شبی در چادر عشایر شاهسون
نسیبه هاشم‌خانی nasibeh.hashemkhani@gmail.com کوچ ، ییلاق و قشلاق کردن، زندگی عشایر را در یک چرخه مداوم گردشگری قرار داده است. گردش فصل‌ها قومی را از منطقه‌ای به منطقه دیگر می‌کشاند و این مسیر خود تجربه‌ای است منحصر به‌فرد، که طبیعت هیچگاه قابل پیش‌بینی نیست.
در سال‌های اخیر جذابیت این سفر‌ها و زندگی با عشایر، کارگزاران گردشگری را بر آن داشته که نمونه‌ای منحصر به فرد را تحت عنوان گردشگری عشایر در فهرست خدمات خود بگنجانند. از این رو در گفت‌وگو با یکی از متولیان این حوزه از او درباره جاذبه‌های این نمونه از گردشگری پرسیدیم. حسینعلی صادق مغانلو 39 ساله، زاده و بزرگ شده در میان عشایر است و هنوز هم هر سال، ییلاق و قشلاق را به همراه خانواده اش تجربه می‌کند. این فعال حوزه گردشگری عشایر مدرک کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی دارد و از حدود 5 سال قبل فعالیت خود را در زمینه برگزاری تورهای عشایری و جذب توریست‌های علاقه‌مند به گردشگری عشایری آغاز کرده است. علاوه براین، مغانلو تحقیق و پژوهش در زمینه گردشگری را نیز دنبال می‌کند.
او در مورد عشایر شاهسون که از توابع اردبیل است می‌گوید: عشایر شاهسون، ییلاق را (در ماه‌های گرم سال) در مناطق مرتفع‌تر در حوالی کوه سبلان، رشته کوه بزگوش و حوالی شهرهای سراب، اردبیل، مشکین‌شهر و همچنین کناره دریاچه نعر در آلاچیق‌ها و کومه‌ها می‌گذرانند. در ماه‌های سرد نیز عشایر شاهسون برای قشلاق به منطقه مغان مهاجرت و کومه و آلاچیق خود را در آنجا برپا می‌کنند. اما در سال‌های اخیر برخی از خانواده‌های عشایر که وضع مالی بهتری دارند در منطقه مغان خانه‌هایی ساخته‌اند که در فصول سرد در آنها سکنی می‌گزینند. در این منازل و سایر سکونتگاه‌ها آنها برای گرم کردن محیط عمدتا از سوخت‌های طبیعی استفاده می‌کنند.
وی در پاسخ به این سوال که عمده گردشگرانی که زندگی با عشایر را از میان انواع گرشگری برمی‌گزینند از چه قشری هستند، گفت: گروه‌های علاقه‌مند به حضور در میان عشایرعمدتا افراد تحصیلکرده‌اند که ذهنی پژوهشگر دارند یا کسانی‌که در حال نوشتن پایان‌نامه، تز و انجام کارهای تحقیقانی هستند. ما عموما میزبان گروه‌های دانشجویی به تنهایی یا همراه با اساتیدشان هستیم. اعضای مجامع علمی نیز در قالب یک تور و یا با تعداد کمتر بخش دیگری از مخاطبان ما را تشکیل می‌دهند.
مغانلو درباره ویژگی تورهای عشایر می‌گوید: تورهای ما عمدتا در دو روز و یک شب برگزار می‌شود، البته گاهی نیز دو روز و دو شب به طول می‌انجامد. هزینه تورها متغیر بوده و تابعی از خدمات مورد درخواست افراد است، اینکه مایلند تمام روز را در چادرها بمانند یا تمایل به گردش همراه با راهنما دارند، نوع غذایی که سفارش می‌دهند و عواملی از این دست در نرخ تور تاثیر می‌گذارند. غذاهایی که عشایر با آنها از مهمانان پذیرایی می‌کنند عمدتا به‌طور کامل از مواد طبیعی موجود شامل لبنیات، گوشت و سبزی‌های محلی تهیه شده است و شامل آبگوشت، کباب، بزباش، شیربرنج و آش دوغ است.
اما چادرهای عشایر چه خصوصیتی دارد؟ مغانلو در این باره می‌گوید: چادرها دو قسمت دارند، یک بخش چوبی که می‌تواند متشکل از ۲۴، ۲۸ یا ۳۲ ستون باشد و قسمت پارچه‌ای که از نمد حاصل از پشم گوسفند تهیه می‌شود و توسط طناب‌های دست‌ساز بهم متصل می‌شود. حاصل کار بسته به تعداد ستون‌های به کار رفته اتاقی ۶×۶ یا ۶×۸ باسقف گنبدی شکل است.
صنایع دستی عشایر نیز بیشتر از پشم ساخته می‌شود و شامل فرش، گلیم، ورنی، لباس‌های سنتی، پیراهن و دستکش و کلاه و جوراب نقش‌دار از پشم و همچنین طناب‌هایی با طرح و نقش‌های مختلف است که گردشگران آن را عموما برای سوغات تهیه می‌کنند.
مغانلو سخن پایانی خود را به بیان نقش عشایر در حفظ منابع طبیعی اختصاص می‌دهد و می‌گوید: بدون وجودعشایر چرخه طبیعی اکوسیستم دچار اختلال شده و به زودی از بین می‌رود. کشور ما از جمله معدود کشورهایی است که در آن عشایری از همه اقوام در سراسر کشور پراکنده‌اند و هدف از جذب گردشگر، کمک به بقای این اقوام از طریق افزایش شاخص‌های سلامت و... است.
اگر با خواندن این گفت‌وگو ترغیب شده‌اید که گردشگری عشایر را تجربه کنید، می‌توانید جهت هماهنگی و راهنمایی‌های لازم با شماره ۰۹۱۴۸۰۹۲۳۵۵ تماس بگیرید و جزئیات بیشتر را درباره آنچه لازم است بدانید و زمانی که می‌توانید بیشترین بهره را از سفر بگیرید، از آقای مغانلو
جویا شوید.