سفربه ناشناخته‌ترین بخش ایران زمین
حمیدرضا محمدی کارشناس جغرافیا بزرگ‌ترین استان ایران است و 11 درصد مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده است.
هم با دو کشور افغانستان و پاکستان، مرز خاکی دارد و هم با دریای عمان، مرز آبی. از سویی با داشتن بندر مهمی به نام «چابهار» به آب‌های آزاد جهان نیز متصل است؛ استان «سیستان و بلوچستان». در اوستا، سیستان یازدهمین سرزمین است که اهورامزدا آفریده است و ماخذ نام آن هم به سبب به حضور «سکاها» در اینجا است. اما متاسفانه بیش از ۳ دهه است که این منطقه را اشرار مسلح، ناامن جلوه داده‌اند. درحالی که به واقع سیستان و بلوچستان مناطقِ بکر امنی دارد که در صورت معرفی و تبلیغ، گردشگران را به سوی زادگاه رستم دستان، خواهد کشاند. برای سفر نوروز شما، ۴ مسیر گردشگری را معرفی می‌کنیم که البته مبدا همه آنها، زاهدان خواهد بود؛ مرکز استان. این شهر در شمال استان واقع شده و در فاصله ۱۴۹۴ کیلومتری از پایتخت قرار گرفته است.
اگر با هواپیما می‌روید، باید ۱۷۰ هزار و ۹۰۰ تومان خرج این پرواز یک ساعت و ۵۴ دقیقه‌ای کنید که به‌طور میانگین روزانه دو بار به زاهدان می‌رود. ۴۹ هزار و ۵۰۰ تومان باید برای سفر ریلی بپردازید که ساعت ۱۲:۱۰ از مرکز به راه می‌افتد و ۱۰:۲۰ فردا، به مقصد می‌رسد. در نهایت هم اتوبوس است که هر روز، هر نیم تا یک ساعت یک بار، از ترمینال جنوب به مقصد زاهدان حرکت می‌کند که ۳۰ هزار تومان بهای بلیت آن است.
مسیر نخست: در ابتدا زاهدان و اطراف را خواهید گشت. در مرکز استان، ابتدا «موزه زاهدان» (بزرگ‌ترین موزه منطقه‌ای جنوب شرق ایران) را خواهید دید. بعد از «بازار سرپوشیده»، «ساختمان قدیم دادگستری» و «موزه پست»، به دیدار «گودواره سیک ها» می‌روید که متعلق به نخستین هندی‌هایی است که به این شهر آمدند و این بنا را در سال ۱۳۰۲ برساختند. سپس «مدرسه ماندگار آیت الله طالقانی» را که در تقاطع خیابان‌های مصطفی خمینی و خیابان کامبوزیا قرار دارد می‌بینید که متعلق به نیمه حکومت پهلوی اول است. دیگر هم، «خانه تاریخی ابویی» است که در خیابان شریعتی واقع شده است.
مسیر دوم: قرار است که به زابل بروید. در مسیر اما از مهم‌ترین مناطق باستانی سیستان نیز خواهید گذشت. ۱۵۱ کیلومتر که از زاهدان دور شدید، در حاشیه جاده ۲۰۷ کیلومتری زابل، به «شهر سوخته» می‌رسید؛ تمدن ۵ هزار ساله ایرانی. برایتان شگفت‌انگیز است اگر بدانید در هزاره سوم پیش از میلاد، مردم تخته نرد بازی می‌کردند، چشم مصنوعی داشتند، عمل جراحی مغز انجام می‌دادند، شهرها شبکه آب‌رسانی و تخلیه فاضلاب داشتند. این شهرِ ۲۸۰ هکتاری، از هامون سیراب می‌شد که چون نیل برای مصریان، مایه حیات ایرانیان بوده است.
۱۲ کیلومتر بعد، به «دهانه غلامان» می‌رسید؛ تنها شهر از زیر خاک بیرون کشیده شده هخامنشیان. از این شهر که یکی از ساتراپی‌های آن حکومت بوده، با نام باستانی زَرَک یا زَرنگ در کتیبه‌های بیستون و نقش رستم، سخن
به میان آمده است. اما در این مسیر طلایی، «کوه خواجه» را نباید از دست داد که فاصله‌اش تا زابل تنها ۳۰ کیلومتر است. نام پارسی این کوه، «اوشیدا» است که ابدی و جاودان معنا می‌دهد. خصیصه کوه خواجه این است که مورد تقدیس اسلام، مسیحیت و زرتشت بوده و حتی معبدی بودایی هم در آنجا وجود داشته است.
مسیر سوم: حال و هوایش در همه ایام سال ظاهرا بهاری بوده است که نام «چابهار» یا چهاربهار را بر این شهر نهاده‌اند. این بندر که در ۷۲۱ کیلومتریِ جنوب مرکز استان قرار گرفته، از مهم‌ترین مقاصد گردشگری منطقه بوده که اهمیت تجاری نیز دارد.pic۱
با این حال چه بهتر که در ایام نوروز و فصل بهار، به این منطقه عزیمت کنید. با عبور از خاش به کوه آتشفشانی «تفتان» می‌رسید. اگر می‌خواهید صعودی هم در سفرتان به این قله ۳۹۰۵ متری داشته باشید، از زاهدان به سمت خاش حرکت کنید حدود کیلومتر ۱۳۰ به خروجی روستاهای تمندان و کوشه می‌رسید. از سر جاده تا دو راهی که سمت راست آن تابلویی شما را به طرف اردوگاه دره گل راهنمایی می‌کند.
حدود ۲۰ کیلومتر از دو راهی، تا اردوگاه ۸ کیلومتر راه پیش رو خواهید داشت. از سراوان و طی مسیر ۳۶۸ کیلومتر، «قلعه سب» را خواهید دید که زیباترین و سالم‌ترین قلعه دوران اسلامی (صفویه) در سیستان و بلوچستان است که باقی مانده است. در ۲۵ کیلومتری این شهر، بد نیست از سفال‌های بی نظیر روستای «کلپورگان» که گذشته‌ای هفت هزار ساله دارند، یادگاری برای خود ببرید.
اما در گذر از شهر سرباز و تا رسیدن به چابهار، به منطقه حفاظت شده «باهوکلات (گاندو)» هم سری بزنید تا در صورت امکان، تمساح پوزه کوتاه ایرانی (گاندو) را هم از نظر بگذرانید که در محدوده رودخانه‌های سرباز و باهوکلات و باتلاق‌های دلگان و کلانی، زندگی می‌کند. حالا دیگر باید به بندری وارد شوید که هم به لحاظ عرض جغرافیایی و هم از نظر آب و هوایی، همانند بندر میامی در آمریکا است؛ اما ۵ کیلومتر مانده به چابهار _در شمال غربی آن_ روستای باستانی ۲ هزار ساله «تیس» از بنادر مهم هخامنشیان، را از دست ندهید. در همان حوالی، به «قلعه پرتغالی ها» (قلعه تیس) هم بروید که یک کیلومتر با روستا، فاصله دارد که یادگار دوران حضور این گروه از استعمارگران و روی تپه‌ای کهن بنا شده است.pic۲
در ۱۵ کیلومترى جنوب غرب چابهار، بعد از روستاى رمین در مسیر جاده ساحلى گواتر، روستاى «لیپار» دیده می‌شود. یکى از درختان بزرگى که در نوار ساحلى چابهار می‌رویَد، «انجیر معابد» (لورلول) است که در تمام قسمت‌های آن شیره سفید رنگى جریان دارد و از درختان تیره کائوچویى به شمار می‌آید. تاج این درخت بزرگ و پهن و از انشعاب‌هاى آن ریشه‌های نابجا مى‌روید. اما در ساحل دریای عمان و خلیج گواتر، جنگل‌های حرا را هم از دست ندهید که در منتهی‌الیه جنوب شرقی ایران روییده‌اند. علاوه‌بر اینها، چابهار دو جاذبه طبیعی دیگر دارد که نظیر آن، یافت نمی‌شود. «گِل فشان‌ها» در ۲۰ کیلومتری روستای «کهیر» قرار گرفته است؛ جایی در نزدیکی شهر کنارک در غرب چابهار. یک پدیده منحصربه‌فرد طبیعى که نظیر آن فقط در ۳ نقطه دیگر جهان دیده شده است و همواره از دهانه‌اش در هر ۳۰ تا ۳۶ ثانیه یک بار، گِل و لای سردِ طوسی رنگی به همراه گاز خارج می‌شود.pic۳
دیگر، «کوه‌های مینیاتورى» و «تپه‌های مریخى» است که به لحاظ ژئومورفولوژی ویژه بوده و در امتداد ساحل از منطقه کچو تا نزدیکى خلیج گواتر به سمت مشرق کشیده شده و چشم‌اندازى سحرانگیز و بدیع را پدید آورده است. داخل چابهار، جز اسکله‌های «شهید کلانتری» و «شهید بهشتی»، «موزه چابهار» در بلوار شهید ریگی و «عمارت قدیمی پُست و تلگرافخانه» در حاشیه شرقى خیابان مولوى روبه‌روى مهمانسراى کشتیرانى را هم بازدید کنید.
مسیر چهارم: حیف است حالا که به صفحات جنوب شرقی ایران آمده‌اید، به ایرانشهر در ۳۲۱ کیلومتری و نیک شهر در ۵۸۷ کیلومتری زاهدان نروید. «قلعه چهل دختر» در شمال شهرستان ایرانشهر و در منطقه چاه جمال و قلعه ساسانی «بَمپور» در ۲۲ کیلومتری غرب ایرانشهر، مهم‌ترین بناهای این منطقه هستند.