روسیه، آنکارا را به تل‌آویو نزدیک کرد
عقب‌گرد آنکارا در سیاست خارجی
پس از پنج سال تیرگی روابط، به‌نظر می‌رسد سرانجام نیاز آنکارا به دسترسی به منابع طبیعی گاز اسرائیل موجب شده است ترکیه خود را به اسرائیل نزدیک کند. به‌عبارت دیگر نیاز مبرم ترکیه به منابع جدید برای فرار از تحریم‌های روسیه به شعله ور شدن آتش تازه‌ترین دور مصالحه و آشتی میان آنکارا و تل‌آویو کمک کرده است. ولی احیای کامل مناسبات میان دو طرف مستلزم اجماع بیشتر بر سر برخی مسائل حساس مانند آینده غزه و برقراری روابط مستحکم‌تر در زمینه انرژی خواهد بود. اسرائیل و ترکیه هفته گذشته اعلام کردند که مذاکرات محرمانه دیپلماتیک در سوئیس، مسیر را برای آشتی دو طرف هموار کرده است.
پس از پنج سال تیرگی روابط، به‌نظر می‌رسد سرانجام نیاز آنکارا به دسترسی به منابع طبیعی گاز اسرائیل موجب شده است ترکیه خود را به اسرائیل نزدیک کند. به‌عبارت دیگر نیاز مبرم ترکیه به منابع جدید برای فرار از تحریم‌های روسیه به شعله ور شدن آتش تازه‌ترین دور مصالحه و آشتی میان آنکارا و تل‌آویو کمک کرده است.ولی احیای کامل مناسبات میان دو طرف مستلزم اجماع بیشتر بر سر برخی مسائل حساس مانند آینده غزه و برقراری روابط مستحکم‌تر در زمینه انرژی خواهد بود.اسرائیل و ترکیه هفته گذشته اعلام کردند که مذاکرات محرمانه دیپلماتیک در سوئیس، مسیر را برای آشتی دو طرف هموار کرده است.
دو طرف همچنین گام‌هایی را که باید برای احیای مناسبات برداشته شود، تعیین کرده‌اند. به موجب گزارش رسانه‌های اسرائیلی، اسرائیل به علت تهاجم کماندوها به کشتی ترکیه‌ای در مسیر عزیمت به غزه در سال 2010، به آنکارا غرامت پرداخت می‌کند، ترکیه نیز در مقابل با سرکوب اعضای جنبش حماس فعال در استانبول موافقت کرده است. سپس دو طرف باید درباره اقدام اسرائیل در محاصره غزه به توافق برسند و به محض احیای روابط، همکاری‌ها در زمینه گاز طبیعی آغاز می‌شود و اسرائیل بخشی از آن را به ترکیه صادر می‌کند.برندا شافر کارشناس مسائل کشورهای شرق مدیترانه در دانشگاه جرج تاون در این باره می‌گوید: «فکر می‌کنم فرایند مصالحه میان آنکارا و تل‌آویو از خیلی پیش‌تر آغاز شده است چراکه همکاری‌های امنیتی میان دو طرف در طول سال گذشته عمیق‌تر شده بود.»
وی افزود: «مساله اصلی درباره سیاست و امنیت است و نه گاز، اگرچه ترکیه نیز مایل است که نیازهای خود را به انرژی با توجه به تشدید تنش‌های سیاسی با مسکو، از منابعی غیر از روسیه تامین کند.»شافر تاکید کرد: «در شرایط کنونی آنکارا بسیار تمایل دارد به روس‌ها نشان دهد برای تامین گاز طبیعی مورد نیاز خود گزینه‌های دیگری نیز در اختیار دارد.»به‌نظر می‌رسد وخامت اوضاع در سوریه و به ویژه اقدام ناگهانی روسیه در ورود به جنگ داخلی در این کشور، مانند یک صاعقه در میانه رقص دیپلماتیک ترکیه و اسرائیل اصابت کرده است. هر دو طرف نگران تهدیدات امنیتی ناشی از وخامت اوضاع در سوریه هستند و در حالی که روسیه از قدرت نظامی خود برای حمایت از بشار اسد رئیس جمهور سوریه و نیز گروه‌های متخاصم با ترکیه و اسرائیل استفاده می‌کند، تل‌آویو و آنکارا به زمینه‌های مشترکی برای همکاری دست یافته‌اند.
سونر چاغاپتای مدیر برنامه تحقیقات ترکیه در موسسه سیاست خاور نزدیک در واشنگتن بر این باور است: « دو طرف، حضور روسیه و گروه‌های مورد حمایت مسکو را در سوریه یک تهدید می‌دانند و به‌نظر می‌رسد نیاز جدید ترکیه به یافتن منابع تازه انرژی به جز روسیه که بیش از نیمی از گاز طبیعی مورد نیاز ترکیه را تامین می‌کرد، به‌عنوان کاتالیزوری برای این نزدیکی روابط تبدیل شده است.»در ماه اکتبر پس از آن که ارتش روسیه در سوریه وارد عمل شد، ترکیه هشدار داد این اقدام ممکن است به روابط مسکو و آنکارا لطمه بزند. پس از اقدام ترکیه در سرنگون ساختن جت جنگنده روسیه بر فراز سوریه در اواخر نوامبر، روابط دو کشور به شدت تیره و تار شد. روسیه یک رشته تحریم‌های اقتصادی بر ضد ترکیه اعمال کرد و ضمن لغو خط لوله انتقال گاز طبیعی میان دو کشور تهدید کرد اقدامات تلافی‌جویانه بیشتری صورت خواهد داد.
ترکیه از بیم آن که روسیه از اهرم کنترل خود بر صادرات انرژی به‌عنوان حربه‌ای برای اعمال فشار ژئوپولتیکی استفاده کند، به سرعت گشت‌زنی در منطقه را برای یافتن دیگر منابع انرژی آغاز کرد.چاغاپتای گفت: « فکر می‌کنم تنش میان روسیه و ترکیه موجب شده است گاز اسرائیل به چشم ترکیه ارزشمند بیاید. اگر روس‌ها تصمیم بگیرند اردوغان را در شرایط دشواری قرار دهند، ممکن است از میزان فروش گاز خود به آنکارا بکاهند. »این بدین معنا نیست که حتی در صورت عادی سازی روابط، گاز اسرائیل در آینده نزدیک سوخت مورد نیاز نیروگاه‌های ترکیه را تامین خواهد کرد. برای آغاز این فرایند باید گفت روند توسعه میادین گازی فلات قاره اسرائیل در طول سال گذشته به علت برخی مسائل داخلی با مشکل روبه‌رو بوده است. حتی قراردادهای اولیه که به‌نظر می‌رسد اسرائیل طی ماه‌های اخیر با برخی کشورهای دوست منعقد کرده، با مشکل روبه‌رو شده است. برنامه اسرائیل برای صدور گاز به مصر و اردن - دو کشور عرب که رژیم صهیونیستی با آنها توافق صلح امضا کرده است- به‌علت برخی مخالفت‌های سیاسی داخلی به مانع برخورد کرده است.افزون بر همه اینها، برنامه‌ریزی، تامین مالی و احداث خط لوله انتقال گاز طبیعی؛ حتی درشرایطی که اختلافات سیاسی یا پیچیدگی‌های دیپلماتیک اندکی میان دو طرف وجود داشته باشد، ممکن است چند دهه وقت بگیرد، چه برسد به چالش‌های فنی لوله‌گذاری در بستر عمیق دریای مدیترانه.
به‌عنوان مثال جمهوری آذربایجان در سال 1999 یک میدان بزرگ گازی کشف کرد، ولی دستیابی به تصمیم نهایی در زمینه احداث خط لوله صدور گاز از طریق ترکیه 14 سال به طول انجامید و جریان گاز تا سال 2018 نیز از این خط لوله برقرار نخواهد شد. شافر تصریح کرد اگرچه روند آشتی میان تل‌آویو و آنکارا موجب پیشبرد دیپلماسی انرژی میان دو طرف خواهد شد و این به بهبود روابط کمک می‌کند، ولی در کوتاه‌مدت موجب دستیابی به توافقنامه نهایی در زمینه عرضه گاز طبیعی نخواهد شد.افزون بر اینها برخی پیچیدگی‌های سیاسی داخلی به‌ویژه در سرزمین‌های اشغالی وجود دارد که موجب بروز مشکل در نزدیک شدن جناح‌های چپ و راست در این خصوص می‌شود . اسحاق هرتزوگ رهبر حزب مخالف می‌گوید روند آشتی می‌توانست زودتر از اینها شروع شود، ولی نتانیاهو پا پس کشید.
در عین حال آویگدور لیبرمن رهبر محافظه‌کاران و وزیر خارجه قبلی این رژیم، این توافق را به‌عنوان فروش منابع کشور به یک رژیم تندرو و افراطی محکوم کرده است.همه این موانع بر سر مسیر تجارت انرژی اعم از مشکلات دیپلماتیک، داخلی، فنی و بازرگانی همگی واقعی هستند، ولی خشم فروخورده روسیه از ترکیه و اقدامات احتمالی تلافی‌جویانه این کشور بر ضد آنکارا ممکن است موجب برطرف شدن این چالش‌ها شود و در نهایت مسیر را هموار سازد تا رویای صادرات گاز اسرائیل به واقعیت بپیوندد.چاغاپتای تصریح کرد: « تا پیش از این اصل متنوع سازی منابع تامین انرژی برای ترکیه یک نیاز دراز مدت به شمار می‌رفت ولی روابط بحرانی با روسیه این موضوع را به یک نیاز فوری تبدیل کرده است. احداث خط لوله یک توافق بزرگ است؛ چراکه اگر بار دیگر مناسبات ترکیه و اسرائیل همانند سال 2010 دستخوش یک شوک سیاسی شود، این خط لوله با توجه به ملاحظات سیاسی و اقتصادی و تجاری، آنکارا و تل‌آویو را همچنان در کنار یکدیگر نگه خواهد داشت.»
دو طرف همچنین گام‌هایی را که باید برای احیای مناسبات برداشته شود، تعیین کرده‌اند. به موجب گزارش رسانه‌های اسرائیلی، اسرائیل به علت تهاجم کماندوها به کشتی ترکیه‌ای در مسیر عزیمت به غزه در سال 2010، به آنکارا غرامت پرداخت می‌کند، ترکیه نیز در مقابل با سرکوب اعضای جنبش حماس فعال در استانبول موافقت کرده است. سپس دو طرف باید درباره اقدام اسرائیل در محاصره غزه به توافق برسند و به محض احیای روابط، همکاری‌ها در زمینه گاز طبیعی آغاز می‌شود و اسرائیل بخشی از آن را به ترکیه صادر می‌کند.برندا شافر کارشناس مسائل کشورهای شرق مدیترانه در دانشگاه جرج تاون در این باره می‌گوید: «فکر می‌کنم فرایند مصالحه میان آنکارا و تل‌آویو از خیلی پیش‌تر آغاز شده است چراکه همکاری‌های امنیتی میان دو طرف در طول سال گذشته عمیق‌تر شده بود.»
وی افزود: «مساله اصلی درباره سیاست و امنیت است و نه گاز، اگرچه ترکیه نیز مایل است که نیازهای خود را به انرژی با توجه به تشدید تنش‌های سیاسی با مسکو، از منابعی غیر از روسیه تامین کند.»شافر تاکید کرد: «در شرایط کنونی آنکارا بسیار تمایل دارد به روس‌ها نشان دهد برای تامین گاز طبیعی مورد نیاز خود گزینه‌های دیگری نیز در اختیار دارد.»به‌نظر می‌رسد وخامت اوضاع در سوریه و به ویژه اقدام ناگهانی روسیه در ورود به جنگ داخلی در این کشور، مانند یک صاعقه در میانه رقص دیپلماتیک ترکیه و اسرائیل اصابت کرده است. هر دو طرف نگران تهدیدات امنیتی ناشی از وخامت اوضاع در سوریه هستند و در حالی که روسیه از قدرت نظامی خود برای حمایت از بشار اسد رئیس جمهور سوریه و نیز گروه‌های متخاصم با ترکیه و اسرائیل استفاده می‌کند، تل‌آویو و آنکارا به زمینه‌های مشترکی برای همکاری دست یافته‌اند.
سونر چاغاپتای مدیر برنامه تحقیقات ترکیه در موسسه سیاست خاور نزدیک در واشنگتن بر این باور است: « دو طرف، حضور روسیه و گروه‌های مورد حمایت مسکو را در سوریه یک تهدید می‌دانند و به‌نظر می‌رسد نیاز جدید ترکیه به یافتن منابع تازه انرژی به جز روسیه که بیش از نیمی از گاز طبیعی مورد نیاز ترکیه را تامین می‌کرد، به‌عنوان کاتالیزوری برای این نزدیکی روابط تبدیل شده است.»در ماه اکتبر پس از آن که ارتش روسیه در سوریه وارد عمل شد، ترکیه هشدار داد این اقدام ممکن است به روابط مسکو و آنکارا لطمه بزند. پس از اقدام ترکیه در سرنگون ساختن جت جنگنده روسیه بر فراز سوریه در اواخر نوامبر، روابط دو کشور به شدت تیره و تار شد. روسیه یک رشته تحریم‌های اقتصادی بر ضد ترکیه اعمال کرد و ضمن لغو خط لوله انتقال گاز طبیعی میان دو کشور تهدید کرد اقدامات تلافی‌جویانه بیشتری صورت خواهد داد.
ترکیه از بیم آن که روسیه از اهرم کنترل خود بر صادرات انرژی به‌عنوان حربه‌ای برای اعمال فشار ژئوپولتیکی استفاده کند، به سرعت گشت‌زنی در منطقه را برای یافتن دیگر منابع انرژی آغاز کرد.چاغاپتای گفت: « فکر می‌کنم تنش میان روسیه و ترکیه موجب شده است گاز اسرائیل به چشم ترکیه ارزشمند بیاید. اگر روس‌ها تصمیم بگیرند اردوغان را در شرایط دشواری قرار دهند، ممکن است از میزان فروش گاز خود به آنکارا بکاهند. »این بدین معنا نیست که حتی در صورت عادی سازی روابط، گاز اسرائیل در آینده نزدیک سوخت مورد نیاز نیروگاه‌های ترکیه را تامین خواهد کرد. برای آغاز این فرایند باید گفت روند توسعه میادین گازی فلات قاره اسرائیل در طول سال گذشته به علت برخی مسائل داخلی با مشکل روبه‌رو بوده است. حتی قراردادهای اولیه که به‌نظر می‌رسد اسرائیل طی ماه‌های اخیر با برخی کشورهای دوست منعقد کرده، با مشکل روبه‌رو شده است. برنامه اسرائیل برای صدور گاز به مصر و اردن - دو کشور عرب که رژیم صهیونیستی با آنها توافق صلح امضا کرده است- به‌علت برخی مخالفت‌های سیاسی داخلی به مانع برخورد کرده است.افزون بر همه اینها، برنامه‌ریزی، تامین مالی و احداث خط لوله انتقال گاز طبیعی؛ حتی درشرایطی که اختلافات سیاسی یا پیچیدگی‌های دیپلماتیک اندکی میان دو طرف وجود داشته باشد، ممکن است چند دهه وقت بگیرد، چه برسد به چالش‌های فنی لوله‌گذاری در بستر عمیق دریای مدیترانه.
به‌عنوان مثال جمهوری آذربایجان در سال 1999 یک میدان بزرگ گازی کشف کرد، ولی دستیابی به تصمیم نهایی در زمینه احداث خط لوله صدور گاز از طریق ترکیه 14 سال به طول انجامید و جریان گاز تا سال 2018 نیز از این خط لوله برقرار نخواهد شد. شافر تصریح کرد اگرچه روند آشتی میان تل‌آویو و آنکارا موجب پیشبرد دیپلماسی انرژی میان دو طرف خواهد شد و این به بهبود روابط کمک می‌کند، ولی در کوتاه‌مدت موجب دستیابی به توافقنامه نهایی در زمینه عرضه گاز طبیعی نخواهد شد.افزون بر اینها برخی پیچیدگی‌های سیاسی داخلی به‌ویژه در سرزمین‌های اشغالی وجود دارد که موجب بروز مشکل در نزدیک شدن جناح‌های چپ و راست در این خصوص می‌شود . اسحاق هرتزوگ رهبر حزب مخالف می‌گوید روند آشتی می‌توانست زودتر از اینها شروع شود، ولی نتانیاهو پا پس کشید.
در عین حال آویگدور لیبرمن رهبر محافظه‌کاران و وزیر خارجه قبلی این رژیم، این توافق را به‌عنوان فروش منابع کشور به یک رژیم تندرو و افراطی محکوم کرده است.همه این موانع بر سر مسیر تجارت انرژی اعم از مشکلات دیپلماتیک، داخلی، فنی و بازرگانی همگی واقعی هستند، ولی خشم فروخورده روسیه از ترکیه و اقدامات احتمالی تلافی‌جویانه این کشور بر ضد آنکارا ممکن است موجب برطرف شدن این چالش‌ها شود و در نهایت مسیر را هموار سازد تا رویای صادرات گاز اسرائیل به واقعیت بپیوندد.چاغاپتای تصریح کرد: « تا پیش از این اصل متنوع سازی منابع تامین انرژی برای ترکیه یک نیاز دراز مدت به شمار می‌رفت ولی روابط بحرانی با روسیه این موضوع را به یک نیاز فوری تبدیل کرده است. احداث خط لوله یک توافق بزرگ است؛ چراکه اگر بار دیگر مناسبات ترکیه و اسرائیل همانند سال 2010 دستخوش یک شوک سیاسی شود، این خط لوله با توجه به ملاحظات سیاسی و اقتصادی و تجاری، آنکارا و تل‌آویو را همچنان در کنار یکدیگر نگه خواهد داشت.»
ارسال نظر