حواشی رجیسترینگ در دامن اپل

لیدا ایاز

حواشی پر دامنه اجرای طرح موسوم به رجیسترینگ گوشی‌های موبایل که نظارت بر فروش کالای قاچاق دارد و گریبان گوشی‌های‌ ایفون را گرفته بود باعث شد تا اجرای این طرح یک‌بار دیگر به تعویق بیفتد. رجیسترینگ موبایل طرحی است که به واسطه آن خریداران یا واردکنندگان موبایل ملزم به ثبت شماره سریال ۶۱رقمی موبایل خود در سامانه‌ای متعلق به وزارت صنعت هستند و طی آن مسیر ورود گوشی مورد نظر به کشور مشخص می‌شود. اما داستان پر حاشیه اجرای طرح رجیسترینگ موبایل که با مشارکت وزارت ارتباطات، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و اپراتورها قرار است اجرا شود درست در زمانی که مقرر بود از ابتدای مرداد ماه اجرایی شود، به تاخیر دیگری برخورد کرد تا انتقاد کارشناسان نسبت به ناتوانی نهادهای مسوول کنترل بازار موبایل ایران شدت بگیرد. این طرح که تاکنون سابقه خوبی در اجرا نداشته است یک بار و در سال ۵۸ به مرحله اجرا درآمد و با شکست مواجه شد و حالا بعد از یک تاخیر ۰۱ ساله در مرحله اجرای اولیه و آزمایشی‌اش مجددا با شکست همراه شده است.

آخرین اتفاق اما به دنبال تلاطم در بازار موبایل و برخورد با گوشی‌های قاچاق به ویژه آیفون که متعلق به شرکت اپل است به‌وجود آمد که طی آن نخعی، مدیرکل دفتر مبارزه با قاچاق کالای هدف ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از جمع‌آوری موبایل‌های «آیفون» از بازار خبر داد. او گفت که ابلاغیه جمع‌آوری موبایل‌های این برند صادر شده و در صورت عدم تاسیس نمایندگی تا پیش از اجرای طرح رجیستری، گوشی‌های موبایل آیفون جمع می‌شوند. به مدت کوتاهی پس از اعلام این هشدار دو فروشگاه فروش گوشی‌های آیفون در تهران پلمب شدند و این برخورد تبدیل به نقطه عطف تنش در بازار موبایل شد. فروشندگان گوشی‌های آیفون با شنیدن این اخبار شروع به جمع‌آوری گوشی‌هایشان از پشت ویترین‌ها کردند و موجودی فروش خود را در سامانه‌های فروش اینترنتی و انبارهای خود صفر اعلام کردند. اما این اخبار به تدریج مداخله مسوولان اجرایی را در پی داشت تا اینکه در نهایت وزارت ارتباطات از تعویق اجرای این طرح تا نهایی شدن مقدمات اجرای آن خبر داد.

وزارت ارتباطات اعلام کرد که اجرا شدن طرح رجیستری تلفن همراه پس از هماهنگی لازم بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا اجرایی انجام خواهد شد.پس از اعلام این خبر بود که قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز اعلام کرد که قرار نیست تلفن‌های همراه برند «اپل» از سطح شهر جمع‌آوری شوند بلکه با اجرای طرح رجیستری، مشکلات مربوط به قاچاق در این خصوص برطرف خواهد شد.مجتبی خسروتاج شائبه جمع‌آوری محصولات برند اپل به ویژه تلفن‌های همراه این شرکت و لزوم ایجاد نمایندگی‌های فروش برای اپل در ایران را نادرست خواند و گفت: در بحث نمایندگی آنچه ما به‌صورت قانونی موظف به انجام آن هستیم این است که در کالاهای سرمایه‌ای باید مساله خدمات پس از فروش رعایت شود.به اعتقاد او تلفن همراه از جمله کالاهایی است که نیاز به جمع‌آوری ندارد و طرح رجیسترینگ حاکی از این است که تلفن‌های رجیستر نشده امکان فعال‌سازی پیدا نخواهند کرد و نمی‌توان با قراردادن سیم‌کارت درون آن باعث فعال کردن آن شد. اما توقف این طرح مانع برخورد ضابطان قضایی با گوشی‌های قاچاق در بازار نشد و فردای روز لغو اجرای طرح رجیسترینگ خبر رسید که یک خاور گوشی قاچاق در بازار علاءالدین که یکی از معتبرترین بازارهای موبایل است در اقدام شبانه پلیس پایتخت ضبط شد و پس از آن با حضور ماموران در این پاساژ تعداد دیگری گوشی به همراه چهار نفر که به گفته پلیس در زمینه قاچاق تلفن همراه مشغول فعالیت بودند، دستگیر شدند. بعد از این اتفاق برخی از فروشندگان این پاساژ به دلیل حضور نیروی انتظامی و ترس از جمع‌آوری گوشی‌های داخل مغازه‌ها از بازگشایی مغازه‌ها در طبقه ششم این پاساژ امتناع کردند.

آماده نبودن زیرساخت زیر سایه حواشی

با وجود همه اتفاقات پیش آمده اما کارشناسان معتقدند این طرح نه به‌خاطر تنش ایجاد شده در بازار موبایل ایران در جمع‌آوری گوشی‌های آیفون بلکه به دلیل آماده نبودن زیرساخت‌های آن به تعویق افتاده است.زیرساخت‌هایی که در اعلامیه تعویق این طرح از سوی وزارت ارتباطات نیز مورد اشاره قرار گرفته و گفته شد هنوز مقدمات لازم برای اجرای طرح رجیستری تلفن همراه مهیا نشده است. این درحالی بود که خورشیدى، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اعلام کرد که از ۲۸ اردیبهشت امسال دو ماه به وزارت ارتباطات زمان داده شده بود تا کار آماده‌سازی در زمینه اجرای آزمایشی رجیسترى موبایل از ابتداى مرداد ماه را انجام دهد. اما برخی مسوولان زیرمجموعه‌های وزارت ارتباطات که درگیر اجرای این طرح بودند اعلام کردند آماده‌سازی این زیرساخت‌ها دست‌کم ماه‌ها زمان لازم دارد. تیرماه امسال بود که سرپرست معاونت نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویى اعلام کرد: طرح رجیسترى موبایل در مرحله اجراى آزمایشى است و پس از یک ماه با توجه به نتایج تست در مورد شیوه اجراى آن تصمیم‌گیرى می‌شود. به گفته حسین فلاح‌جوشقانى تاکنون اجراى رجیسترى موبایل در قالب دو طرح استعلام گوشى تلفن همراه و اعمال سیاست روى گوشى مشترکان مورد بررسى قرار گرفته است و طرح دوم به‌رغم اینکه از نظر رگولاتورى و اپراتورها، به دلیل قطع ارتباط سیم کارت روش مناسبى به نظرنمی رسد، در دست بررسى است، بنابراین طرح اول به دلیل تاثیرات جانبى کمتر به‌صورت آزمایشى درحال پیاده سازى است.

سودای اپل‌داری در ایران

برای بسیاری از فعالان بازار موبایل در بیرون از ایران شاید جای شگفتی باشد که بدانند بدون تاسیس حتی یک فروشگاه رسمی متعلق به شرکت اپل در ایران اما میلیون‌ها مصرف‌کننده محصولات اپل در ایران وجود دارد که روزانه از محصولات این شرکت آمریکایی استفاده می‌کنند. محصولاتی که عمدتا به‌وسیله واسطه‌ها از یک کشور آسیایی خریداری می‌شوند و به بازار ایران راه می‌یابند. هرچند شرکت اپل چندی پس از لغو تحریم‌های اقتصادی علیه ایران اعلام کرد که از این پس متقاضیان ایرانی می‌توانند به‌صورت مستقیم از این شرکت خرید کنند و به‌عنوان عامل فروش این محصولات در ایران فعالیت کنند اما آنچه از شواهد امر پیداست هنوز هیچ واردکننده‌ای به‌عنوان واسطه‌گر رسمی فروش محصولات اپل معرفی نشده است. اما وسوسه ایجاد یک نمایندگی رسمی در ایران سال‌ها است که در بازار موبایل احساس می‌شود و هربار فعالان این حوزه شاهد انتشار اخباری غیررسمی مبنی بر تاسیس اولین اپل استور ایرانی هستند. خبرهایی که در نهایت بدون تایید رسمی مسوولان اپل راه به جایی نمی‌برد و دوباره در انبوهی از خبرها گم می‌شود.

یکی از مهم‌ترین این شایعات تاسیس اولین اپل استور ایرانی در سال ۹۳ از سوی شرکتی به نام وقایع گستر فارس بود که مدیرعامل آن در یک نشست خبری مدعی شد که از تاریخ ۳۰ ماه مه ‌سال ۲۰۱۳ و پس از حذف تلفن همراه از فهرست موارد شامل تحریم علیه ایران، شرکت فوق موفق به اخذ مجوز واردات و فروش و خدمات پس از فروش محصولات اپل شده است.پس از آن فروشگاهی تحت عنوان اولین فروشگاه و مرکز خدمات رسمی اپل هم افتتاح شد. اما چندی پس از انتشار این اخبار و جدی شدن آن، وصول یک استعلام کتبی از شرکت اپل نشان داد: «اپل نه تنها هیچ فروشگاهی در ایران ندارد بلکه نماینده وابسته‌ای (غیرمستقیم) هم ندارد.» بنابراین مشخص شد که شرکت مدعی یکی از هزاران «وارد‌کننده قانونی محصولات اپل» است که محصولات این شرکت را از کشورهای دیگر می‌خرد و به ایران وارد می‌کند.

اما این اشتیاق از سوی ایرانیان باعث شد تا در همان سال شرکت اپل اعلام کند که با چند توزیع‌کننده ایرانی برای فروش آیفون دردفتر خود در لندن دیدار کرده تا شرایط فروش این محصول را در این کشور ارزیابی کنند. این خبری بود که از میان یکی از گزارشات وال‌استریت‌ژورنال به بیرون درز کرد و نشان داد که اپل می‌خواهد از طریق توزیع‌کننده‌هایی که آنها را Premium Reseller می‌نامد محصولات خود را در ایران عرضه کند. همان زمان یک مقام ارشد اپل در این باره گفت که این شرکت قصد دارد به جای راه‌اندازی اپل استور محصولات خود را از طریق فروشگاه‌های کوچک‌تری عرضه کند که صرفا به ارائه محصولات اپل می‌پردازند، اپل این مدل را در اروپا و آسیا تجربه کرده است. اما این تصمیم‌ها بیش از همه در پی لغو تحریم‌های شرکت‌های آمریکایی که نمی‌توانستند مستقیما به ایران محصول بفروشند، گرفته شد. چنانچه در ماه مه‌ همان سال محصولات ارتباطی مصرفی مانند تلفن‌های همراه و تبلت از لیست تحریم‌ها خارج شد و همین موضوع راه را برای فروش قانونی محصولات اپل در ایران فراهم کرد و درپی همین اتفاق بود که اپل اعلام کرد برای شروع به کار رسمی در ایران با وزارت خزانه‌داری و کنترل دارایی‌های آمریکا که مسوولیت تحریم‌ها را برعهده دارد، مذاکراتی را انجام داده است. این موضوع از آنجا برای اپل جذابیت داشت که به گزارش وال‌استریت‌ژورنال ایران یک بازار بسیار جذاب برای اپل به‌شمار می‌رود، چراکه ۴۲ درصد از ۷۷ میلیون جمعیت آن زیر ۲۵ سال سن دارند.

اما با وجود تمام اما و اگرها در این زمینه موضوع تاسیس اولین اپل استور در ایران بار دیگر تکرار شد و این بار پس از لغو تحریم‌های اقتصادی ایران و اجرایی شدن برجام، زمزمه بازگشایی آن به گوش رسید؛ با این تفاوت که این بار موضوع از سوی رئیس اتحادیه فناوران رایانه تهران مطرح شد. میرمهدی، رئیس این اتحادیه که با اطمینان از تاسیس این نمایندگی فروش صحبت می‌کرد اعلام کرد فردی که مسوول انجام این امورات در ایران است در مراوده با این اتحادیه اعلام کرده تمامی کارها از نظر مکانی و تاسیس دفتر و انبار لوازم آماده شده و به‌زودی شروع به کار اولین اپل استور در ایران اعلام رسمی می‌شود. اما از آنجایی که این خبر نیز به تایید رسمی مسوولان اپل نیاز داشت، همچنان در ابهام باقی ماند و تاکنون نیز نتیجه‌ای در بر نداشته است.حالا اما این انتظار همچنان برای دوستداران محصولات اپل در ایران باقی است که این شرکت بزرگ چه زمانی قصد دارد به‌طور رسمی وارد بازار ایران شود. بازاری که یک آمار غیررسمی نشان می‌دهد حدود ۶ میلیون آیفون فعال در آن وجود دارد.