اقتصاد دوبله نابه‌سامان است

دنیای اقتصاد، ضحی زردکانلو- دوبله یا دوبلاژ که در زبان فارسی با نام صداپیشگی رایج است، به قرار دادن صدای افرادی دیگر (به نام دوبلور یا دوبلر) به‌جای صدای اصلی بازیگران و یا شخصیت‌ها گفته می‌شود. دوبله اغلب با تغییر زبان فیلم و نزدیک کردن آن به زبان‌شناسی و فرهنگ زبان مبدا همراه است. در گذشته، به‌دلیل مرسوم نبودن صداگذاری سر صحنه، بسیاری از فیلم‌ها به همان زبان اصلی خود دوبله می‌شدند. لذا دوبله از اهمیت بسزایی برخوردار بود، اما امروزه آنچنان مهجور مانده که هنرمندانش دیگر به چشم یک شغل به این حرفه نگاه نمی‌کنند. محمد طحانی، دوبلور مشهدی است که با «دنیای اقتصاد» درباره فضای کار دوبله و ویژگی‌های این حرفه گفت‌وگو کرده است. او ۱۰ سال است که به کار دوبله مشغول بوده و سابقه صداپیشگی در صداوسیما را در کارنامه خود دارد. طحانی می‌گوید از کودکی به موسیقی و خوانندگی علاقمند و از نوجوانی سن صدایش از خودش جلوتر بوده است. وی تا به‌حال هیچ استادی نداشته و بدون اینکه سولفژ بداند آهنگسازی می‌کرده است. شرح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

کمی از سابقه هنری خودتان برای خوانندگان بگویید.

قبل از اینکه وارد عرصه هنر شوم، به‌طور اتفاقی در سن ۱۸ سالگی وارد ورزش حرفه‌ای قایق‌رانی و در همان ابتدا به تیم ملی دعوت شدم و پنج سال مفتخر به پوشیدن پیراهن تیم ملی بودم. اما اینکه چه شد به سراغ کار دوبله رفتم، باید بگویم جدا از صدای خاصی که داشتم، خیلی فیلم نگاه می‌کردم و کار دوبله را دوست داشتم. اولین بار آقای محمدرضا صولتی در مشهد از من تست صدا گرفت و بعد از آن کار دوبله را شروع کردم.

چه شد که به صداوسیمای تهران رفتید؟

روزی خانم ناهید امیریان، از صداپیشگان مطرح کشور برای بازدید از دوبلورهای مشهدی به شهر ما آمدند. بعد از مراسم معارفه خانم امیریان با دوبلورها، ایشان صدای من را پسندیدند و خیلی نگذشت که از واحد دوبلاژ صداوسیما با من تماس گرفتند تا به پایتخت بروم، طی سه آزمون بین هفت هزار شرکت‌کننده جزو سه نفر اول شدم. از همان موقع کار حرفه‌ای‌ام را شروع کردم و اولین نقش اصلی من نیز صداپیشگی باب‌ راس در لذت نقاشی بود. قبل از من آقای کیکاووس یاکیده این نقش را دوبله می‌کرد و من حدود ۵۰۰ قسمت پایانی این برنامه را دوبله کردم.

در کار دوبله چه کسی را الگوی خود قرار داده‌اید؟ یا چه کسانی شما را تحت‌تاثیر قرار داده‌اند؟

من همه دوبلورهای قدیمی را دوست دارم و به صدای همه آنان با دقت گوش می‌دادم و نقاط مثبتشان را یاد می‌گرفتم. مثلا بازی‌های افشین زی‌نوری را خیلی دوست داشتم، یا صدای امیرمحمد صمصامی، شیک صحبت کردن سعید مظفری و بهرام زند و ... حتی بعضی وقت‌ها به اجرای خانم‌ها هم دقت می‌کردم، مثلا زهره شکوفنده کنترل بسیار خوبی روی صدایش دارد. درواقع تمام بزرگان الگوی من بودند.

بازیگر بودن در کار دوبله چقدر اهمیت دارد؟

جدا از مبحث جنس صدا، بازی و القای حس در کار دوبله بسیار مهم است، اگر شما حس مناسب را به نقش منتقل نکنید، انگار متن را روخوانی کرده‌اید. پس نکته کلیدی این کار، این است که بازیگر خوبی باشید. بر این اساس خیلی از دوبلورها می‌توانند بازیگر، خواننده، مجری و گزارشگر خوبی هم باشند، چون دوبله ترکیبی از همه این هنرهاست.

مثل برخی از دوبلورها آیا شما هم به هنرپیشگی فکر کرده‌اید؟

من جدا از کار دوبله و موسیقی فقط کار نمایشنامه رادیویی انجام داده‌ام. چند پیشنهاد بازیگری هم داشتم که بنا به دلایلی نخواستم هنرپیشه شوم.

کار خوانندگی را از چه زمانی آغاز کردید؟

از کودکی می‌خواندم و تاکنون برخی از کارهایم مجوز گرفته است. درحال حاضر نیز مشغول ساخت کلیپ هستم. چون تصویری شدن خیلی به موفقیت یک موسیقی کمک می‌کند.

شما به‌عنوان یک دوبلور کار دوبله را به لحاظ اقتصادی و درآمدزایی چطور می‌بینید؟

قبل از اینکه وارد این کار شوم از همه می‌شنیدم که دوبله صرفه اقتصادی ندارد و اطرافیانم به من پیشنهاد می‌کردند به جای کار دوبله، سراغ خوانندگی و بازیگری بروم. حالا که این فضا را از نزدیک لمس کردم به این نتیجه رسیده‌ام که واقعا درآمدهای دوبلورها ناچیز و خنده‌دار است، اما ویژگی کار دوبله این است که وقتی به آن علاقمند باشی و با آن آمیخته شوی دیگر نمی‌توانی آن را ترک کنی. درحال حاضر نیز به همین دلیل چند ماهی است که دوبله انجام نمی‌دهم و تصمیم دارم با اشتغال‌های دیگری کمبودهای مالی‌ام را جبران کنم تا بتوانم دوباره به کار دوبله بازگردم. چون این کار علی‌رغم صرف وقت و انرژی زیاد، عایدی مناسبی ندارد.

فکر می‌کنید چرا کار دوبله به لحاظ درآمدزایی ضعیف شده است؟

متاسفانه دوبله حقیر شده، قبل از انقلاب کار دوبله یک سروگردن از کار بازیگری بالاتر بود، چون هیچ فیلمی بدون دوبله موفق نبود و کسانی‌که در فیلم به‌جای نقش اصلی حرف می‌زدند حتی از بازیگر آن نقش هم دستمزد بیشتری می‌گرفتند، اما الان همان دوبلور اگر همان کار را انجام دهد دستمزدش ۱۰۰ هزارتومان است. با توجه به اینکه کار دوبله در صداوسیما قراردادی است، همین الان اگر به دوبلورهای صداوسیما بگویند به شما پولی نمی‌دهیم، بازهم کارشان را انجام می‌دهند چون عاشق این حرفه و هنر هستند. با تمام گله و شکایت‌هایی هم که دوبلورها داشتند اما متاسفانه هیچ وقت فکری به حالشان نشده است و دوبله روزبه‌روز بیشتر نابود می‌شود. فقط می‌توانم بگویم امیدوارم روزی دوبله احیا شود و به جایگاهی که استحقاقش را دارد، بازگردد.

شما به چه کسانی پیشنهاد می‌کنید به سراغ کار دوبله بروند؟

کسی که می‌خواهد وارد این حرفه شود، باید این سوال‌ها را از خودش بپرسد که آیا صدای خاصی دارد؟ آیا این توانایی را در خود می‌بیند که بتواند با صدایش بازی کند؟ بازیگر صدای خوبی هست یا نه؟ من معتقدم همه صداها می‌توانند زیبا باشند مهم این است که چطور از آن صدا استفاده کنی و کسانی هم که صدای خاصی ندارند، می‌توانند با تیپ گویی کار دوبله را انجام دهند و در نهایت به دوبله هیچ وقت نه به عنوان یک شغل بلکه به چشم یک تفریح نگاه کنند.

در پایان اگر حرف ناگفته‌ای مانده، بفرمایید.

در پایان می‌خواهم از مسئولان مربوطه خواهش کنم که به کار دوبله بیشتر بها دهند، به دوبله بپردازند و اجازه دهند جایگاه خودش را بازیابد و جان بگیرد. یادمان باشد دوبله زبان فرهنگ ماست.