بازیافت زباله در ایران
مونا دلبری m. delbarii@gmail. com کشورهای صنعتی به واسطه تولید و مصرف کالا دارای بالاترین نرخ در تولید زباله هستند، اما آنها راه حل این مشکل را نیز یافته‌اند و به همان اندازه که تولید می‌کنند، ضایعات ایجاد شده را نیز بار دیگر در فرآیند بازیافت به کار می‌گیرند. این در حالی است که روزی ۵۰ هزار تن زباله در ایران تولید می‌شود که کمتر از ۱۰ درصد آن بازیافت می‌شود. بازیافت زباله
دو روش کمپوست و بازیافت معمولا در بازیابی زباله‌ها به کار گرفته می‌شود که اولی موجب حاصلخیزی خاک کشاورزی و دیگری به‌عنوان مواد اولیه برای ساخت کالاهای دیگر استفاده خواهد شد.
دو روش کمپوست و بازیافت معمولا در بازیابی زباله‌ها به کار گرفته می‌شود که اولی موجب حاصلخیزی خاک کشاورزی و دیگری به‌عنوان مواد اولیه برای ساخت کالاهای دیگر استفاده خواهد شد.
مونا دلبری m.delbarii@gmail.com کشورهای صنعتی به واسطه تولید و مصرف کالا دارای بالاترین نرخ در تولید زباله هستند، اما آنها راه حل این مشکل را نیز یافته‌اند و به همان اندازه که تولید می‌کنند، ضایعات ایجاد شده را نیز بار دیگر در فرآیند بازیافت به کار می‌گیرند. این در حالی است که روزی 50 هزار تن زباله در ایران تولید می‌شود که کمتر از 10 درصد آن بازیافت می‌شود. بازیافت زباله
دو روش کمپوست و بازیافت معمولا در بازیابی زباله‌ها به کار گرفته می‌شود که اولی موجب حاصلخیزی خاک کشاورزی و دیگری به‌عنوان مواد اولیه برای ساخت کالاهای دیگر استفاده خواهد شد. نکته جالب توجه در این زمینه به تاریخچه ۴۰۰۰ هزار ساله چینی‌ها در زمینه تولید کود از مواد زائد گیاهی و انسانی برمی‌گردد که از آن برای حاصلخیزی خاک استفاده می‌شد و بعدها در کشاورزی سایر کشورها به کار گرفته شد.
تاریخچه بازیافت در ایران
بازیافت در ایران سابقه ای نزدیک به ۶۰ سال دارد زمانی که اولین کارخانه کود آلی در سال ۱۳۳۷ در اصفهان ساخته شد، چند سال بعد انگلیسی‌ها یک کارخانه کمپوست در صالح آباد تهران تاسیس کردند. این کارخانه در سال ۱۳۶۳ تعطیل اما با تغییراتی که سازمان بازیافت تهران در آن ایجاد کرد پس از مدتی بار دیگر آغاز به کار کرد. در عین حال کارخانه کمپوست اصفهان نیز در سال ۱۳۴۸ به واسطه عدم رعایت موازین بهداشتی تعطیل اما کارخانه جدیدی در سال ۱۳۶۸ جایگزین آن شد. در ادامه این روند نیز کارخانه‌های مختلف با هدف بهره‌گیری از زباله به عنوان یک منبع برای تولید کالا و انرژی مورد نیاز ساخته شدند اما با توجه به آمارهای اعلام شده این کارخانه‌ها تنها توانسته‌اند دو درصد بازیافت و ۱۹ درصد کمپوست را به ارمغان آورند. در زیر نگاهی خواهیم داشت به کارخانه‌هایی که با هدف ساماندهی زباله در برخی شهرها با مشارکت بخش خصوصی و دولت در حال فعالیت هستند.
کرمانشاه: کارخانه بازیافت و تولید کمپوست درشهرکرمانشاه درسال 1377 با مشارکت شهرداری و بخش خصوصی جهت اجرای طرح‌های مدیریت پسماند تاسیس شد. شروع اجرای طرح درسال 1380 بود که با تفکیک زباله از منازل و اختصاص 2 سطل زباله مجزا به هرخانوار آغاز شد و به طور همزمان برای افزایش سرعت اجرای پروژه، احداث کارخانه و خرید دستگاه‌های تفکیک زباله صورت گرفت. همچنین طرح پردازش پسماند به روش کاهش حجم فیزیکی-بیولوژیکی دریک سوله 30 متری با 4 دستگاه و برای 250 تن زباله در روز اجرایی شد که جداسازی زباله‌ها براساس فرم به دو بخش زباله‌های فرم‌دار و سنگین و زباله‌های با ارزش حرارتی و سبک صورت گرفت و در نهایت محصول نهایی کارخانه برای کشاورزان و همچنین کارخانه تولید سیمان ارسال می‌شد. خوراک حال حاضر کارخانه بازیافت کرمانشاه حدود 200 هزار تن در سال است که با احتساب جداسازی 10 درصد زباله قابل بازیافت و همچنین جداسازی مواد دارای ارزش حرارتی در کارخانه، شامل حدود 130 هزار تن یعنی 68 درصد زباله حاصل از مواد غذایی می‌شود و از آن در سال حدود 50 هزار تن کود تولید می‌شود. فارغ از تولید کمپوست و جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، کارخانه بازیافت زباله دستاوردهایی را به همراه داشته که می‌توان به مواردی نظیر ایجاد اشتغال برای 140 نفر در محل کارخانه، ایجاد اشتغال برای 750 نفر دربخش جمع‌آوری پسماند و آموزش خانوارها، تولید سه محصول قابل فروش از زباله شامل: کود کمپوست و بیوکمپوست (مطابق با استانداردهای کودکمپوست)، پسماندهای قابل اشتعال (RDF )، (تامین 20 الی 25 درصد از سوخت کارخانه سیمان شهر)، پسماندهای خشک بازیافتی و تصفیه بخشی از شیرابه فاضلابی اشاره کرد. همچنین این شهرستان مجموعه‌ای از طرح‌های جدید در دست اجرا دارد که مکانیزه کردن تفکیک از مبدا، تفکیک پسماندهای حجیم، خطرناک الکترونیکی، منسوجات و...، بازیافت نخاله‌های ساختمانی، تولید پلیمر از زباله و بازیافت لاستیک را در برمی‌گیرد. همانگونه که ملاحظه می‌شود در اجرای این طرح‌ها نیاز به مشارکت جمعی سازمان‌های دولتی و سیاست‌گذاری‌های لازم (برای الزام به خرید محصولات بازیافت توسط کارخانه‌ها، اعطای وام‌هایی با سود‌های اندک، همکاری در جمع‌آوری زباله وتحویل به کارخانه بازیافت، اختصاص بودجه برای آموزش شهروندان و...) با سرمایه‌گذاران بیش از پیش احساس می‌شود و از آنجا که هزینه‌های برآورد شده برای اجرای آن نیز مبلغی در حدود 10 میلیارد تومان محاسبه شده بدون حمایت سازمان‌های دولتی محقق نخواهد شد.
شهرهای شمالی: شهرهای شمالی به واسطه تراکم بالای جمعیت و حجم انبوه گردشگر در اغلب ایام سال در کنار فقدان مکانی برای دفن و بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی از حساسیتی ویژه برای اجرای طرح‌های بازیافت زباله برخوردارند با این حال همچنان طرح‌های مرتبط با این موضوع در پیچ و خم‌های بوروکراتیک و مسائل مالی نیمه‌کاره مانده‌اند. به عنوان مثال کارخانه کمپوست قائم شهر به دلیل مطالبات پیمانکار به کندی پیش می‌رود و کارخانه کمپوست بابل نیز نمی‌تواند در صورت تکمیل شدن جوابگوی کل زباله شهرهای بابل، امیرآباد، مرزی کلا، گتاب، زرگرمحله، گلوگاه بندپی بابل و کله بست (هادی شهر) باشد. در نوشهر و ساری پروژه‌های نیروگاه زباله‌سوز مطرح است که بر مبنای آن بخشی از برق مصرفی را تامین کند و قرارگاه خاتم‌الانبیا هم قصد دارد در شهرهای آمل و تنکابن برای کارخانه کمپوست وارد شود. اما تمام این پروژه به دلیل مشکلات فوق تاکنون به بهره‌برداری نرسیده تا معضل زباله‌های مازندران همچنان باقی باشد. در گیلان یک کارخانه در منطقه لاکان رشت با ظرفیت ۵۰۰ تن فعالیت می‌کند و در کنار آن یک کارخانه نیمه‌فعال در خمیران بندرانزلی و یک کارخانه در دست احداث در رودسر را داریم که فرآیند بازیافت در همه آنها به صورت دستی است و از این جهت نتوانسته است خود را با تکنولوژی‌های جدید تطبیق دهد.
سمنان: در سال ۱۳۶۸ یکسرى مطالعات، در ارتباط با تهیه کمپوست از مخلوط زباله‌هاى شهرى و کشتارگاه در شهر سمنان توسط دانشگاه تهران انجام و طى این مطالعه خصوصیات کمپوست تولیدى از این روش مشخص شده و مورد ارزیابى اقتصادى قرار گرفت. با این حال این پروژه مسکوت ماند. در حال حاضر نیز مدیرکل سازمان حفاظت محیط‌زیست این استان از احداث یک واحد صنعت بازیافت زباله در این استان خبر می‌دهد تا بتواند 500 هزار تن زباله را در سال بازیافت کند. در پروژه در نظر گرفته شده برای این استان تولید و تهیه کمپوست و گاز همزمان مورد توجه قرار گرفته و تلاش می‌شود تفکیک از مبدا صورت گیرد.
تهران: طرح و احداث کارخانه کمپوست کهریزک در سال ۱۳۷۲ با دو واحد ۱۰۰۰ تنى در یک مجموعه در دستور کار شهردارى تهران قرار گرفت. این کارخانه علاوه بر تولید کمپوست روزانه مى‌تواند حدود ۳۰ تن اقلامى از قبیل کاغذ، مقوا، پلاستیک و انواع مصنوعات فلزى را جداسازى و آماده بازیافت کند. در سالی که گذشت اخباری مبنی بر تمایل شرکت‌های خارجی برای ورود به عرصه بازیافت کشور در خبرگزاری‌ها منتشر شد؛ از جمله ابراز تمایل شالف اشتاین، مدیرعامل شرکت‌های مانیسمال آلمان دربرگیرنده ۴۸ شرکت تولیدی صنعتی این کشور به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های صنعتی آلمان، برای ارسال دانش فنی ساخت دستگاه‌های بهداشت شهری از جمله زباله‌سوز به ایران را اعلام کرد.
دو روش کمپوست و بازیافت معمولا در بازیابی زباله‌ها به کار گرفته می‌شود که اولی موجب حاصلخیزی خاک کشاورزی و دیگری به‌عنوان مواد اولیه برای ساخت کالاهای دیگر استفاده خواهد شد. نکته جالب توجه در این زمینه به تاریخچه ۴۰۰۰ هزار ساله چینی‌ها در زمینه تولید کود از مواد زائد گیاهی و انسانی برمی‌گردد که از آن برای حاصلخیزی خاک استفاده می‌شد و بعدها در کشاورزی سایر کشورها به کار گرفته شد.
تاریخچه بازیافت در ایران
بازیافت در ایران سابقه ای نزدیک به ۶۰ سال دارد زمانی که اولین کارخانه کود آلی در سال ۱۳۳۷ در اصفهان ساخته شد، چند سال بعد انگلیسی‌ها یک کارخانه کمپوست در صالح آباد تهران تاسیس کردند. این کارخانه در سال ۱۳۶۳ تعطیل اما با تغییراتی که سازمان بازیافت تهران در آن ایجاد کرد پس از مدتی بار دیگر آغاز به کار کرد. در عین حال کارخانه کمپوست اصفهان نیز در سال ۱۳۴۸ به واسطه عدم رعایت موازین بهداشتی تعطیل اما کارخانه جدیدی در سال ۱۳۶۸ جایگزین آن شد. در ادامه این روند نیز کارخانه‌های مختلف با هدف بهره‌گیری از زباله به عنوان یک منبع برای تولید کالا و انرژی مورد نیاز ساخته شدند اما با توجه به آمارهای اعلام شده این کارخانه‌ها تنها توانسته‌اند دو درصد بازیافت و ۱۹ درصد کمپوست را به ارمغان آورند. در زیر نگاهی خواهیم داشت به کارخانه‌هایی که با هدف ساماندهی زباله در برخی شهرها با مشارکت بخش خصوصی و دولت در حال فعالیت هستند.
کرمانشاه: کارخانه بازیافت و تولید کمپوست درشهرکرمانشاه درسال 1377 با مشارکت شهرداری و بخش خصوصی جهت اجرای طرح‌های مدیریت پسماند تاسیس شد. شروع اجرای طرح درسال 1380 بود که با تفکیک زباله از منازل و اختصاص 2 سطل زباله مجزا به هرخانوار آغاز شد و به طور همزمان برای افزایش سرعت اجرای پروژه، احداث کارخانه و خرید دستگاه‌های تفکیک زباله صورت گرفت. همچنین طرح پردازش پسماند به روش کاهش حجم فیزیکی-بیولوژیکی دریک سوله 30 متری با 4 دستگاه و برای 250 تن زباله در روز اجرایی شد که جداسازی زباله‌ها براساس فرم به دو بخش زباله‌های فرم‌دار و سنگین و زباله‌های با ارزش حرارتی و سبک صورت گرفت و در نهایت محصول نهایی کارخانه برای کشاورزان و همچنین کارخانه تولید سیمان ارسال می‌شد. خوراک حال حاضر کارخانه بازیافت کرمانشاه حدود 200 هزار تن در سال است که با احتساب جداسازی 10 درصد زباله قابل بازیافت و همچنین جداسازی مواد دارای ارزش حرارتی در کارخانه، شامل حدود 130 هزار تن یعنی 68 درصد زباله حاصل از مواد غذایی می‌شود و از آن در سال حدود 50 هزار تن کود تولید می‌شود. فارغ از تولید کمپوست و جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، کارخانه بازیافت زباله دستاوردهایی را به همراه داشته که می‌توان به مواردی نظیر ایجاد اشتغال برای 140 نفر در محل کارخانه، ایجاد اشتغال برای 750 نفر دربخش جمع‌آوری پسماند و آموزش خانوارها، تولید سه محصول قابل فروش از زباله شامل: کود کمپوست و بیوکمپوست (مطابق با استانداردهای کودکمپوست)، پسماندهای قابل اشتعال (RDF )، (تامین 20 الی 25 درصد از سوخت کارخانه سیمان شهر)، پسماندهای خشک بازیافتی و تصفیه بخشی از شیرابه فاضلابی اشاره کرد. همچنین این شهرستان مجموعه‌ای از طرح‌های جدید در دست اجرا دارد که مکانیزه کردن تفکیک از مبدا، تفکیک پسماندهای حجیم، خطرناک الکترونیکی، منسوجات و...، بازیافت نخاله‌های ساختمانی، تولید پلیمر از زباله و بازیافت لاستیک را در برمی‌گیرد. همانگونه که ملاحظه می‌شود در اجرای این طرح‌ها نیاز به مشارکت جمعی سازمان‌های دولتی و سیاست‌گذاری‌های لازم (برای الزام به خرید محصولات بازیافت توسط کارخانه‌ها، اعطای وام‌هایی با سود‌های اندک، همکاری در جمع‌آوری زباله وتحویل به کارخانه بازیافت، اختصاص بودجه برای آموزش شهروندان و...) با سرمایه‌گذاران بیش از پیش احساس می‌شود و از آنجا که هزینه‌های برآورد شده برای اجرای آن نیز مبلغی در حدود 10 میلیارد تومان محاسبه شده بدون حمایت سازمان‌های دولتی محقق نخواهد شد.
شهرهای شمالی: شهرهای شمالی به واسطه تراکم بالای جمعیت و حجم انبوه گردشگر در اغلب ایام سال در کنار فقدان مکانی برای دفن و بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی از حساسیتی ویژه برای اجرای طرح‌های بازیافت زباله برخوردارند با این حال همچنان طرح‌های مرتبط با این موضوع در پیچ و خم‌های بوروکراتیک و مسائل مالی نیمه‌کاره مانده‌اند. به عنوان مثال کارخانه کمپوست قائم شهر به دلیل مطالبات پیمانکار به کندی پیش می‌رود و کارخانه کمپوست بابل نیز نمی‌تواند در صورت تکمیل شدن جوابگوی کل زباله شهرهای بابل، امیرآباد، مرزی کلا، گتاب، زرگرمحله، گلوگاه بندپی بابل و کله بست (هادی شهر) باشد. در نوشهر و ساری پروژه‌های نیروگاه زباله‌سوز مطرح است که بر مبنای آن بخشی از برق مصرفی را تامین کند و قرارگاه خاتم‌الانبیا هم قصد دارد در شهرهای آمل و تنکابن برای کارخانه کمپوست وارد شود. اما تمام این پروژه به دلیل مشکلات فوق تاکنون به بهره‌برداری نرسیده تا معضل زباله‌های مازندران همچنان باقی باشد. در گیلان یک کارخانه در منطقه لاکان رشت با ظرفیت ۵۰۰ تن فعالیت می‌کند و در کنار آن یک کارخانه نیمه‌فعال در خمیران بندرانزلی و یک کارخانه در دست احداث در رودسر را داریم که فرآیند بازیافت در همه آنها به صورت دستی است و از این جهت نتوانسته است خود را با تکنولوژی‌های جدید تطبیق دهد.
سمنان: در سال ۱۳۶۸ یکسرى مطالعات، در ارتباط با تهیه کمپوست از مخلوط زباله‌هاى شهرى و کشتارگاه در شهر سمنان توسط دانشگاه تهران انجام و طى این مطالعه خصوصیات کمپوست تولیدى از این روش مشخص شده و مورد ارزیابى اقتصادى قرار گرفت. با این حال این پروژه مسکوت ماند. در حال حاضر نیز مدیرکل سازمان حفاظت محیط‌زیست این استان از احداث یک واحد صنعت بازیافت زباله در این استان خبر می‌دهد تا بتواند 500 هزار تن زباله را در سال بازیافت کند. در پروژه در نظر گرفته شده برای این استان تولید و تهیه کمپوست و گاز همزمان مورد توجه قرار گرفته و تلاش می‌شود تفکیک از مبدا صورت گیرد.
تهران: طرح و احداث کارخانه کمپوست کهریزک در سال ۱۳۷۲ با دو واحد ۱۰۰۰ تنى در یک مجموعه در دستور کار شهردارى تهران قرار گرفت. این کارخانه علاوه بر تولید کمپوست روزانه مى‌تواند حدود ۳۰ تن اقلامى از قبیل کاغذ، مقوا، پلاستیک و انواع مصنوعات فلزى را جداسازى و آماده بازیافت کند. در سالی که گذشت اخباری مبنی بر تمایل شرکت‌های خارجی برای ورود به عرصه بازیافت کشور در خبرگزاری‌ها منتشر شد؛ از جمله ابراز تمایل شالف اشتاین، مدیرعامل شرکت‌های مانیسمال آلمان دربرگیرنده ۴۸ شرکت تولیدی صنعتی این کشور به عنوان یکی از بزرگترین شرکت‌های صنعتی آلمان، برای ارسال دانش فنی ساخت دستگاه‌های بهداشت شهری از جمله زباله‌سوز به ایران را اعلام کرد.
ارسال نظر