیچ نوع برنج ایرانی پاسخگوی این رقم نبود. برنج‌های ایرانی هم که تنوع زیادی دارند و هر نوع برنجی را انتخاب می‌کردیم، قطعا عده‌ای معترض می‌شدند که برنج دریافت‌شده‌شان با دیگری تفاوت دارد و مقایسه کیفیت مطرح می‌شد.
رئیس‌جمهور در گفت‌وگوی تلویزیونی‌شان با مردم اعلام کرده بودند که در سال‌جاری دو سبد کالا و در سال آینده نیز حداقل ۴ سبد کالا برای جامعه هدف پیش‌بینی شده است. آیا کالاهای این سبدها یکسان خواهد بود و آیا از برنج ایرانی در سبدهای بعدی استفاده خواهید کرد؟
برای سبد کالاهای بعدی اگر عوامل تامین‌کننده با دو شرط کیفیت و رقابت در قیمت این کار را بکنند، علاقه‌مندی ما این است که از برنج داخلی استفاده کنیم. درباره اقلام سبد هم نظر ما بر این است که حتما پروتئین و تامین‌کننده کالری و انرژی در سبد باشد. به همین جهت یکی از احتمال‌ها برای کالاهای سبد اسفندماه این است که برنج، روغن و مرغ قطعا موجود خواهند بود و به‌جای پنیر و تخم‌مرغ، از کالاهایی مانندماکارونی، چای و قند و شکر استفاده خواهیم کرد. معتقدیم این ترکیب تنوع لازم را در مورد کالاها نیز خواهد داشت.
پس اینکه گفته می‌شود حجم بالای ذخایر استراتژیک موجب شده تا مرغ و برنج هندی و روغن در این سبد قرار گیرد را رد می‌کنید؟
در اینکه بسیاری از کالاهای اساسی ذخیره استراتژیک و ذخیره در گردش مناسبی در کشور وجود دارند، شکی نیست، اما ارائه سبد کالا به معنای آن نبود که ما بخواهیم این ذخایر را در اختیار مردم قرار دهیم؛ چراکه ذخایر استراتژیک ما حالت در گردش دارد؛ یعنی این ذخایر به‌تدریج استفاده می‌شوند و ذخایر جدید با تاریخ تولید جدید جایگزین آنها می‌شوند؛ اما این نکته را هم باید بگویم که ذخایری که در برنج وارداتی و گوشت مرغ داشتیم بسیار قابل توجه بود و در این مساله به ما خیلی کمک کرد؛ اما درخصوص کالاهایی مانند روغن، تخم مرغ و پنیر، تولید کالاها به تاریخ روز است و این‌طور نیست که اینها در انبارها مانده باشند، به نحوی که تنها چند روز قبل از آغاز توزیع سبد کالا تولید و بسته‌بندی این کالاها آغاز شده؛ بنابراین اگر گروهی می‌گویند که این کالاها در دست دولت مانده است، واقعا بی‌انصافی کرده‌اند.pic۱
به‌رغم اینکه در ابتدا اعلام شده بود که این سبد کالایی به ۱۵ میلیون نفر تعلق می‌گیرد، اما در عمل شاهد آن بودیم که جمعیت کمتری مشمول دریافت سبد کالا شدند. دلیل این ریزش‌ها چه بود؟ ظاهرا برخی اقشار از جمله بازنشستگان تامین اجتماعی و کارگران با حقوق بیش از ۵۰۰هزار تومان و خبرنگاران از قلم افتاده بودند...
وزارت صنعت، معدن و تجارت تنها مجری تصمیماتی بود که گرفته می‌شد. هر فهرستی که وزارت کار به ما تحویل داد، بر همان اساس کار را پیش بردیم و ما دخل و تصرفی در فهرست ارسال‌شده نداشتیم. به همین دلیل من نمی‌توانم پاسخی در این مورد داشته باشم، البته این نکته را هم اضافه کنم که توزیع کالاها در دست وزارت صنعت، معدن و تجارت بود که با دستور شخص رئیس‌جمهور، وزیر کار مسوول رسیدگی به این موضوع شد و در حال حاضر نیز وزارت کار مسوول توزیع سبد کالا است.
صف‌های طولانی که در روزهای اول توزیع در فروشگاه‌های اتکا، شهروند، اسکاد، رفاه و همه آن مراکزی که اعلام کرده‌ بودید، حاکی از آن بود که مراکز توزیع برای این جمعیت کافی نبوده است. آیا شما این موضوع را تایید می‌کنید؟
واقعیت این است که ما پیش‌بینی نمی‌کردیم مردم به این شکل در روز اول به مراکز توزیع مراجعه کنند. تصور ما این بود که در ۱۵ روز مردم به‌تدریج مراجعه و سبدشان را دریافت کنند. شاید همین مورد موجب شد تا شاهد آن ازدحام‌هایی باشیم که متاسفانه روی خوبی هم برای کشور نداشت. به همین دلیل به محض دیدن این جمعیت، زمان توزیع را بلافاصله تا پایان سال تمدید کردیم؛ اما باید بگویم در هفته اول توزیع تقریبا نیمی از جمعیت واجد شرایط موفق به دریافت سبد کالایشان شده‌اند. از همین‌جا به مردم این اطمینان را می‌دهم که کالا به میزان لازم و برای همه واجدان شرایط موجود است و اصلا نگران نباشند.
برخی معتقدند این جامعه هدف به درستی انتخاب نشده و به عنوان مثال باید به جای کارمندان، کارگران در این گروه‌بندی جای می‌گرفتند یا افرادی که نیازمند واقعی بودند، در دسته‌بندی شما دیده نشده‌اند. چگونه می‌توان این دیدگاه را تصحیح کرد؟pic۲
نکته جالب‌توجه اینجا است که ۸۰ درصد افراد برخوردار از سبد کالا اقشار آسیب‌پذیر و نیازمند جامعه هستند و می‌توان گفت افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و کارگران و بازنشستگان با حقوق کمتر از ۵۰۰ هزار تومان در حدود ۸ میلیون سرپرست خانوار هستند، پس درواقع ما هدف اصلی را که کمک به اقشار نیازمند جامعه بوده، پوشش داده‌ایم؛ اما اینکه چرا کارمندان در این دسته‌بندی گنجانده شده‌اند، دلیلش مربوط به امروز نیست و مربوط به گذشته‌ها است؛ زیرا کارمندان دولت از سال‌های گذشته سبد کالا دریافت می‌کردند و اصلا سبد کالا برای جامعه کارمندی کشور تعریف شده بود؛ بنابراین ما نمی‌توانستیم این جامعه را حذف کنیم ضمن آنکه به لحاظ جمعیتی یک پنجم جمعیت سبد کالا را پوشش می‌دادند.
گفته شده که اصناف هم قرار است در توزیع این سبد کالا کمک کنند. چه تدابیری برای حضور اصناف دیده شده است؟
در جلسه‌ای که مسوولان وزارت صنعت و اصناف داشتند قرار شد بخشی از توزیع سبد کالایی به واحدهای صنفی سراسر کشور واگذار شود. برای این منظور واحدهای صنفی منتخب اعلام می‌شوند و در کنار فروشگاه‌های اعلام شده، در توزیع کالاها کمک خواهند کرد. ضمن اینکه ۴۰۰ نمایشگاه بهاره و واحدهای سیار هم به توزیع سبد کالا کمک می‌کنند.
به‌رغم همه پیش‌بینی‌هایی که از سوی وزارتخانه صورت گرفته بود، اما در روز اول شاهد اتفاقات پیش‌بینی نشده‌ای بودیم که شاید همین موارد دیدگاه بسیاری را نسبت به توزیع سبد کالا منفی کرد. چرا بخش زیادی از کسانی که به فروشگاه‌های مراجعه کرده بودند، با مشکل مواجه شدند؟
مشکل اصلی روز اول در مورد تراکنش‌های ناموفق بود. تراکنش‌های ناموفق به دو دلیل بود: اختلالات بانکی و عدم اطمینان از شمول سبد کالا. بسیاری از افرادی که در روز اول به مراکز مورد نظر مراجعه کرده بودند، نمی‌دانستند که سبد به آنها تعلق می‌گیرد یا خیر. همین موضوع به طولانی شدن صف‌ها و ازدحام بیش از حد دامن زد. در کنار اینها، افرادی هم به مراکز مراجعه می‌کردند که کارت بانکی نداشتند و یارانه آنها به حسابی واریز می‌شد که تنها دفترچه داشت. درحالی‌که ما پیش از این توضیح داده بودیم که باید برای دفترچه‌های بانکی کارت دریافت شود و دریافت کارت نیز اتفاق زمان‌بری نیست.اگر نکته‌ای باقی مانده که باید آن را اعلام کنید، بفرمایید.
مردم عجله نداشته باشند. مهلت دریافت سبد کالا تا پایان سال تمدید شده است؛ بنابراین می‌توانند سر فرصت به نزدیک‌ترین فروشگاه محل زندگی خود مراجعه کرده و سبد کالا را دریافت کنند. از مردم می‌خواهیم تا وقت خودشان را در صف‌های طولانی تلف نکنند. کالا به اندازه کافی وجود دارد و هیچ مشکلی برای توزیع آنها وجود ندارد. اینکه گفته می‌شود برخی فروشگاه‌ها کالاهایشان تمام شده و دیگر توزیع سبد کالا را ادامه نمی‌دهند، حرف صحیحی نیست.