«آی‌تی‌من»‌های کوچک
م.ر.بهنام رئوف وقتی شما دوازده یا سیزده ساله بودید چه کاری انجام می‌دادید؟‌ تفریحتان چه بود؟ شاید شما هم انشای تابستان خود را چگونه گذرانده‌اید را با سفرهای دور ایران یا بازی‌ها و شیطنت‌های کودکانه با بچه‌های محل و همسایه شروع می‌کردید.
حق هم دارید، زمان ما نه علم این همه پیشرفت کرده بود و نه امکانات خاصی برای آموزش‌های تابستانی وجود داشت. نهایت تفریح‌های دیجیتالی نسل ما شاید یک دستگاه آتاری بود و یک تلویزیون ۲۱ اینچ لامپی.
اما این روزها اوضاع فرق کرده است. شاید باورش برایتان سخت باشد؛ اما بچه‌های این دوره زمانه به جای بادبادک هوا کردن در تابستان به فکر گذراندن دوره‌های Network یا MCITP یا حتی دریافت مدارک حرفه‌ای سیسکو و مایکروسافت هستند.
داستان وقتی جالب می‌شود که می‌فهمید این بچه‌های 12 یا 13 ساله در کلاس‌هایی شرکت می‌کنند که به طور کلی میانگین سنی افراد حاضر در کلاس بین 25 تا 30 سال است. بهناز آریا، قائم مقام موسسه آموزشی کهکشان نور که برگزار‌کننده دوره‌های حرفه‌ای مهندسی شبکه، امنیت و رایانه است در این باره می‌گوید: مدیریت مجموعه زمانی که متوجه تعدد حضور چند عضو کوچک در موسسه شد بسیار تعجب کرد؛ چراکه به دلیل شیوه تدریس و به شکل کلی دوره‌هایی که اینجا آموزش داده می‌شود معمولان سن دانشجویان ما بالای 25 سال بوده و اکثر اوقات پرسنل بخش فناوری اطلاعات سازمان‌ها یا وزارتخانه‌ها متقاضی شرکت در دوره‌های ما هستند، اما این بار حضور این بچه‌ها در کنار افراد بزرگسال و هوش و یادگیری آنها با توجه به تخصصی بودن مباحث دوره‌ها از یک طرف و زبان انگلیسی از طرف دیگر باعث شد تا توجه ما به این نسل هم جلب شود.
خرابکار حرفه‌ای!
امیرسام قادسی ۱۳ ساله است. به پیشنهاد پدرش وارد این دوره‌ها شده و تاکنون نیز دوره Network را گذرانده است. از جمله تفریحاتش در منزل کار کردن با رایانه است. البته این کار کردن با کار کردن‌های معمولی متفاوت است. وقتی از پدرش سوال می‌کنی چرا او را به اینجا آورده است با خنده می‌گوید از آنجایی که بچه‌های این دوره زمانه هم به رایانه علاقه دارند و هم به جعبه ابزار، ترجیح دادم امیرسام به شکل تئوری و عملی این کارها را یاد بگیرد که خیلی در منزل شاهد خرابکاری‌هایش نباشیم. امیرسام می‌گوید که با گذراندن این دوره توانسته علاوه‌بر مباحث TCP/IP، مباحث پایه‌ای شبکه را نیز یاد بگیرد. هنوز برای آینده‌اش تصمیم خاصی نگرفته، اما می‌گوید دوست داشته وکیل شود؛ اما زیاد به دروس علوم انسانی علاقه ندارد برای همین رشته‌ ریاضی و فیزیک را ترجیح می‌دهد.
بورس بازی که شبکه دوست دارد
پارسا فرجادمنش ۱۴ ساله است. ICDL، نتورک پلاس و MCITP دوره‌هایی است که تاکنون گذرانده است. جدیت و پشتکار را هم می‌توان درچهره‌اش دید و هم از صحبت‌هایی که می‌کند. می‌گوید:‌ پولسازترین شغل دنیا بورس است. سرمایه‌گذاری در قسمت سهام. بعدش حسابداری، حسابداری مالی و بعد هم کامپیوتر. من در حال حاضر در بورس سرمایه‌گذاری کرده‌ام، اما با توجه به سن و تجربه نمی‌توانم در بخش حسابداری فعالیت کنم، پس به سراغ کامپیوتر آمدم و بعد از آن هم می‌خواهم اقتصاد را پیگیری کنم.
پارسا تازه امسال کلاس سوم راهنمایی است. می‌خواهد در دبیرستان رشته تجربی بخواند. وقتی به او می‌گویی که تجربی چه ربطی به کامپیوتر دارد با زیرکی کودکانه‌اش اینگونه جواب می‌دهد:‌ مسلما علاقه اولین چیزی بوده که باعث شده الان اینجا باشم. شاید اگر در آینده کاری نداشته باشم بتوانم از این رشته پول دربیاورم؛ اما هدفم این است که در آینده پزشک اطفال شوم و دوست دارم از آی‌تی در شغلم به شکل کامل استفاده کنم. می‌گوید MCITP و CNNA و هر چیزی که ربطی به شبکه و این طور چیزها داشته باشد،‌ پایه‌اش نتورک پلاس هست و من هم به همین دلیل این دوره را انتخاب کردم. البته در آینده دوره‌های تخصصی را هم ادامه می‌دهم و تصمیم دارم که MCITP، بعدشSecurity، بعدش CEH را بگذرانم و در آخر هم بروم سراغ Cisco. فعالیت پارسا در اینترنت هم زیاد است. می‌گوید خیلی وقت‌ها به دلیل سنگینی مباحثی که در کلاس‌ها مطرح می‌شود مجبور می‌شوم به جست‌وجو در اینترنت بپردازم.
برادران نت ورکی
علیرضا و حسن خلیلی، دو برادری که یکی ۱۲ ساله و دیگری ۱۴ ساله است. برادر کوچک‌تر فقط دوره نت ورک پلاس را گذرانده و برادر بزرگ‌تر علاوه‌بر آن MCSE هم خوانده است. البته تا پیش از حضور در این دوره‌ها در منزل HTML و ICDL را خود یاد گرفتند. برادر کوچک‌تر می‌گوید هنوزم سنم برای فهم این مطالب کم است به همین خاطر تصمیم گرفتم دوره‌های بعدی را وقتی کمی بزرگ‌تر شدم بگذرانم؛ اما برادر بزرگ‌تر علاقه بیشتری به موضوعات دارد. تنها دغدغه‌اش این است که چرا سر کلاس‌ها شاگردان هم سن خودشان وجود ندارد. با شوخی می‌گوید اینجوری اصلا نمی‌توانیم شیطنت
کنیم. حسن فعلا برای آینده تحصیلی‌اش تصمیم خاصی ندارد. هم رشته مکانیک را دوست دارد و هم به شکل کلی شاخه علوم تجربی را. برایش نمره خیلی مهم است. مدام اعتراض می‌کند که آنقدر سوالات در روز امتحان سخت است که هر کاری می‌کند نمی‌تواند نمره کامل را بگیرد.
کلاسی با اختلاف سنی ۱۵ سال
مهرزاد قاسمی دیگر دانشجوی ۱۳ ساله دوره‌های تخصصی آی‌تی است. نتورک پلاس را گذرانده و الان هم دوره MCSA را می‌خواند. از همه کم حرف‌تر و کمی هم خجالتی است. می‌گوید کلا به شبکه‌های کامپیوتری علاقه دارد و همین مساله هم باعث شده تا با جست‌وجو در اینترنت با این دوره ها آشنا شود.
می‌خواهد در دبیرستان رشته ریاضی و فیزیک را پیگیری کند. زبان انگلیسی این بچه‌های کم سن و سال هم خوب است. و همین مساله هم باعث شده تا زیاد سر کلاس‌ها مشکل نداشته باشند. البته به جز یک مشکل و آن هم اختلاف سنی با سایر دانشجویان است.
پارسا در این باره می‌گوید: خودم را برای مواجه شدن با همکاسی‌های سن بالا آماده کرده بودم حتی وقتی وارد کلاس شدم به خودم افتخار کردم که با این سن کم قرار است از همه این افراد جلو بزنم. امیرسام، اما می‌گوید وقتی وارد کلاس شدم و به همکلاسی‌هایم نگاه کردم بیرون آمدم. اولش ترسیدم، اما بعدش این موضوع را پذیرفتم و برگشتم سر کلاس. حسن اما با خنده می‌گوید من خیلی زود با همه دوست شدم. مهرزاد می‌گوید: همکلاسی‌هایم می‌گفتند یا تو خیلی زود برای یادگیری آمدی یا ما خیلی دیر. بچه‌های کلاس خیلی با ما نمی‌جوشیدند. البته حق هم دارند. مگر می‌شود یک آدمی که فوق لیسانس نرم افزار داشته یا پست اجرایی مهمی در بخش آی‌تی یک وزارتخانه دارد با منی که تازه سوم راهنمایی هستم دوست شود. در نتیجه تنها رابطه ما با همکلاسی‌ها بیشتر حول و حوش جزوه یا فایل‌های صوتی ضبط شده در سر کلاس است.
معماری از واقعی تا مجازی
بزرگ‌ترین دانشجوی نوجوان در این مرکز محمدرضا نظرآهاری است که ۱۷ سال دارد و هم‌اکنون نیز کلاس سوم دبیرستان است. دوره‌های نت ورک پلاس و مایکروسافت MCSE را گذرانده و اکنون نیز در حال گذراندن دوره سیسکو است!. رشته‌اش در دبیرستان ریاضی و فیزیک است و می‌خواهد معماری را در دانشگاه دنبال کند. همین موضوع باعث شد تا به شبکه علاقه پیدا کند، البته می‌گوید اولویتش شبکه و کامپیوتر است و بعد از آن معماری. اولین روز ورود او هم به کلاس به دلیل اختلاف سنی سخت بوده است؛ اما می‌گوید: اکنون با تمام همکلاسی‌هایش دوست شده است. حتی گاهی وقت‌ها استادشان به‌قدری از او تعریف می‌کند که شاید حساسیت دیگر همکلاسی‌های سن و سال دار هم تحریک می‌شود؛ اما به شکل کلی گویا از همه بچه‌های کلاس هم قوی‌تر است و با این سن حتی کمک حال برخی از بچه‌های کلاس در حل تمرین‌ها هم است. پنج سالی است که به دنبال یادگیری کامپیوتر است و پسر عمویش مشوق اصلی‌اش بوده است. قبل از ورود به این دوره‌ها PHP‌ و امنیت وب را خودش و از روی منابع اینترنتی یادگرفته است. زبان انگلیسی را به خوبی می‌داند و می‌گوید: همیشه مقالات مرتبط با شبکه را از اینترنت دنبال می‌کند. بعد از سیسکو می‌خواهد دوره‌های مجازی سازی و VMWare را بگذراند. به نظر می‌رسد که از دیگر همکلاسی‌های هم سن و سالش هدفمندتر باشد که البته مهم‌ترین دلیلش سن بالاترش نسبت به آنها و مقطع تحصیلی‌اش یعنی دبیرستان است.
قرار است در مسابقات دانش‌آموزی، دانشگاه شریف هم شرکت کند. البته می‌گوید سال قبل هم در این مسابقات شرکت کرده است، اما چون سن و سال و به نوعی تجربه‌اش کمتر بوده است، نتوانسته نتیجه دلخواه را بگیرد. نکته جالب اینجا است که محمدرضا به شکل آزاد در این مسابقات شرکت می‌کند نه از سوی مدرسه و نه هیچ نهاد دیگر. البته محمدرضا برای شرکت در این مسابقات باید یک تیم سه نفره هم داشته باشد که می‌گوید هم تیمی‌هایم را در اینترنت پیدا کردم و همه هم مثل یکدیگر هستیم.
فکرهای بزرگ برای کودکان امروز
به هر حال نسل جدید دانش آموزان با نسل‌های زمان ما خیلی تفاوت پیدا کرده‌اند. شاید دیگر آزمایش‌هایی مانند کاشتن لوبیا یا واکنش جوش شیرین و سرکه برای دانش آموزان جذاب نباشد. حتی دیگر جواب سوال
«می خواهید در آینده چه کاره شوید؟»‌ تنها دکتر، خلبان، مهندس و معلم نیست. بچه‌های امروز آینده‌نگرتر شده‌اند و از هم‌اکنون حتی برای بازار کار آینده خود در رشته‌های مختلف در حال تجربه هستند. مسیر بازار اشتغال عوض شده و همانطور که انتظار می‌رفت نفوذ آی‌تی در تمام صنایع باعث ایجاد مشاغل تازه‌ای شده است که اتفاقا درآمد خوبی هم به همراه دارد. از طرف دیگر سن یادگیری رشته‌های آی‌تی هم کاهش یافته است.
شاید در گذشته کار با رایانه یا حتی یادگیری علوم مربوط به آن مستلزم داشتن مدرک تحصیلی یا گذراندن دروس پایه‌ای یا حتی تهیه منابع و کتاب‌های آموزشی بود، اما اکنون و از آنجا که نوجوانان امروزی تسلط بیشتری بر زبان انگلیسی دارند و یک منبع عظیم از اطلاعات رایگان به نام اینترنت را در دسترس خود دارند در نتیجه راحت‌تر از بزرگسالان می‌توانند، دوره‌های ابتدایی را فرا گرفته و بعد برای ورود به مراحل حرفه‌ای جذب موسسات آموزشی شوند. از سوی دیگر بازار کار این رشته‌ها به جای داشتن مدارک دانشگاهی بیشتر بر مدارک کاربردی و معتبر بین‌المللی استوار است. پس همانطور که از گفت‌وگوهای «آی تی من»‌های کوچک هم معلوم بود علاوه‌بر کسب دانش در این رشته‌ها، می‌توان رشته دیگری را هم در دانشگاه دنبال کرد. در نتیجه دور از ذهن نیست که در همین چند سال آینده شاهد مردان دیجیتالی باشیم که هر کدام تحصیلاتی مجزا در رشته‌هایی چون پزشکی،‌ اقتصاد،‌ عمران یا حتی حقوق
داشته باشند.