خوزستان؛ سرزمین جاذبه‌ها و حماسه‌ها

محمد علاف‌پور de_khz@yahoo. com استان خوزستان حدود پنج هزار سال پیش از میلاد محل سکونت اولیه «اقوام عیلامی» بود. این منطقه در دوران باستان، به‌ویژه در دوره حکومت هخامنشیان، به دو بخش شمال و شمال شرقی و بخش جنوبی تقسیم شده بود. بخش شمالی که شامل کوهستان‌ها و جنگل‌های فراوانی بود «انشان یا انزان» نامیده می‌شد و بخش جنوبی که «عیلام» نام داشت دارای آب و هوای گرم و مرطوب، دشت‌های حاصلخیز و جلگه‌ای بود که به قاره‌ای کوچک شبیه بود. «استرابون»، جغرافیدان عهد باستان، خوزستان را از حاصلخیزترین جلگه‌های جهان می‌دانست.

محمد علاف‌پور [e-mail] استان خوزستان حدود پنج هزار سال پیش از میلاد محل سکونت اولیه «اقوام عیلامی» بود.

این منطقه در دوران باستان، به‌ویژه در دوره حکومت هخامنشیان، به دو بخش شمال و شمال شرقی و بخش جنوبی تقسیم شده بود. بخش شمالی که شامل کوهستان‌ها و جنگل‌های فراوانی بود «انشان یا انزان» نامیده می‌شد و بخش جنوبی که «عیلام» نام داشت دارای آب و هوای گرم و مرطوب، دشت‌های حاصلخیز و جلگه‌ای بود که به قاره‌ای کوچک شبیه بود. «استرابون»، جغرافیدان عهد باستان، خوزستان را از حاصلخیزترین جلگه‌های جهان می‌دانست. وجود رودخانه‌های فراوان در دشت‌ها امکان کشاورزی و آبادانی را در این منطقه میسر می‌ساخت و بر همین اساس بود که عده‌ای نام این سرزمین را «هند» یا «اند» به معنی «جایی با آب‌های فراوان» گذاشته بودند.

تاریخ؛ از شوش تا بهبهان، از ایذه تا اهواز

خوزستان در بحث جاذبه‌های تاریخی با برخورداری از پیشنیه‌ای غنی از تمدن‌های باستانی ایران زمین جایگاه خاصی دارد و جای جای استان از شوش و شوشتر و ایذه گرفته تا بهبهان و مسجدسلیمان و اهواز که هر یک نشانی از هویت تاریخی این مرز و بوم را بر تارک خود دارند، بازدیدکنندگان علاقه‌مند به این جاذبه‌ها را به گرمی پذیرا هستند.

شهرستان ایذه واقع در منطقه کوهستانی شمال خوزستان در ۲۰۵ کیلومتری شمال شرق اهواز، مرکز ایالت آیاپیر در دوره ایلامیان بوده و یکی از موزه‌های بی‌نظیر سنگ‌نگاره ایران و جهان محسوب می‌شود. بیشتر آثار دیدنی و با ارزش ایذه که در دوره پارت‌ها نیز از شهرهای مهم ایران زمین بوده است، به صورت نگارکنده و گنجینه‌های جاویدان نقش برجسته‌ها بر دل کوه هستند که از ورای قرن‌ها، استوار و پرشکوه همچنان ایستاده‌اند و عظمت آنها گویی گذر زمان را

به سخره گرفته است.

«کول فره» واقع در هشت کیلومتری شمال شرق دشت ایذه، «اشکفت سلمان» در جنوب شهر ایذه، شیرهای سنگی که یادمانی از شجاعان بختیاری و «خونگ اژدر» یادمانی از دوره ایلیماییدها به شمار می‌روند، ازجمله آثار دیدنی این شهرستان هستند. در این نگارکنده‌ها، عبادتگاه نارسینا (از خدایان ایلامی) صحنه‌هایی از نیایش شاهان، قربانی کردن برای خدایان و آیین‌های مذهبی و غیرمذهبی را بر سینه خود به یادگار دارد.

اشکفت سلمان (نیایشگاه تاریشا) دربرگیرنده چهار نقش برجسته ایلامی است که نیایش «هانی» پادشاه محلی آیاپیر به همراه وزیر و خانواده اش را به نمایش گذاشته است. خونگ اژدر یا تنگ نوروزی نیز نقش برجسته‌ای از زمان ایلامیان مربوط به حدود چهار هزار سال پیش از دوران ایلامیان و «خونگ کمال وند» و «خونگ یارعلی وند» نیز نشان از دوران اشکانیان بر پیشانی دارند.

شهرستان باغملک هم به علت شرایط آب و هوایی و همچنین اماکن تاریخی همواره مورد توجه بازدیدکنندگان به آن ناحیه بوده است. این شهرستان در شرق استان خوزستان و دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است، این گوشه از خاک ایران جاذبه‌های طبیعی و چشم‌اندازهای زیبایی را در خود جای داده و باعث شده که مردم شهر‌های نزدیک به باغملک، پنج‌شنبه و جمعه‌هایشان را در مال آقا یا امام‌زاده عبدا... سپری کنند.

مال آقا یکی از مکان‌های رویایی استان است، این محل تفریحی در ۳۵ کیلومتری باغملک قرار دارد و همواره خانواده‌ها برای گذران تعطیلات خود به آنجا سفر می‌کنند و از کوه و چشمه و رودخانه و درختان بلوط و بادام وحشی و هوای پاک آن محل لذت می‌برند.pic۱

قلعه تل یکی از بناهای دوره زندیه و قاجاریه است که بین راه باغملک و ایذه است، این قلعه دارای ساختمانی از خشت و گل است و برج‌ها و حصاری دارد که از آجر ساخته شده‌اند و از دور که نظاره‌گر آن می‌شوید شما را با خود به زمان‌های دور می‌برد.

منطقه گردشگری رباط در حدود ۱۴ کیلومتری شمال باغملک و درکنار رودخانه ابوالعباس واقع است، زیارتگاه امام‌زاده سلیمان در روستای رباط علیا با آن طبیعت زیبا و چشم‌نواز شرایطی را فراهم کرده که همواره مسافران زیادی این منطقه از خوزستان را در برنامه سفری خود جای داده‌اند. منطقه منجیق و امام‌زاده ابراهیم از دیگر مناطق باغملک هستند که از جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و مذهبی برخوردارند. جنگل طبیعی بیدستان با درختان زربین و بلوط، با قامت‌های افراشته و زیبایی چشمگیر، دیر زمانی است که جاذب مردم به آن ناحیه بوده است.شهرستان بهبهان در جنوب شرقی استان خوزستان نیز با بافتی زیبا و کهن آثاری همچون شهر «ارجان» یادمان دوره ایلامی، پل «ساسانی خیرآباد» یادمان دوره پیش از اسلام، آتشکده «خیرآباد»، کاروانسرای «دژ مهتابی» یادمان‌های دوره ساسانی، حمام «بخت خان» و خانه «نجف خان» از آثار دوره پهلوی و مقبره‌های امامزاده اباذر و بشیر و نذیر را در خود جای داده است.قدیمی‌ترین پل جهان به نام پل «ساسانی» نیز در دزفول قرار دارد که هنوز عبور و مرور بر روی آن در جریان است.آرامگاه «یعقوب لیث»، مقبره «حزقیل نبی (ص)»، «سبزقبا» برادر امام رضا(ع)، بقعه «شاه رکن‌الدین»، بقعه «رودبند» و بقعه «محمدبن جعفر طیار» در دزفول از جمله آثار دینی این شهرستان هستند.

شهر شوش در شمال غرب خوزستان، شهری است با قدمت چند هزار ساله که تاریخ، نام آن را به‌عنوان نخستین خاستگاه شهرنشینی و یکجانشینی در ایران به ثبت رسانده است.این شهر حدود دو هزار و ۴۰۰ سال پیش، مرکز و پایتخت دو امپراتوری بزرگ و متمدن ایلام و هخامنشی بوده است که فرمان جهانی حقوق بشر کوروش کبیر در این منطقه یافته شده است. بقایای دوران باشکوه شوش در ویرانه‌های چهارتپه «آکروپل»، تپه «آپادانا»، شهر «شاهی»، شهر «صنعتگران یا پیشه‌وران» به جای مانده است. مقبره «دانیال نبی (ع)» قلعه شوش «شهر شاهی»، «کاخ شاوور» و معبد باستانی «چغازنبیل» از مهم‌ترین آثار این شهرستان به شمار می‌آیند.

شهر سه هزار ساله دورانتاش (معبد چغازنبیل) در نزدیکی شهر کنونی شوش از آثار ثبت شده جهانی فهرست یونسکو است که شکوه و عظمت خاصی دارد.

شوشتر، شهر سازه‌های آبی شگفت‌آور و گنجینه مهندسی آب ایران باستان در خوزستان حکایت دیگری دارد که آسیاب‌ها و آبشارهای آن در کنار بافت قدیمی خاص با محله‌ها و خانه‌های قدیمی شوشتر واقع در ۹۵ کیلومتری شمال اهواز نیز گواه تاریخ کهن این سرزمین است.

سرزمین تالاب‌ها و سواحل

با وجود اینکه ناحیه خوزستان با گرمی هوا پیوند خورده است، زمستان ملایم و مطبوع و طبیعت سرسبز آن در اوایل بهار به‌خصوص در جلگه خوزستان بسیار دلپذیر است. وجود تالاب‌های هویزه و هورالعظیم، شادگان، شاهور و دریاچه‌های بندون، میانگران ایذه، تمبی مسجد سلیمان و سواحل خلیج‌فارس از جلوه‌های طبیعی استان در فصل زمستان محسوب می‌شوند.pic۲

در مقابل، وجود کوه‌های برفگیر منگشت و سفیدکوه در ایذه و ارتفاعات سالن در دزفول و کوه‌های خائز بهبهان با چشمه‌سارها و جنگل‌های بلوط و هوای مطبوع، چشم‌انداز‌های زیبایی به‌وجود آورده است. بیشه‌زارهای اطراف رودها و پناهگاه‌های حیات وحش دز- کرخه و دیمه رامهرمز از دیگر مناظر دیدنی به شمار می‌روند.

تالاب بین‌المللی شادگان یکی از تالاب‌های بزرگ ایران است. این تالاب در جنوب غربی ایران و در جنوب شهر شادگان در استان خوزستان واقع شده است. پهناوری این تالاب حدود ۴۰۰ هزار هکتار و پناهگاه حیات وحش ۳۲۷۷۶۵ هکتار است. محل آن در جنوب‌غربی ایران و جنوب جلگه خوزستان حد فاصل شهرهای شادگان، آبادان، ماهشهر است.

آبشار شِوی یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین آبشارهای ایران در رشته‌کوه‌های زاگرس است و در آبشار شوی یا تله زنگ در سردشت از توابع دزفول واقع در استان خوزستان و با فاصله اندکی از استان لرستان و بین کوه‌های سرتنگ شوی در ۱۰ کیلومتری ایستگاه راه‌آهن تله زنگ و در مسیر راه‌آهن سراسری تهران - جنوب واقع شده‌است.

قدمگاه پیامبران و حماسه‌سازانpic۳

اماکن مذهبی همواره به عنوان قطب جاذبه گردشگر شناخته شده‌اند. استان خوزستان با داشتن ۴۲ بقعه متبرکه از این جهت موقعیت خوبی دارد. در این میان، بقعه حضرت دانیال نبی(ع) در شوش که از پیامبران بنی اسرائیل بوده است، رونق خاصی دارد. این بقعه، زیارتگاه مردم استان و گردشگران است. دیگر بقاع متبرکه عبارت است از: زیارتگاه علی ابن مهزیار اهوازی (ع) در اهواز، امامزاده عبدا... در شوشتر، سبزقبا در دزفول و امامزاده حیدر در بهبهان که همواره پذیرای زائران هستند.

خوزستان کربلای ایران، مهد دلیران و شهر شهیدانی است که هرکدام در آسمان‌ها شهره‌تر از زمینند. توگویی این سرزمین رشک ملائک گشته است. فکه، شلمچه، دوکوهه، پاسگاه زید، کوشک، طلائیه، دهلاویه، بستان، چزابه، خرمشهر، هویزه، آبادان، دارخوین، سوسنگرد، حمیدیه، جزیره مینو، بیمارستان‌های صحرایی جنگی، نمایشگاه وسایل شخصی شهیدان و... نام‌هایی هستند که هرکدام منظومه‌ای از بهشت پاک خدا است. سرزمینی مقدس با مردانی آسمانی، سرزمین مردانگی و شهامت، پایداری و رشادت، سرزمین دلاورمردان هشت سال دفاع مقدس است. آری اینجا خوزستان است، سجده‌گاه خونین لاله‌های پرپر و... چند قطره عشق که همه ساله پذیرای یادگاران عزیز این شیر دلان و عاشقان انقلاب و زیارتگاه عشاق وکاروان‌های راهیان نور است.