کان را که خبرشد...

دنیای اقتصاد، ضحی زردکانلو- ۱۷مردادماه ۱۳۷۷، گروه تروریستی طالبان به کنسولگری ایران در مزارشریف افغانستان حمله کرد، در این حادثه محمود صارمی، خبرنگار ایرنا به همراه هشت دیپلمات ایرانی تیرباران شدند. الله‌مدد شاهسون تنها بازمانده این جنایت، سال گذشته در مصاحبه‌ای به «دنیای اقتصاد» گفت پیکر شهید صارمی من را از مرگ نجات داد. پس از آن روز خونین ۱۷ مرداد در تقویم‌های خورشیدی به نام روز خبرنگار ثبت شد. طی گفت‌وگویی که این روزها با همکاران خبرنگار خود داشتیم، از آنان خواستیم مطالبات، مشکلات صنفی و همچنین خواسته ها‌شان را در روز خبرنگار شرح دهند. صحبت‌های منتخب برخی از خبرنگاران خراسانی را می‌خوانید.

نسبت به رسانه‌ها بی‌اعتمادی وجود دارد

زهره کهندل، روزنامه قدس: نوعی سپر گرفتن در برابر رسانه‌ها و بی‌اعتمادی به آن‌ها در برخی شهرها و شهرستان‌ها، به‌ویژه در شهری مانند مشهد وجود دارد. شماری از مدیران هم چندان رسانه‌ای نیستند و برخورد حرفه‌ای با خبرنگاران را نمی‌دانند. احترام به جایگاه حرفه‌ای خبرنگاران و نداشتن نگاه سفارشی‌نویسی از سوی مدیران و روابط عمومی آنان از ضرورت‌هاست. (البته برخی خبرنگارنماها که در پی منافع مادی و شخصی، قلم‌فروشی می‌کنند در به‌وجود آوردن چنین فضایی بی‌تقصیر نیستند) مطالبه صنفی را شاید بتوان در حمایت از شأن و جایگاه خبرنگاران استانی خلاصه کرد. وقتی حیثیت خبرنگاری از سوی شخصی حقیقی یا حقوقی مورد اهانت و مسئولیت حرفه‌ای او مورد اعتراض و شکایت قرار می‌گیرد، لازم است نهادی قدرتمند و حامی از خبرنگاران دفاع کند. غربالگری علمی و عملی خبرنگاران و برگزاری دوره‌های آموزشی هم به مسیر حرفه‌ای این قشر کمک می‌کند. تغییر و اصلاح نگاه به حرفه خبرنگاری و جایگاه خبرنگاران بهترین هدیه برای ماست. امیدوارم بساط هدایای نقدی و غیرنقدی در روز خبرنگار از سوی همه نهادها، دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی جمع شود تا این توهم به‌وجود نیاید که می‌شود با کارت هدیه، قلم خبرنگاران را خرید.

نگاه حرفه‌ای به عکاسی خبری وجود ندارد

محسن اسماعیل‌زاده، ایسنا: هنوز در خراسان نگاه حرفه‌ای به عکس وجود ندارد و هنوز عکس را ابزاری در خدمت خبر می‌دانند و صرفا یک نگاه تزیینی به آن دارند؛ این اتفاق وقتی ناگوارتر می‌شود که در چند سال گذشته، عکاسی همواره با توسعه روبه‌رو بوده و علاقمندان زیادی به سمت عکاسی رفتند و به‌تبع آن افرادی هم سمت عکاسی خبری آمدند و این تعداد زیاد متقاضی باعث می‌شود رسانه‌ها ترجیح دهند به جای همکاری با افراد حرفه‌ای‌تر و پرداخت هزینه، از آماتورهای رایگان استفاده کنند که باعث می‌شود عکاسی خبری یک کار درجه دو در بحث خبر محسوب شود. در حال حاضر ما عکاسان در حیطه کارمان صنفی نداریم، ولی نگاه حرفه‌ای به عکاسی خبری می‌تواند مهمترین مطالبه باشد. من ترجیح می‌دهم در روز خبرنگار به کارهای مهم و اثرگذار خبرنگاران توجه کنند، که نیفتادن این اتفاق به کم‌کاری رسانه‌ها که نتوانستند شرایط مالی قابل‌قبولی را ایجاد کنند، برمی‌گردد.

سهم خراسان باید در میان رسانه‌های ملی بیشتر باشد

جمال رستم‌زاده، روزنامه خراسان: تردیدی نیست خراسان رضوی به مرکزیت شهر مقدس مشهد به واسطه حضور مضجع نورانی امام هشتم(ع) کانون رفت‌وآمد چهره‌های خبرساز ملی و بین‌المللی است، از سوی دیگر این استان به واسطه ظرفیت‌های شناخته‌شده‌اش در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و همچنین مجاورت با همسایگانی مثل افغانستان و ترکمنستان به خودی خود خبرساز است، از این رو لازم است رسانه‌های فعال و موثرتری نسبت به دیگر نقاط کشور داشته باشد، موثرتر آنچنان که بتواند با رسانه‌های پایتخت‌نشین در مناسبات ملی و حتی در برخی موضوعات بین‌المللی رقابت کند. همچنین به‌نظر می‌رسد سهم این استان باید در میان صفحات رسانه‌های مکتوب و مجازی ملی بیشتر از این باشد. همه این‌ها درحالی است که می‌دانیم این موضوعات محقق نمی‌شود مگر اینکه خبرنگاران این خطه نقش پررنگ‌تری در این مسیر ایفا کنند. کم هم نیستند خبرنگاران فعال و صاحب‌قلمی که در استان خراسان رضوی و شهر مشهد مترصد فرصتی هستند تا بتوانند در این وادی ایفای نقش کنند، اما چه باید کرد وقتی این زمینه مهیّا نیست.

یکی دیگر ازدغدغه‌های خبرنگاران خطه خراسان این است که پله‌های پیشرفت و ترقی‌شان کوتاه است و در چند مرحله خلاصه می‌شود. از نقطه‌ای آغاز می‌کنند و درنهایت موفق می‌شوند در این استان پهناور در یکی دو روزنامه یا یک سایت خبری استخدام شوند یا به شکلی تخصصی به خبرنگاری مشغول شوند، اگر توفیقی در طی این مرحله نداشته باشند دوراه پیش رویشان بیشتر نیست یا این کار و علاقه‌مندی‌شان را کنار بگذارند یا راهی تهران شوند. اما این رقابت به این سادگی‌ها میسر نیست. خبرنگاری، حرفه سخت و پر استرسی است، همه این مشکلات بی‌تردید بر سختی و استرس می‌افزاید؛ حال آنکه در این میان تنها تشکلی نوپا با نام خانه مطبوعات می‌تواند در زمینه کاهش این آلام تلاش نماید که آن نیز بدون حمایت مسئولان و تنها با اتکا به حمایت گاه و بی‌گاه بخش‌ خصوصی که با رایزنی‌های متعدد هیات مدیره صورت می‌گیرد قطره‌ای در مقابل دریای کمبودها به‌شمار می‌آید. نمونه بارز این تلاش‌ها برگزاری جشن سالانه خانه مطبوعات است که در نهایت برخی مسئولان استانی زینت‌المجلس آن می‌شوند و گامی حتی کوچک در تامین هزینه‌های یک دور هم‌نشینی سالانه که شاید خیلی‌ها هم نتوانند در آن حضور یابند، برنمی‌دارند. برای تقدیر هم توقعی نیست فقط به پاس یک سال دویدن و نشستن پای حرف‌های تکراری که آمدیم و نشستیم به امید اینکه پایان جلسه بتوانیم در گفت‌وگویی کوتاه مطالبه‌ای مردمی را از شما استمداد کنیم. جایزه نمی‌خواهیم به حرمت همه تلاش‌هایمان فقط تلفنتان را بردارید یا در نشست‌های خبری و ... پاسخ سئوالاتمان را بدهید.

آقایان و خانم‌های مسئول با جایگاه رسانه‌ها بیشتر آشنا شوند

مصطفی عبداللهی، روزنامه خراسان: به‌دلیل اینکه از ابتدای فعالیت رسانه‌ای، کارم را در روزنامه خراسان آغاز کردم، به‌طور طبیعی با خیلی از مشکلات و سختی‌هایی که همکارانم در سایر رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، مواجه نشدم. جایگاه و اثرگذاری روزنامه خراسان و اهمیت آن برای مسئولان استان خیلی از مسائل ابتدایی را حل کرد و به‌عنوان مثال در اکثر اوقات لازم نبود برای انجام مصاحبه‌های جنجالی و مهم، گرفتار موضوعاتی مثل ارسال کتبی سوالات و یا درخواست مسئولان برای مراجعه حضوری شوم. هرچند که با این وجود باز هم برخی از آقایان مسئول چنین درخواست‌های غیرحرفه‌ای را مطرح می‌کردند و عجیب است که این داستان هنوزهم ادامه دارد. برای من مهم‌ترین مطالبه رسانه‌ای همین مسئله است که آقایان و خانم‌های مسئول با جایگاه رسانه‌ها و اثرگذاری آن بیشتر و بیشتر آشنا شوند. شخصا علاقه‌ای به تقدیر شدن در روز خبرنگار ندارم. با کمال احترام برای مسئولانی که این کار را انجام می‌دهند و البته کمال احترام برای همکاران عزیزی که این اقدام مسئولان را می‌پسندند و لازم می‌دانند، احساس می‌کنم این نوع تقدیرها بعضا ممکن است برخی رودربایستی‌ها، درخواست‌ها و ... را به دنبال داشته باشد و قدرت قلم نقادانه خبرنگار را کاهش دهد. در کنار همه تلخی‌ها و دشواری‌های کار خبرنگاری، همان شیرینی‌ها و خاطرات گاه به گاه با تماس‌های مخاطبان عزیز ماندگار می‌شود و خرسندی آن‌ها از انتشار برخی خبرها و گزارش‌ها، بهترین و شیرین‌ترین اتفاقاتی است که خستگی کار را از جسم و ذهن بیرون می‌کند.

مطالبه ما فعالیت جدی و مستقل صنف خبرنگاران است

مهدی نعیمیان راد، ایسنا: نبود فرهنگ نقد و فعالیت رسانه‌ای و بی‌ضابطه بودن مبادی ورودی به عالم رسانه از مشکلات حرفه خبرنگاری است. مطالبه ما فعالیت جدی و مستقل نهادهای صنفی موجود است که البته این موضوع به اصلاحات ساختاری نیاز دارد که شاید از سطح توان استان خارج باشد. احترام به حقوق خبرنگاران و ارتقاء سطح نقدپذیری بالاترین تجلیلی است که می‌توان از خبرنگاران داشت.

بزرگترین هدیه به خبرنگار نداشتن دید ابزاری به اوست

بنیامین یوسف‌زاده، روزنامه شهرآرا: به نظر من خراسان رضوی و به تبع آن مشهد، فضای بسیار خاصی برای رسانه‌ها به‌وجود آورده است، از یک طرف سوژه‌ها و منابع خبری که به‌واسطه رفت‌وآمدهای مسئولان مختلف به مشهد به دست خبرنگاران می‌رسد و همچنین وجود روزنامه‌های با قدمتی مثل خراسان و قدس در این شهر، فضای کاری این حوزه را به فضای پایتخت نزدیک کرده و از طرف دیگر برخی کج‌سلیقگی‌ها و نگاه‌های سخیف به کار رسانه، باعث شده که یک سقف ملموسی را برای رسیدن به شاخص‌های کاری که در تهران صورت می‌گیرد، شاهد باشیم. جالب اینجاست که ما هرچه در یک سری کارها از تهران جلوتریم اما در بعضی جاها حتی از استان‌هایی مثل اصفهان و فارس و حتی قم عقب هستیم. ناگفته نماند که بسیاری از کم‌لطفی‌هایی که از سوی مسئولان نسبت به خبرنگاران خراسان رضوی و شهر مشهد صورت می‌گیرد، تقصیر خود ماست. واقعیت اینجاست که کار رسانه به‌ویژه در شهر ما، در و دروازه مشخصی ندارد و هر روز تعداد زیادی را در برنامه‌های مختلف خبری می‌بینیم که به جرگه خبرنگاران اضافه شده اند و عده‌ای از آن‌ها کمترین اطلاعات و دانشی در زمینه خبر و گزارش دارند. نتیجه این مشکل هم این است که مسئولان مختلف از صدر تا ذیل استان در مواجهه با این همکاران، از بی‌اطلاعی آن‌ها استفاده می‌کنند و حتی قدرت مانور را از طرف خبرنگاران حرفه‌ای می‌گیرند. به نظر من نداشتن نگاه ابزاری به خبرنگار بزرگترین هدیه‌ای است که می‌شود به او داد. روز خبرنگار به هیچ‌وجه روز تقدیر آن هم به روش پولی نیست و مسئولان باید نگاه خودشان را درباره خبرنگار و حرفه خبرنگاری تغییر دهند.

باید شأن خبرنگار در طول سال حفظ شود

محمدجواد موسوی‌زاده، مشهد تریبون: مطالبات صنفی شخص بنده، شفاف‌سازی اطلاعات دستگاه‌ها است که متاسفانه اکثرا نه تنها پاسخگو نیستند بلکه شفاف‌سازی نمی‌کنند. نکته بعدی توجه ویژه به نسل جدید عرصه خبرنگاری است. خبرنگار به تقدیر در روز خبرنگار نیاز ندارد. باید شأن و حرمت او در طول سال حفظ شود. خبرنگار به لبخندهای مصنوعی نیاز ندارد اما متاسفانه برخی مدیران از این روز هم برای خودنمایی بهره می‌برند.

تعداد اندکی از مسئولان استان حاضر به مصاحبه به‌موقع هستند

سعیده آل‌ابراهیم، ایسنا: فعالیت در عرصه رسانه، دشواری‌ها و دغدغه‌های خاص خودش را دارد که این موارد شاید در خراسان رضوی پیچیده‌تر هم باشد چراکه خراسان رضوی استان وسیعی است و کلان شهر مشهد را در خود جای داده است و این موضوع به معنای گستردگی حوزه خبری و رسانه این استان است، البته مطلبی که این مشکل را دوچندان می‌کند پاسخگو نبودن بیشتر مسئولان خراسان رضوی است؛ به‌طوری که شاید تعداد انگشت‌شماری از مسئولان این استان حاضر به اطلاع‌رسانی و البته مصاحبه به‌موقع هستند. مطالبات صنفی خبرنگاران به درنظرگرفتن شغل خبرنگاری در زمره مشاغل سخت، حمایت حقوقی از خبرنگاران، مباحث مرتبط با بیمه و ... برمی‌گردد، موضوعاتی که علیرغم تشکیل انجمن صنفی خبرنگاران و روزنامه‌نگاران هنوز محقق نشده است و فقط هر ساله در روز خبرنگار از آن‌ها یاد می‌شود. روز خبرنگار طی سال‌های اخیر بیشتر رنگ و بویی مادی به خود گرفته، درصورتی‌که به‌نظر می‌رسد باید تقدیر مالی از خبرنگاران به‌صورت رویکردی در طول ایام سال موردتوجه قرار گیرد و روز خبرنگار بیشتر جنبه منزلت‌بخشی به خبرنگار و جایگاهش داشته باشد.

عمده‌ترین مسأله، نبود امنیت شغلی است

سعید کریم‌پور، ایسنا: شاید عمده‌ترین مساله و دشواری در حوزه فعالیت‌های خبری، نبود امنیت شغلی این حرفه و دستمزدهای پایین آن باشد. به‌نظر می‌رسد حرفه خبرنگاری علیرغم اهمیت، از آن دسته مشاغلی است که به‌دلیل عدم‌پیگیری‌ها نتوانسته از تسهیلات حمایتی و امنیت مناسب برخوردار شود. در دوره فعالیت خود بوده‌اند کسانی که به‌دلیل نبود همین تسهیلات مناسب حتی با وجود استعدادهای بسیار، از ادامه فعالیت در این حرفه صرف‌نظر کرده‌اند. این درحالی است که بسیاری از مشاغل و حرفه‌ها از بسته‌های حمایتی زیادی برخوردار هستند. وضعیت حرفه خبرنگاری به‌گونه‌ای است که گاهی برای تهیه منابع اطلاعاتی و تولید اخبار، کرامت خبرنگاران مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد.

نکته دوم که شاید اهمیت آن از مورد نخست کمتر نباشد، نبود امنیت شغلی به معنای امنیت کاری و فعالیت است. آنچه که از آن به‌عنوان رسالت حرفه خبرنگاری یاد می‌شود انعکاس اخبار و رویدادها به شکلی صادقانه و بی‌طرفانه و بدون دست‌کاری‌های مغرضانه و یا از سر ناچاری است. این در حالی است که این آزادی در فعالیت حرفه خبرنگاری دیده نمی‌شود. بسیاری از اخبار است که به جهت برخی محدودیت‌ها امکان انتشار آن نیست درحالیکه در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته این امکان به شکلی قانونی و پذیرفته شده وجود دارد. متاسفانه در صورت انتشار چنین اخباری برخوردهای ناصوابی با خبرنگار و رسانه وی صورت می‌گیرد. از آن اسف‌بارتر این است که یک خبرنگار درصورت پیگیری اخباری از این دست، از هیچگونه حمایت و پشتیبانی برخوردار نبوده و باید به تنهایی پاسخگوی همه اعتراضات و انتقادات باشد درحالیکه جریان آزاد اطلاعات قطعا می‌تواند به توسعه جامعه و دستیابی تحلیل‌گران به تحلیل‌های دقیق‌تر کمک کند.

همه این‌ها زمانی بدتر می‌شود که فعالیت رسانه‌ها همواره تحت‌شعاع نهادهای مختلفی قرار گرفته است. درواقع رسانه نمی‌تواند مستقلا و به دور از سلایق شخصی و جناحی عمل کند. چرا باید خطوط حرکت رسانه‌ها از سایر نهادها تعیین شود؟ در حقیقت نهاد تهیه‌کننده منابع یک رسانه، در تهیه اخبار آن سهیم خواهد بود. مسأله دیگری که نباید از نظر دور داشت، این است که تنوع رسانه‌ها در یک جامعه نشان‌دهنده فضای باز آن است اما این به آن معنا نیست که هر مجموعه‌ای بدون کوچکترین امکانات و ضابطه‌ها بتواند رسانه‌ای برای خود راه‌اندازی کند. امروز در مشهد رسانه‌های زیادی هستند که شناسنامه مشخصی ندارند.