بچه‌هایی که دیر زبان باز می‌کنند
آوا کشاورز
برای کودکان، رشد و تکامل توانایی‌های گفتاری، تاثیر عمیقی بر سایر جنبه‌های رشد و تکامل دارد؛ مثلا کودکی که توانایی‌های تکلمی‌اش بهتر است، در زمینه ارتباط با همسالان و پیشرفت تحصیلی معمولا موفق‌تر است، اما این توانایی، چگونه توسعه می‌یابد و کی باید برای درمان اختلالات آن اقدام کرد؟
در زمان تولد کودک از طریق گریه صدا ایجاد می‌کند. سپس کودک از طریق قان و قون کردن که به خصوص نسبت به مادر انجام می‌شود و غیر از گریه صداهای دیگر درمی‌آورد و گریه کودک اختصاصی‌تر می‌شود. مثلا برای گرسنگی صدای گریه متفاوتی دارد و مادران هوشیار می‌توانند بین گریه‌های مختلف کودک افتراق قائل شوند. کودک در ۶ تا ۱۱ ماهگی به مرحله زبانی وارد می‌شود، به‌طور انتخابی و ارادی به صداها گوش می‌دهد و اسم خودش، داغ، جیز و نه را تشخیص می‌دهد. در ۱۲ تا ۱۸ ماهگی شروع به گفتن اولین کلمات می‌کند. سن متوسط گفتن اولین کلمه ۱۱ ماهگی است. در حالی که تا یک و نیم سالگی، کودک حدود ۱۸ کلمه را می‌تواند بیان کند، در همین زمان حدود ۱۵۰ کلمه را می‌فهمد. در ۲ سالگی بیش از ۲۰۰ لغت بلد است و در سه سالگی بیش از ۸۰۰ لغت را می‌تواند بگوید. ولی همیشه تعداد کلماتی که کودک درک می‌کند، بیشتر از کلماتی است که می‌تواند ادا کند. با نزدیک شدن به ۲ سالگی ضمایر را می‌فهمد (من، مال من،...) شروع به درک جملات پیچیده‌تر می‌کند و از عبارات دو کلمه‌ای استفاده می‌کند. کودک در ۳‌سالگی ۳۵۰۰ لغت را می‌داند و در ۴ سالگی بیش از ۵۰۰۰ لغت.


دختران زودتر به حرف نمی‌افتند
این باور صحیحی نیست که دختران زودتر از پسران به حرف می‌افتند؛ ولی یکسری از اختلالات زبانی وگفتاری در پسران بیشتر از دختران است. مثل اختلال در تلفظ، لکنت زبان، مشکلات زبانی خاص و بیماری‌هایی که در زبان و تکلم مشکل ایجاد می‌کند و این موضوع ممکن است باعث شود ما مشکلات زبانی و تکلمی را در پسران بیشتر ببینیم.

نقش ژنتیک در تکلم کودکان
ژنتیک و توارث در ایجاد یکسری مشکلات گفتاری نقش دارد؛ مثل لکنت زبان یا اختلال بیان. مسلما کودکانی که اختلال بیان دارند، دیرتر از سایر بچه‌ها شروع به حرف زدن می‌کنند. از نقش خانواده هم نباید غافل شد. شلوغی و عوامل محیطی و پرجمعیت بودن خانواده هم در به حرف افتادن کودک نقش مهمی دارد. کودکانی که مورد بدرفتاری و اذیت و آزار قرار می‌گیرند یا مورد غفلت واقع می‌شوند، ممکن است مهارت‌های کلامی پایین‌تری نسبت به همسالان خود داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که والدینشان در دوره خردسالی، زیاد با آنها صحبت می‌کنند، بهره هوشی بیشتر دارند. همچنین دامنه لغات آنها نیز وسیع‌تر از کودکانی است که کمتر با اطرافیان خود صحبت می‌کرده‌اند. پس از زایمان، هنگامی که به کودک شیر می‌دهید، پوشک او را عوض می‌کنید یا او را به حمام می‌برید با او صحبت کنید. در پنج ماهگی، ممکن است متوجه شوید که او با اشتیاق به حرکت لب‌ها و دهان شما نگاه می‌کند. به صحبت کردن ادامه دهید.

کی باید دکتر رفت؟
کودکانی که مشکل شنوایی داشته باشند، توانایی تولید صداهای ساده را نیز از حدود شش ماهگی رها می‌کنند. در صورتی که نوزاد شما هیچ صدایی از خودش در نمی‌آورد (یا حتی تلاشی هم برای تولید صدا نمی‌کند)، یا با شما ارتباط چشمی برقرار نمی‌کند یا اگر کودک شما تا پانزده ماهگی هیچ کلمه‌ای بر زبان نیاورد، یا شما هنوز هم قادر نیستید که حتی یک کلمه از حرف‌های او را بفهمید، در این مورد با پزشک خود صحبت کنید و اگر در سه سالگی، هنوز هم کودک شما حروف بی‌صدای انتهای کلمات را تلفط نمی‌کند (مثلا به جای «خوب»، می‌گوید: «خو»)، یا به جای یک صدا یا هجا، از صداهای دیگر استفاده می‌کند (مثلا به جای «مار» یا «موش» می‌گوید: «بار» یا «دوش»)، ممکن است به مشکل شنوایی با گفتاری مبتلا باشد.

شایع‌ترین مشکلات تکلمی کودکان
اختلال در تلفظ، شایع‌ترین مشکل ارتباطی است که در آن، تولید صداهای تکلمی با سطح رشدی و تکامل کودک متناسب نیست، تلفط کودک شمرده و صحیح نیست و صحبت کودک قابل فهم نیست و به اصطلاح کودک عروسکی صحبت می‌کند. کودک ممکن است نوک زبانی صحبت کند یا بعضی از حروف و صداها را حذف کند (مثلا به جای کلمه عروسک می‌گوید عوسک، یا به جای نادر می‌گوید نار یا شیرینی را شیینی تلفظ کند) یا ممکن است حرفی را جایگزین حرف دیگر کند (مثلا به جای گربه بگوید دربه). این بیماری معمولا در ۴ سالگی شروع می‌شود، زمانی که انتظار می‌رود تکلم کودک قابل فهم باشد. در مورد بچه‌های زیر ۳ سال زمانی تشخیص این اختلال گذاشته می‌شود که تکلم حتی برای اعضای خانواده نیز غیرقابل فهم باشد.

این بیماری در پسران شایع‌تر از دختران است. گروهی از کودکان هستند که درک خوبی از زبان دارند؛ اما برای استفاده از آن در گفت‌وگو، مکالمه و برقراری ارتباط مشکل دارند. این کودکان معمولا دیر شروع به صحبت می‌کنند. تا ۲ سالگی اولین کلمات خود را نمی‌گویند و زمانی هم که شروع به صحبت می‌کنند، کملات جدید را به آهستگی و کندی وارد ذخایر لغات خود می‌کنند. این کودکان خطاهای زیادی در دستور زبان و گرامر دارند مثل نقص در به کار بردن افعال و ضمایر، حذف ضمیر، حذف فعل کمکی و... ممکن است جمله‌ای که کودک به کار می‌گیرد از نظر قواعد دستوری به هم ریخته و بی‌نظم باشد (مثلا به جای آنکه بگوید: بابا ماشین دارد، می‌گوید: ماشین بابا دارد) ممکن است هنگام یافتن کلمه مناسب، کلمه ناصحیحی را انتخاب کند که ارتباطی با آن کلمه دارد (مثلا به جای صندلی بگوید میز) یا عملکرد آن را توصیف کند (به جای صندلی بگوید چیزی که روی آن می‌نشینیم). این کودکان از کلمات کلی و مبهم (مثل: چیز، چیزه) زیاد استفاده می‌کنند یا ممکن است کلمات ابداعی خود را به کار گیرند.