«دنیای اقتصاد» از مشکلات این روزهای تولید و صادرات زعفران خراسان گزارش می‌دهد؛
چالشی به نام زعفران چینی
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- مدتی است که کشت زعفران به صورت گلخانه‌ای در دنیا مطرح شده و اخیرا خبرهایی مبنی بر تولید انبوه این نوع زعفران در چین به گوش می‌رسد، کشوری که به بسیاری از عرصه‌های اقتصادی وارد شده و بازارهای جهانی را به دست گرفته و امروز برروی مهمترین محصول صادراتی خراسان دست گذاشته است و این موضوع زنگ‌های خطر را برای زعفران خراسان به صدا درآورده است. زعفران مهمترین گیاه صادراتی ایران و سلطان گیاهان دارویی جهان بوده و باتوجه به اشتغال بیش از ۱۰۰ هزار نفر روز کار در منطقه خراسان رضوی و همین تعداد در سایر نقاط کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- مدتی است که کشت زعفران به صورت گلخانه‌ای در دنیا مطرح شده و اخیرا خبرهایی مبنی بر تولید انبوه این نوع زعفران در چین به گوش می‌رسد، کشوری که به بسیاری از عرصه‌های اقتصادی وارد شده و بازارهای جهانی را به دست گرفته و امروز برروی مهمترین محصول صادراتی خراسان دست گذاشته است و این موضوع زنگ‌های خطر را برای زعفران خراسان به صدا درآورده است.زعفران مهمترین گیاه صادراتی ایران و سلطان گیاهان دارویی جهان بوده و باتوجه به اشتغال بیش از 100 هزار نفر روز کار در منطقه خراسان رضوی و همین تعداد در سایر نقاط کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
حفظ بازارهای جهانی این محصول و بی‌رقیب‌ماندن در تولید و صادرات آن عزمی جدی و همه‌جانبه از سوی مسئولان، کارشناسان و فعالان اقتصادی در بخش خصوصی را می‌طلبد. بسیاری از کارشناسان معتقدند اجرای طرح جامع زعفران در سال‌های گذشته می‌توانست وضعیت تولید و صادرات این محصول را از آنچه هست بهتر کند تا امروز کشورهایی مانند چین و افغانستان نتوانند برای ورود به بازارهای جهانی و گرفتن بازارهای هدف ایران گام بردارند اما این طرح با عدم‌تخصیص به موقع بودجه و اعتبار مورد نیاز مواجه شده و بدون اجرا باقی مانده است. امروز وقت آن رسیده که مسئولان و دست‌اندرکاران امر برای نجات بازارهای ایران گامی اساسی بردارند و شاید نخستین گام، توجه ویژه به طرح جامع زعفران باشد.
ورود زعفران چینی خطری بزرگ برای محصول ایران
پدر زعفران ایران به «دنیای اقتصاد» می گوید: تولید زعفران در محوطه‌ای سرپوشیده اصطلاحا هیدروپونیک نامیده می‌شود و علاوه بر چین در کشور امارات هم این‌گونه کشت در حال انجام است زیرا این کشور به اندازه ایران آب و زمین کافی برای کشت زعفران را ندارد اما چین و افغانستان خطر بزرگی برای محصولات ما به شمار می‌روند؛ افغانستان که هم‌مرز ماست، پیاز زعفران را به‌طور قاچاق به کشور خود وارد می‌کند و چون نیروی کار در آنجا ارزان است اگر به تولید بالا برسد، رقیب بسیار قدری برای ایران خواهد شد و این موضوع در مورد چین هم صدق می‌کند، در چین به‌دلیل جمعیت زیادی که دارد، دستمزد کارگر پایین است. این کشور روی اقتصاد جهانی دست گذاشته و وارد هر مقوله‌ای که می‌شود، به دلیل تولید جنس ارزان موفق می‌شود.بهزاد صادقی خاطرنشان می‌کند: نباید فراموش کنیم که زعفران مثل پیچ و مهره و کالاهای نامرغوبی که از چین می‌آید، نیست بلکه دارای خصوصیات دارویی، غذایی و رنگی است اما وقتی به صورت ارزان تولید شود، در بازار جهانی می‌تواند به رقیبی بسیار قدر تبدیل شود بنابراین زعفرانی که در چین تولید شود خطر بزرگی برای ایران است.صادقی می‌افزاید: چین منطقه ترکستان شرقی قدیم را تصاحب کرده و بخشی از جمعیت خود را به آنجا منتقل می‌کند و با توجه به کمبود آب در آن ناحیه به دنبال محصولاتی که نیاز کمتری به آب دارند، می‌رود و زعفران در رأس این گیاهان است که علاوه بر مصرف کم آب، درآمد زیادی دارد و این خطر بزرگی برای آینده ماست. چین برای اینکه بازار آینده تولیدات خود را داشته باشد، در ابتدا زعفران فراوانی را از ما خریداری می‌کند و سپس آنها را به نام خود در دنیا به فروش می‌رساند، در ماه‌های اخیر حدود هشت تن زعفران ایران توسط چینی‌ها خریداری شده و این کار توسط افغانستان هم انجام می‌شود، این کشورها زعفران ما را بسته‌بندی می کنند و به نام کشور خودشان صادر می کنند تا روزی که به تولید انبوه زعفران برسند، بازارهای خود را داشته باشند و این‌ها خطراتی است که زعفران ایران را تهدید می‌کند.
درآمد 1050 میلیارد تومانی
این کارشناس زعفران تصریح می‌کند: مصرف فعلی زعفران جهانی حدود ۳۰۰ تن است که ۲۸۰ تن آن در خراسان تولید می‌شود و اگر افغانستان و چین زعفران ارزان‌تری عرضه کنند در آینده نقش ایران در بازارهای جهانی زعفران بسیار کمرنگ‌تر خواهد شد چون نمی‌توانیم با محصول ارزان قیمت آنها رقابت کنیم و این خطر بزرگی است که خراسانی که رو به خشکسالی می‌رود را تهدید می‌کند.صادقی تاکید می‌کند: تنها امید مردم این استان کشت زعفران است و بسیاری از مناطق با زعفران‌کاری زندگی می کنند، این محصول در استان ما ۱۸۰ هزار اشتغال به‌وجود آورده و در سال گذشته ۱۰۵۰ میلیارد تومان درآمد داشته که این درآمد از همه ایران و خارج از کشور به خراسان‌های رضوی و جنوبی سرازیر شده و سوال اینجاست که اگر نقش زعفران کمرنگ شود، این اشتغال و درآمد را کدام دولت می‌تواند تامین کند؟ و با از بین رفتن نقش اقتصادی زعفران در خراسان‌ها، روستاییان این استانها، مثل مردم روستاهای سیستان و بلوچستان در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ که با خشکسالی، منطقه را خالی کردند، مهاجر می شوند، مگر اینکه با راهکارهایی جلوی این صدمه و خسران و فاجعه ملی را بگیریم.پدر زعفران ایران اظهار می‌کند: برای حل این مسأله، مشکلاتی سر راه هست اما خوشبختانه این مشکلات را فهمیدیم و در طول ۴۰ سال گذشته کارشناسان مطالعاتی در این زمینه داشته‌اند و امروز صاحب رأی و راه‌حل هستند، این راه‌حل‌ها را در کتاب بزرگی به نام بهبود تولید و فرآوری زعفران با عنوان طرح جامع زعفران ارائه دادیم که متاسفانه در دولت قبلی به آن توجهی نشده اما تصویب شده و منتظر تخصیص بودجه است تا بتوان راه‌حل‌های آن را در روستاها به‌کار بست.صادقی با اشاره به افزایش عملکرد زعفران به عنوان مهمترین راه‌حل موجود، می گوید: میانگین کنونی عملکرد زعفران خراسان، سه‌ونیم کیلوگرم در هکتار است و در نتیجه تولید محصول گران تمام می‌شود و به همین دلیل می‌بینیم که امروز زعفران در بازار بین شش‌ونیم تا هفت میلیون تومان فروخته می‌شود، این درحالیست که با راهکارهای ما عملکرد در هر هکتار به ۱۰ کیلوگرم می‌رسد و در نتیجه تولید زعفران ارزان و با زعفران آینده چین و افغانستان رقابت‌پذیر می‌شود. وی یادآور می‌شود: با توجه به اینکه تجار ما در همه جای بازار جهانی رسوخ کرده اند و برندهای آنها شناخته شده است، اگر بتوانیم زعفرانی هم‌قیمت با چین و افغانستان ارائه دهیم، شکست نمی‌خوریم اما اگر محصول ما گران باشد، خریدار به زعفران ارزان‌تر توجه می‌کند و آن را خریداری می‌کند.
زعفران آخرین پناهگاه روستاییان خراسان رضوی و جنوبی
این کارشناس زعفران تاکید می‌کند: ما باید زعفران را رقابت‌پذیر کنیم و اینکار با افزایش راندمان و عملکرد در کشاورزی محقق می‌شود، برای این موضوع راه‌حل ارائه شده و در مجلس تصویب شده و تنها باید بودجه آن به سازمان جهاد کشاورزی برسد تا در روستاها هزینه کند و با برگزاری کلاس‌های متعدد و ایجاد مزارع نمونه، کشاورزان را با نحوه رسیدن به عملکردهای بالا آشنا کند.صادقی اضافه می‌کند: با توجه به خشکسالی‌هایی که در پیش داریم، قنات‌ها و رودخانه‌ها رو به خشک‌شدن هستند و چاه‌ها به سنگ بستر می‌رسند، ما در آینده آب کافی در روستاهای خراسان رضوی و جنوبی نخواهیم داشت و احتمال کنار گذاشتن کشت محصولاتی همچون چغندر و پنبه و حتی گندم توسط کشاورزان وجود دارد و تمایل آنها به تولید زعفران افزایش می‌یابد. زعفران آخرین پناهگاه روستاییان و آخرین سنگر استقرار روستاییان خراسان‌های رضوی و جنوبی است و باید آن را حفظ کنیم.پدر زعفران ایران با اشاره به کشت زعفران در بسیاری از استانها به عنوان اشتباهی محرز، می گوید: وزارت کشاورزی سال گذشته با ابلاغیه‌ای ۲۳ استان را به زعفران کاری تشویق کرده و با کمک ۵ میلیون تومانی به عنوان یارانه به کشاورز برای هر هکتار و در اختیار قرار دادن پیاز زعفران و تسهیلات ۱۰ میلیون تومانی با سود چهار درصد آنها را به اینکار ترغیب کرده است اما ما از همان ابتدا به طور مکتوب اعلام کردیم که این کار اشتباه است و استاندار خراسان هم در این راستا به وزیر کشور و جهاد کشاورزی نامه‌ای برای ممانعت از این روند ارائه داد.صادقی خاطرنشان می‌کند: هم‌اکنون خراسان نیاز مصرفی زعفران دنیا را تامین می‌کند و در مناطقی که بارندگی زیاد است باید دیگر محصولات مورد نیاز کشور تولید شود. استانهای دیگر باید محصولاتی که سبد غذایی روزمره جامعه را تشکیل می‌دهد تامین کنند و خراسان تنها تامین کننده زعفران باشد اما می‌بینیم که همه استانها به توسعه کشت زعفران افتخار می کنند و این در مصاحبه مسئولان جهاد کشاورزی هر استان و شهرستان دیده می‌شود، اگر قرار باشد زعفران در مناطق سردسیر و شمالی و غربی تولید شود، برای خراسان‌ها فاجعه‌ای بزرگ رخ می‌دهد و این موضوع باید توسط مسئولان کشوری مورد توجه قرار گیرد.
حتی یک متر مربع توسعه کشت زعفران در ایران، مانند سم است
این کارشناس زعفران تاکید می گوید: امروز ۱۸۰ هزار کشاورز در خراسان‌های رضوی و جنوبی به کشت زعفران اشتغال دارند که با اعضای خانواده‌شان جمعیتی۸۰۰ هزار نفری را تشکیل می دهند و اگر نتوانند زعفران بکارند، بیکار می شوند و به مهاجرت و حاشیه‌نشینی روی می‌آورند و این فاجعه‌ای ملی به دنبال خواهد داشت. توسعه کشت زعفران حتی به میزان یک متر مربع در ایران مانند سم است بلکه لازم است راندمان تولید افزایش یابد، در حال حاضر در ۸۰ هزار هکتار زمین، حدود ۳۰۰ تن زعفران تولید می‌شود که اگر میانگین تولید افزایش یابد، می‌توان این مقدار را در ۳۰ هزار هکتار تولید کرد. ما شدیدا مخالف با توسعه کشت و نیز با مکانیزه‌کردن ماشین‌های برداشت زعفران هستیم چرا که با مکانیزه‌شدن برداشت زعفران، حدود ۱۲ میلیون روز کار در خراسان از بین می‌رود. صادقی با بیان اینکه خروج پیاز از مرزهای استان چه به استانهای دیگر و چه به افغانستان بسیار خطرناک است، اظهار می‌کند: در برخی موارد پیاز زعفران به برخی استانهای غربی می‌رود و از آنجا به عراق و به دیگر کشورها مثل امارات و افغانستان قاچاق می‌شود، باید جلوی این موضوع مانند مبارزه با هروئین و موادمخدر گرفته شود و لازم است نماینده‌های استان نسبت به تصویب این موضوع اقدام کنند، ما ۲۳ نماینده در استان داریم و این یک قدرت است و باید از آن استفاده کرد.پدر زعفران ایران تصریح می‌کند: متاسفانه مطبوعات اهمیت زعفران را به درستی نشناخته‌اند و نماینده ها هم فقط به دنبال این هستند که دوباره رای بیاورند و وارد مجلس شوند. کسی به این موضوع توجه نمی‌کند که اگر زعفران در خراسان نباشد، سونامی سخت، بی‌نوایی، ناامنی و مهاجرت خراسان رضوی و جنوبی را فرامی‌گیرد و ما همه جا این را اعلام می‌کنیم چون موضوع بسیار جدی است و با خشکسالی سنگینی روبرو هستیم.
زعفران گلخانه‌ای یک چالش است، نه رقیب
عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران می گوید: زعفران گلخانه‌ای هیچ‌وقت نمی‌تواند یک رقیب برای زعفران کشت شده در زمین باشد اما یک چالش محسوب می‌شود، همانطور که تقلب در زعفران و فروش گیاهان رنگ شده به جای این محصول یک چالش است. در شرایط کنونی که عده‌ای فکر می کنند زعفران یک کالای سرمایه‌ای است و آن را خریده و در خانه نگهداری می کنند تا در هنگام گران‌شدن محصول آن را بفروشند، زمینه‌ساز این موارد می شوند، باعث می شوند کشت گلخانه‌ای ایجاد شود و زعفران‌های بی‌کیفیت با زعفران‌های مرغوب مخلوط شده و به بازار وارد شود.علی حسینی می‌افزاید: این چالشی است که به ضرر کشاورزی سنتی در بخش زعفران است و کیفیت را به شدت پایین می‌آورد و زحمات کسانی که در این زمینه سرمایه‌گذاری می کنند، به مخاطره می افتد چون برای کسی که به طور عادی به خرید و فروش زعفران می‌پردازد، تشخیص زعفران مرغوب از نامرغوب سخت است بنابراین کشت گلخانه‌ای زعفران مانند تقلب در این محصول به عنوان یک چالش است. وی یادآور می‌شود: افزون بر این، کشت گلخانه‌ای، بازارهای جهانی ما را به خطر می‌اندازد؛ وقتی محصولی بی‌کیفیت در کشوری دیگر تولید و با قیمتی بسیار ناچیز عرضه شود، کشت این محصول برای کشاورزان ما توجیه نخواهد داشت چون رقابت با چنین محصول بی‌کیفیت و ارزانی دشوار خواهد بود.حسینی با بیان اینکه اقداماتی که برای بی‌رقیب ماندن زعفران ایران انجام می‌شود کافی نیست، اظهار می‌کند: ما باید به عنوان تولیدکننده برتر زعفران در دنیا به درستی موضوع تولید و تجارت این محصول را مدیریت کنیم و در حال حاضر در این زمینه دچار مشکل هستیم. امروز زعفران در دست کسانی است که نه صادرکننده، نه مصرف‌کننده، نه بسته‌بندی‌کننده و نه فراوری‌کننده هستند و بی‌دلیل زعفران را در خانه‌ها نگهداری می کنند و به همین دلیل شاهد شکستن حباب قیمت‌های کاذب زعفران و کاهش قیمت‌هایی که بی‌دلیل افزایش پیدا کرده بود، هستیم.
حباب قیمت‌های کاذب باید بشکند
عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران راهکار عملی برای حفظ بازارهای جهانی زعفران را این‌گونه عنوان می‌کند: تولید زعفران باید براساس عرضه و تقاضایی که در دنیاست، باشد. مصرف کل دنیا در حال حاضر سالانه ۳۰۰ تن است و ما معادل آن و حتی کمی بیشتر از آن را تولید می‌کنیم اما این‌گونه نیست که فقط ایران سکان‌دار تولید باشد بلکه چند کشور دیگر به عنوان رقیب ایران وارد این عرصه شده‌اند که در صورت افزایش قیمت زعفران کشورمان به سرعت تولیدات خود را افزایش می دهند و در نتیجه اولین ضرر به کشاورزان ما می‌رسد.حسینی تاکید می‌کند: باید از افزایش بی‌رویه قیمت زعفران جلوگیری کنیم همانطور که از کاهش شدید آن باید جلوگیری شود. قیمت واقعی زعفران در حال حاضر ۴.۵ میلیون تومان برای هر کیلوگرم است و امروز یک میلیون تومان حباب قیمت دارد و این حباب باید بشکند. وی می گوید: در بحث بسته‌بندی محصول خوشبختانه در داخل کشور هیچ مشکلی نداریم و دوشادوش اروپا پیش می‌رویم، واحدهای صنعتی بسیار مدرنی در ایران وجود دارد که بسته‌بندی زعفران را مطابق خواسته دنیا انجام می دهند و مشکل ما فقط مصرف‌شدن در دنیاست که باید در این زمینه هزینه کنیم و با بازارسازی، بازار آینده ایران را تامین کنیم چون براساس برنامه جامع زعفران به سوی تولید ۸۰۰ تن زعفران در سال پیش می‌رویم و برای فروش این مقدار نیازمند بازارهای جدید هستیم.این فعال حوزه زعفران خاطرنشان می‌کند: متاسفانه تاکنون برای توسعه صادرات این محصول کار چندانی نکرده‌ایم، پیش از هر چیز باید به فکر زمینه‌سازی برای مصرف بیشتر و جا انداختن فرهنگ مصرف زعفران در دنیا باشیم و سپس به فکر افزایش تولید و توسعه کشت باشیم. ما در حال حاضر با مازاد زعفران روبرو هستیم و باید بازارهای جهانی را توسعه دهیم، حدود ۵۰ کشور هدف صادراتی ما هستند در حالیکه ۱۸۰ کشور مستقل در دنیا وجود دارد و باید دو برابر ظرفیت‌مان کار کنیم و این موضوع حضور جدی و پررنگ تجار ما را در بازارهای نو و جدید می‌طلبد.
لزوم ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی زعفران
حسینی ادامه می‌دهد: ما باید به فکر ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی باشیم، شاید در آینده فروش زعفران خام مطرح نباشد بلکه باید فرآورده‌های دیگری از این محصول تولید کنیم مثل محصولات مهم برخی کشورها که با صنایع تبدیلی توانسته‌اند بازارها را به دست بگیرند اما متاسفانه ما در موضوع فرآوری و صنایع تبدیلی کار چندانی نکرده‌ایم در حالیکه موادغذایی متنوع، داروهای گیاهی بسیار، لوازم آرایشی و بهداشتی و نوشیدنی زیادی می‌توان از این محصول تولید کرد.عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران در پاسخ به این سوال که چه کشورهایی در تولید و عرضه زعفران رقیب ایران هستند، می گوید: افغانستان به عنوان کشور همسایه ما در عرصه تولید وارد شده و متاسفانه پیاز زعفران به وفور از کشور ما به آنجا رفته و بازارسازی برای زعفران افغانستان توسط خودمان انجام می‌شود و این برای بازارهای ایران بسیار خطرناک است. افزون بر این، کشت این محصول در هندوستان قدمت زیادی داشته، در یونان و اسپانیا در حال افزایش است و در ایتالیا هم تا حدودی تولید می‌شود.حسینی اضافه می‌کند: در منطقه تبت چین هم کشت زمینی زعفران و در نقاط دیگر کشت گلخانه‌ای انجام می‌شود، گرچه چین اکنون رقیب ما نیست اما با ارزش پایین محصولاتش می‌تواند تهدیدی برای ما باشد. ما تنها تولیدکننده زعفران در دنیا نیستیم و باید مراقب کالای خودمان و حفظ بازارهای جهانی باشیم و همه این موارد در طرح جامع زعفران دیده شده که متاسفانه زمان این طرح گذشته و نیازمند بازنگری است.عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران می‌افزاید: اگر طرح جامع زعفران از زمان تصویب، اجرا می‌شد تا به حال بسیاری از مشکلات این محصول حل می‌شد اما متاسفانه عدم تصویب طرح موجب شده هم مشکلات گذشته را داشته باشیم و هم مشکلاتی جدید به آن اضافه شود. بنابراین لازم است برنامه‌ای جدید برای مدیریت تولید، فراوری، بسته‌بندی، بازاریابی و صادرات این محصول تدوین شود.حسینی تصریح می‌کند: اگر وضعیت کنونی را در تولید زعفران از دست بدهیم، تجارت آن را هم از دست خواهیم داد، اسپانیا وقتی تولید این محصول را از دست داد با زعفران ما تجارت را برای خود نگه داشت اما ما چون بسترسازی لازم را انجام نداده‌ایم، اگر تولید را از دست بدهیم تجارت هم نخواهیم داشت. وقتی زعفران ما گران باشد و دیگر کشورها با قیمتی ارزان‌تر آن را تولید و عرضه کنند به طور قطع بازارها را از دست می‌دهیم و باید برای جلوگیری از این موضوع اقدامی جدی صورت بگیرد.
طرح جامع زعفران در انتظار بودجه
مشاور عالی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می گوید: مجموعه سازمان جهاد کشاورزی در طرح جامع ملی زعفران، حوزه‌های مختلف تولید، بسته‌بندی، فراوری، بازرگانی و تحقیقات این محصول را مورد ارزیابی قرار داده است؛ در این طرح به طور کامل مسائل و موضوعات مربوط به زعفران برای حفظ ایران و در راس آن خراسان به عنوان قطب تولید زعفران در دنیا، مورد ارزیابی قرار گرفته و بیش از هزار نفر ساعت کارشناسان جهاد کشاورزی و بخش خصوصی در مورد این طرح کار کردند، طرح به کمیسیون ۲۱۵ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی رفته و در حال پیگیری است تا ردیف اعتباری و بودجه برای آن دیده شود. سیدحمیدرضا جوادی می‌افزاید: یکی از اولویت‌های تولید در این طرح افزایش عملکرد در واحد سطح است که هم می‌تواند جنبه اقتصادی محصول را نسبت به سایر کشورها توجیه کند و هم زعفران را در عرصه بین‌المللی رقابت‌پذیر کند. با توجه به جنبه‌های اشتغال‌زایی و ارزآوری، نیاز پایین به آب و مقاومت در برابر خشکی و شوری، زعفران محصولی استراتژیک در مناطق خشک به شمار می‌رود. برای معرفی این محصول به عنوان اولویت و ضرورت استانی، اهدافی را تعریف کرده‌ایم که شامل کیفیت زعفران و ساماندهی فعالان تولید، فراوری و بازاریابی محصول و ثبت برند ملی زعفران در استان بوده و در چشم‌انداز ما تعریف شده است. جوادی ادامه می‌دهد: از مهمترین اقداماتی که در زمینه بهبود تولید باید صورت بگیرد، موضوع توسعه و ترویج مزارع آرمانی زعفران است که باید از محل اعتبارات دولتی تامین شود، عملکرد تولید در واحد سطح باید افزایش یافته و مواد آلی موردنیاز خاک برای کشت زعفران و به‌دست‌آوردن محصولی ارگانیک تولید شود و در کنار این‌ها روش‌های آبیاری قطره‌ای توسعه یابد.
قیمت مناسب، زعفران را رقابت‌پذیر می‌کند
مدیر تنظیم بازار محصولات کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار می‌کند: در حوزه بسته‌بندی و فراوری زعفران، احداث و ترویج کارگاه‌های بهداشتی برای درجه‌بندی و خشکاندن زعفران به ویژه با نگاه به مناطق روستایی، تجهیز خطوط درجه‌بندی، بسته‌بندی و فراوری زعفران برای انجام انجماد در شرایط خلا و نگهداری از زعفران، توسعه و بهسازی واحدهای خانواری، خشکاندن و فراوری زعفران در مناطق روستایی، احداث سردخانه‌های مجهز و ترمینال توزیع گل زعفران یا بارانداز و احداث انبارهای فنی از جمله اهداف و برنامه‌ها به شمار می‌رود.جوادی درباره اولویت‌های لازم در بحث بازاریابی و تجارت خارجی، می گوید: تبلیغات در بازارهای هدف از طریق رسانه‌های جمعی و ماهواره‌ها، راه‌اندازی و نگهداری بازار بورس زعفران، برندسازی در بازارهای هدف، برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌ها و جشنواره‌های خاص زعفران و اعطای تسهیلات بانکی در زمان برداشت زعفران برای صادرکنندگان از جمله این اولویت‌هاست تا محصول به دست دلالان نیافتد و یا به طور غیرمتعارف و فله‌ای صادر نشود. اجرای این برنامه‌ها هم‌اکنون آغاز شده و از محل اعتبارات بانک توسعه صادرات، تسهیلات شش درصدی در اختیار صادرکنندگان قرار می‌گیرد. مشاور عالی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: آنچه در بحث بازار می‌تواند جایگاه استان و کشور را حفظ کند، موضوع رقابت‌پذیربودن است یعنی قیمت تمام شده زعفران باید به حدی باشد که بتواند در بازارهای هدف، رقابت‌پذیر باشد. وی تاکید می‌کند: آنچه در شرایط گلخانه‌ای در کشورهایی مثل چین اتفاق می افتد و باید به آن توجه داشت موضوع کیفیت محصول است چینی‌ها هر چقدر زعفران گلخانه‌ای تولید کنند، نمی‌تواند به کیفیت زعفرانی که در استان ما با اقلیم و شرایط روزهای آفتابی تولید می‌شود برسد و این خود یک ویژگی برای زعفران خراسان است.
کشت هیدروپونیکی یا گلخانه‌ای زعفران توجیه اقتصادی ندارد
مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز می گوید: کیفیت زعفران با کشت هیدروپونیکی یا همان گلخانه ای به پای کشت هوای باز و آزاد نمی رسد و محصولاتی که به طور مصنوعی از طریق نور و مواد شیمیایی تغذیه می شوند، کیفیت زعفران سنتی را ندارد و گمان می کنم انچه در مطبوعات برای تولید زعفران چین پیش آمده، بیشتر جنبه روانی دارد و چین که به دنبال ورود به بازار جهانی است، از این طریق می خواهد اعلام کند که تولیدات زیادی در زمینه زعفران داشته و اگر زعفران زیادی از این کشور صادر شد، توان توجیه آن را داشته باشد.رامین اسمی با بیان اینکه در مشهد و در نزدیکی شهر توس کشت هیدروپونیکی زعفران را به‌طور آزمایشی انجام داده‌ایم، می‌افزاید: این نوع کشت از نظر اقتصادی توجیهی ندارد و فقط به عنوان کاری تحقیقاتی آن را انجام دادیم، برهمین اساس گمان می‌کنم، چین زعفران را از ایران خریداری می‌کند و جنبه تبلیغاتی خود را از طریق کشت هیدروپونیکی به‌راه انداخته و در آینده ممکن است زعفران ایران را به نام خود بفروشد. اسمی یادآور می‌شود: چند سالی است این موضوع را عنوان می‌کنیم که رقبای جدیدی مثل چین وارد بازار زعفران خواهند شد که برای محصول ایران مخاطراتی به همراه خواهد داشت؛ یکی از استانهای چین دارای شرایط آب و هوایی مانند خراسان است و نیروی انسانی هم در آن کشور ارزان بوده و سطح وسیعی برای کشت دارد، چین از نخستین کشورهایی است که در هر کاری که توجیه اقتصادی داشته باشد ورود پیدا کرده و پیش از آن بازارهای هدف را با بازاریابی به دست می آورد و سپس تولیداتش را روانه بازار می کند، بنابراین باید دقت کنیم تا در رقابت عقب نمانیم.
تلاش برای ثبت ژنتیکی زعفران ایران
مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اجرای برنامه جامع زعفران را یکی از ضروریات در حوزه این محصول دانسته و می گوید: علمی تر کردن نگرش سنتی تولید زعفران و افزایش عملکرد این محصول موجب کاهش هزینه های تولید شده و سطح رقابت پذیری ایران را افزایش می دهد و این موضوعا ت در برنامه جامع زعفران دیده شده است.اسمی اضافه می‌کند: سطح رقابت‌پذیری زعفران ایران در شرایط فعلی و در صورت ورود رقیبی جدی، مطلوب نیست و در راستای بهبود این وضعیت باید برنامه‌های خود را در موضوعات تولید، فراوری و صادرات اجرایی کنیم. مسائل و مشکلات زعفران نسبت به سال‌های نخست تدوین طرح جامع، عوض نشده و تنها باید در برآورد هزینه‌های اجرای طرح بازنگری شود. مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اعلام اینکه به دنبال ثبت ژنتیکی زعفران ایران هستیم، تصریح می‌کند: این پروژه ای سه ساله است و ظرف یک سال و نیم گذشته آغاز شده، کلونهای زعفران ایران از تمام مناطق جمع شده و در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با همکاری موسسه ثبت گواهی در حال بررسی است و روی خصوصیات ظاهری و ژنتیکی آنها تحقیقات لازم انجام می شود تا خصوصیات زراعی و نقشه ژنتیکی آن در مرجع جهانی به عنوان زعفران ایران معرفی شود تا در صورتی که هر کشوری به دنبال ارائه زعفران ایران به نام خودش باشد، بتوان با یک آزمایش ساده ژنتیکی زعفران کشورمان را شناسایی کرد.
ورود چین به تولید زعفران را جدی بگیریم
مدیر جهاد کشاورزی تربت حیدریه می گوید: به طور مسلم هر کار صنعتی اگر بتواند جایگاه خود را باز کند، خطری برای کار سنتی به شمار می‌رود یعنی اگر زعفران گلخانه‌ای کیفیت، رنگ و عطر و طعم داشته باشد و قابل رقابت با مزارع سنتی باشد، برای زعفران سنتی رقیبی جدی محسوب می‌شود و باید در این زمینه کارشناسی‌های لازم انجام شود.محمد کریمی با بیان اینکه دنیا روی روش‌های صنعتی می‌چرخد، اظهار می‌کند: در بحث رقابت، تولید صنعتی هزینه تمام شده کمتری دارد و در مجموع باعث شده که تولید سنتی به حاشیه رفته و قدرت رقابت را نداشته باشد و در موضوع زعفران هم ممکن است این اتفاق بیافتد. از طرفی هزینه‌های تولید زعفران در کشور ما بسیار بالاست و لازم است در راستای کاهش این هزینه‌ها برنامه‌ریزی و اقدام شود و در مقابل برای افزایش عملکرد تولید تلاش کرد و طرح‌هایی که در این راستا هست مورد حمایت قرار گیرد.کریمی می‌افزاید: یکی از این برنامه‌ها اجرایی‌شدن طرح جامع زعفران است تا بتوانیم قدرت رقابتی خود را در دنیا افزایش دهیم اما در صورت حفظ روش‌های موجود، به طور قطع رقبای ما با به‌کاربردن روش‌های صنعتی و افزایش عملکرد و بهره‌وری در درازمدت برای ما خطرساز خواهند بود.مدیر جهاد کشاورزی تربت‌حیدریه با اشاره به ورود چین به موضوع تولید انبوه زعفران در گلخانه، عنوان می‌کند: چین نه تنها در زمینه زعفران ورود پیدا کرده بلکه نشان داده در تمام محصولات و صنایع در دنیا رقیبی سرسخت و خطرناک است و همانطور که در زمینه پسته هم در زمانی که فقط ایران و امریکا تولید و صادرات داشتند ورود پیدا کرد، در زمینه زعفران هم می‌تواند چنین کند. کریمی معتقد است: سطح رقابت‌پذیری زعفران ایران در حال حاضر قابل قبول است اما ممکن است در آینده‌ای نزدیک این چنین نباشد. مهمترین مشکلات و چالش‌های حوزه زعفران هزینه‌های بالای تولید و موضوع صادرات است، بازارهای هدف به درستی شناخته نشدند و از طرفی هزینه بالای تولید و بهره‌وری و عملکرد پایین، بازار این محصول را به خطر می‌اندازد.
حفظ بازارهای جهانی این محصول و بی‌رقیب‌ماندن در تولید و صادرات آن عزمی جدی و همه‌جانبه از سوی مسئولان، کارشناسان و فعالان اقتصادی در بخش خصوصی را می‌طلبد. بسیاری از کارشناسان معتقدند اجرای طرح جامع زعفران در سال‌های گذشته می‌توانست وضعیت تولید و صادرات این محصول را از آنچه هست بهتر کند تا امروز کشورهایی مانند چین و افغانستان نتوانند برای ورود به بازارهای جهانی و گرفتن بازارهای هدف ایران گام بردارند اما این طرح با عدم‌تخصیص به موقع بودجه و اعتبار مورد نیاز مواجه شده و بدون اجرا باقی مانده است. امروز وقت آن رسیده که مسئولان و دست‌اندرکاران امر برای نجات بازارهای ایران گامی اساسی بردارند و شاید نخستین گام، توجه ویژه به طرح جامع زعفران باشد.
ورود زعفران چینی خطری بزرگ برای محصول ایران
پدر زعفران ایران به «دنیای اقتصاد» می گوید: تولید زعفران در محوطه‌ای سرپوشیده اصطلاحا هیدروپونیک نامیده می‌شود و علاوه بر چین در کشور امارات هم این‌گونه کشت در حال انجام است زیرا این کشور به اندازه ایران آب و زمین کافی برای کشت زعفران را ندارد اما چین و افغانستان خطر بزرگی برای محصولات ما به شمار می‌روند؛ افغانستان که هم‌مرز ماست، پیاز زعفران را به‌طور قاچاق به کشور خود وارد می‌کند و چون نیروی کار در آنجا ارزان است اگر به تولید بالا برسد، رقیب بسیار قدری برای ایران خواهد شد و این موضوع در مورد چین هم صدق می‌کند، در چین به‌دلیل جمعیت زیادی که دارد، دستمزد کارگر پایین است. این کشور روی اقتصاد جهانی دست گذاشته و وارد هر مقوله‌ای که می‌شود، به دلیل تولید جنس ارزان موفق می‌شود.بهزاد صادقی خاطرنشان می‌کند: نباید فراموش کنیم که زعفران مثل پیچ و مهره و کالاهای نامرغوبی که از چین می‌آید، نیست بلکه دارای خصوصیات دارویی، غذایی و رنگی است اما وقتی به صورت ارزان تولید شود، در بازار جهانی می‌تواند به رقیبی بسیار قدر تبدیل شود بنابراین زعفرانی که در چین تولید شود خطر بزرگی برای ایران است.صادقی می‌افزاید: چین منطقه ترکستان شرقی قدیم را تصاحب کرده و بخشی از جمعیت خود را به آنجا منتقل می‌کند و با توجه به کمبود آب در آن ناحیه به دنبال محصولاتی که نیاز کمتری به آب دارند، می‌رود و زعفران در رأس این گیاهان است که علاوه بر مصرف کم آب، درآمد زیادی دارد و این خطر بزرگی برای آینده ماست. چین برای اینکه بازار آینده تولیدات خود را داشته باشد، در ابتدا زعفران فراوانی را از ما خریداری می‌کند و سپس آنها را به نام خود در دنیا به فروش می‌رساند، در ماه‌های اخیر حدود هشت تن زعفران ایران توسط چینی‌ها خریداری شده و این کار توسط افغانستان هم انجام می‌شود، این کشورها زعفران ما را بسته‌بندی می کنند و به نام کشور خودشان صادر می کنند تا روزی که به تولید انبوه زعفران برسند، بازارهای خود را داشته باشند و این‌ها خطراتی است که زعفران ایران را تهدید می‌کند.
درآمد 1050 میلیارد تومانی
این کارشناس زعفران تصریح می‌کند: مصرف فعلی زعفران جهانی حدود ۳۰۰ تن است که ۲۸۰ تن آن در خراسان تولید می‌شود و اگر افغانستان و چین زعفران ارزان‌تری عرضه کنند در آینده نقش ایران در بازارهای جهانی زعفران بسیار کمرنگ‌تر خواهد شد چون نمی‌توانیم با محصول ارزان قیمت آنها رقابت کنیم و این خطر بزرگی است که خراسانی که رو به خشکسالی می‌رود را تهدید می‌کند.صادقی تاکید می‌کند: تنها امید مردم این استان کشت زعفران است و بسیاری از مناطق با زعفران‌کاری زندگی می کنند، این محصول در استان ما ۱۸۰ هزار اشتغال به‌وجود آورده و در سال گذشته ۱۰۵۰ میلیارد تومان درآمد داشته که این درآمد از همه ایران و خارج از کشور به خراسان‌های رضوی و جنوبی سرازیر شده و سوال اینجاست که اگر نقش زعفران کمرنگ شود، این اشتغال و درآمد را کدام دولت می‌تواند تامین کند؟ و با از بین رفتن نقش اقتصادی زعفران در خراسان‌ها، روستاییان این استانها، مثل مردم روستاهای سیستان و بلوچستان در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ که با خشکسالی، منطقه را خالی کردند، مهاجر می شوند، مگر اینکه با راهکارهایی جلوی این صدمه و خسران و فاجعه ملی را بگیریم.پدر زعفران ایران اظهار می‌کند: برای حل این مسأله، مشکلاتی سر راه هست اما خوشبختانه این مشکلات را فهمیدیم و در طول ۴۰ سال گذشته کارشناسان مطالعاتی در این زمینه داشته‌اند و امروز صاحب رأی و راه‌حل هستند، این راه‌حل‌ها را در کتاب بزرگی به نام بهبود تولید و فرآوری زعفران با عنوان طرح جامع زعفران ارائه دادیم که متاسفانه در دولت قبلی به آن توجهی نشده اما تصویب شده و منتظر تخصیص بودجه است تا بتوان راه‌حل‌های آن را در روستاها به‌کار بست.صادقی با اشاره به افزایش عملکرد زعفران به عنوان مهمترین راه‌حل موجود، می گوید: میانگین کنونی عملکرد زعفران خراسان، سه‌ونیم کیلوگرم در هکتار است و در نتیجه تولید محصول گران تمام می‌شود و به همین دلیل می‌بینیم که امروز زعفران در بازار بین شش‌ونیم تا هفت میلیون تومان فروخته می‌شود، این درحالیست که با راهکارهای ما عملکرد در هر هکتار به ۱۰ کیلوگرم می‌رسد و در نتیجه تولید زعفران ارزان و با زعفران آینده چین و افغانستان رقابت‌پذیر می‌شود. وی یادآور می‌شود: با توجه به اینکه تجار ما در همه جای بازار جهانی رسوخ کرده اند و برندهای آنها شناخته شده است، اگر بتوانیم زعفرانی هم‌قیمت با چین و افغانستان ارائه دهیم، شکست نمی‌خوریم اما اگر محصول ما گران باشد، خریدار به زعفران ارزان‌تر توجه می‌کند و آن را خریداری می‌کند.
زعفران آخرین پناهگاه روستاییان خراسان رضوی و جنوبی
این کارشناس زعفران تاکید می‌کند: ما باید زعفران را رقابت‌پذیر کنیم و اینکار با افزایش راندمان و عملکرد در کشاورزی محقق می‌شود، برای این موضوع راه‌حل ارائه شده و در مجلس تصویب شده و تنها باید بودجه آن به سازمان جهاد کشاورزی برسد تا در روستاها هزینه کند و با برگزاری کلاس‌های متعدد و ایجاد مزارع نمونه، کشاورزان را با نحوه رسیدن به عملکردهای بالا آشنا کند.صادقی اضافه می‌کند: با توجه به خشکسالی‌هایی که در پیش داریم، قنات‌ها و رودخانه‌ها رو به خشک‌شدن هستند و چاه‌ها به سنگ بستر می‌رسند، ما در آینده آب کافی در روستاهای خراسان رضوی و جنوبی نخواهیم داشت و احتمال کنار گذاشتن کشت محصولاتی همچون چغندر و پنبه و حتی گندم توسط کشاورزان وجود دارد و تمایل آنها به تولید زعفران افزایش می‌یابد. زعفران آخرین پناهگاه روستاییان و آخرین سنگر استقرار روستاییان خراسان‌های رضوی و جنوبی است و باید آن را حفظ کنیم.پدر زعفران ایران با اشاره به کشت زعفران در بسیاری از استانها به عنوان اشتباهی محرز، می گوید: وزارت کشاورزی سال گذشته با ابلاغیه‌ای ۲۳ استان را به زعفران کاری تشویق کرده و با کمک ۵ میلیون تومانی به عنوان یارانه به کشاورز برای هر هکتار و در اختیار قرار دادن پیاز زعفران و تسهیلات ۱۰ میلیون تومانی با سود چهار درصد آنها را به اینکار ترغیب کرده است اما ما از همان ابتدا به طور مکتوب اعلام کردیم که این کار اشتباه است و استاندار خراسان هم در این راستا به وزیر کشور و جهاد کشاورزی نامه‌ای برای ممانعت از این روند ارائه داد.صادقی خاطرنشان می‌کند: هم‌اکنون خراسان نیاز مصرفی زعفران دنیا را تامین می‌کند و در مناطقی که بارندگی زیاد است باید دیگر محصولات مورد نیاز کشور تولید شود. استانهای دیگر باید محصولاتی که سبد غذایی روزمره جامعه را تشکیل می‌دهد تامین کنند و خراسان تنها تامین کننده زعفران باشد اما می‌بینیم که همه استانها به توسعه کشت زعفران افتخار می کنند و این در مصاحبه مسئولان جهاد کشاورزی هر استان و شهرستان دیده می‌شود، اگر قرار باشد زعفران در مناطق سردسیر و شمالی و غربی تولید شود، برای خراسان‌ها فاجعه‌ای بزرگ رخ می‌دهد و این موضوع باید توسط مسئولان کشوری مورد توجه قرار گیرد.
حتی یک متر مربع توسعه کشت زعفران در ایران، مانند سم است
این کارشناس زعفران تاکید می گوید: امروز ۱۸۰ هزار کشاورز در خراسان‌های رضوی و جنوبی به کشت زعفران اشتغال دارند که با اعضای خانواده‌شان جمعیتی۸۰۰ هزار نفری را تشکیل می دهند و اگر نتوانند زعفران بکارند، بیکار می شوند و به مهاجرت و حاشیه‌نشینی روی می‌آورند و این فاجعه‌ای ملی به دنبال خواهد داشت. توسعه کشت زعفران حتی به میزان یک متر مربع در ایران مانند سم است بلکه لازم است راندمان تولید افزایش یابد، در حال حاضر در ۸۰ هزار هکتار زمین، حدود ۳۰۰ تن زعفران تولید می‌شود که اگر میانگین تولید افزایش یابد، می‌توان این مقدار را در ۳۰ هزار هکتار تولید کرد. ما شدیدا مخالف با توسعه کشت و نیز با مکانیزه‌کردن ماشین‌های برداشت زعفران هستیم چرا که با مکانیزه‌شدن برداشت زعفران، حدود ۱۲ میلیون روز کار در خراسان از بین می‌رود. صادقی با بیان اینکه خروج پیاز از مرزهای استان چه به استانهای دیگر و چه به افغانستان بسیار خطرناک است، اظهار می‌کند: در برخی موارد پیاز زعفران به برخی استانهای غربی می‌رود و از آنجا به عراق و به دیگر کشورها مثل امارات و افغانستان قاچاق می‌شود، باید جلوی این موضوع مانند مبارزه با هروئین و موادمخدر گرفته شود و لازم است نماینده‌های استان نسبت به تصویب این موضوع اقدام کنند، ما ۲۳ نماینده در استان داریم و این یک قدرت است و باید از آن استفاده کرد.پدر زعفران ایران تصریح می‌کند: متاسفانه مطبوعات اهمیت زعفران را به درستی نشناخته‌اند و نماینده ها هم فقط به دنبال این هستند که دوباره رای بیاورند و وارد مجلس شوند. کسی به این موضوع توجه نمی‌کند که اگر زعفران در خراسان نباشد، سونامی سخت، بی‌نوایی، ناامنی و مهاجرت خراسان رضوی و جنوبی را فرامی‌گیرد و ما همه جا این را اعلام می‌کنیم چون موضوع بسیار جدی است و با خشکسالی سنگینی روبرو هستیم.
زعفران گلخانه‌ای یک چالش است، نه رقیب
عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران می گوید: زعفران گلخانه‌ای هیچ‌وقت نمی‌تواند یک رقیب برای زعفران کشت شده در زمین باشد اما یک چالش محسوب می‌شود، همانطور که تقلب در زعفران و فروش گیاهان رنگ شده به جای این محصول یک چالش است. در شرایط کنونی که عده‌ای فکر می کنند زعفران یک کالای سرمایه‌ای است و آن را خریده و در خانه نگهداری می کنند تا در هنگام گران‌شدن محصول آن را بفروشند، زمینه‌ساز این موارد می شوند، باعث می شوند کشت گلخانه‌ای ایجاد شود و زعفران‌های بی‌کیفیت با زعفران‌های مرغوب مخلوط شده و به بازار وارد شود.علی حسینی می‌افزاید: این چالشی است که به ضرر کشاورزی سنتی در بخش زعفران است و کیفیت را به شدت پایین می‌آورد و زحمات کسانی که در این زمینه سرمایه‌گذاری می کنند، به مخاطره می افتد چون برای کسی که به طور عادی به خرید و فروش زعفران می‌پردازد، تشخیص زعفران مرغوب از نامرغوب سخت است بنابراین کشت گلخانه‌ای زعفران مانند تقلب در این محصول به عنوان یک چالش است. وی یادآور می‌شود: افزون بر این، کشت گلخانه‌ای، بازارهای جهانی ما را به خطر می‌اندازد؛ وقتی محصولی بی‌کیفیت در کشوری دیگر تولید و با قیمتی بسیار ناچیز عرضه شود، کشت این محصول برای کشاورزان ما توجیه نخواهد داشت چون رقابت با چنین محصول بی‌کیفیت و ارزانی دشوار خواهد بود.حسینی با بیان اینکه اقداماتی که برای بی‌رقیب ماندن زعفران ایران انجام می‌شود کافی نیست، اظهار می‌کند: ما باید به عنوان تولیدکننده برتر زعفران در دنیا به درستی موضوع تولید و تجارت این محصول را مدیریت کنیم و در حال حاضر در این زمینه دچار مشکل هستیم. امروز زعفران در دست کسانی است که نه صادرکننده، نه مصرف‌کننده، نه بسته‌بندی‌کننده و نه فراوری‌کننده هستند و بی‌دلیل زعفران را در خانه‌ها نگهداری می کنند و به همین دلیل شاهد شکستن حباب قیمت‌های کاذب زعفران و کاهش قیمت‌هایی که بی‌دلیل افزایش پیدا کرده بود، هستیم.
حباب قیمت‌های کاذب باید بشکند
عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران راهکار عملی برای حفظ بازارهای جهانی زعفران را این‌گونه عنوان می‌کند: تولید زعفران باید براساس عرضه و تقاضایی که در دنیاست، باشد. مصرف کل دنیا در حال حاضر سالانه ۳۰۰ تن است و ما معادل آن و حتی کمی بیشتر از آن را تولید می‌کنیم اما این‌گونه نیست که فقط ایران سکان‌دار تولید باشد بلکه چند کشور دیگر به عنوان رقیب ایران وارد این عرصه شده‌اند که در صورت افزایش قیمت زعفران کشورمان به سرعت تولیدات خود را افزایش می دهند و در نتیجه اولین ضرر به کشاورزان ما می‌رسد.حسینی تاکید می‌کند: باید از افزایش بی‌رویه قیمت زعفران جلوگیری کنیم همانطور که از کاهش شدید آن باید جلوگیری شود. قیمت واقعی زعفران در حال حاضر ۴.۵ میلیون تومان برای هر کیلوگرم است و امروز یک میلیون تومان حباب قیمت دارد و این حباب باید بشکند. وی می گوید: در بحث بسته‌بندی محصول خوشبختانه در داخل کشور هیچ مشکلی نداریم و دوشادوش اروپا پیش می‌رویم، واحدهای صنعتی بسیار مدرنی در ایران وجود دارد که بسته‌بندی زعفران را مطابق خواسته دنیا انجام می دهند و مشکل ما فقط مصرف‌شدن در دنیاست که باید در این زمینه هزینه کنیم و با بازارسازی، بازار آینده ایران را تامین کنیم چون براساس برنامه جامع زعفران به سوی تولید ۸۰۰ تن زعفران در سال پیش می‌رویم و برای فروش این مقدار نیازمند بازارهای جدید هستیم.این فعال حوزه زعفران خاطرنشان می‌کند: متاسفانه تاکنون برای توسعه صادرات این محصول کار چندانی نکرده‌ایم، پیش از هر چیز باید به فکر زمینه‌سازی برای مصرف بیشتر و جا انداختن فرهنگ مصرف زعفران در دنیا باشیم و سپس به فکر افزایش تولید و توسعه کشت باشیم. ما در حال حاضر با مازاد زعفران روبرو هستیم و باید بازارهای جهانی را توسعه دهیم، حدود ۵۰ کشور هدف صادراتی ما هستند در حالیکه ۱۸۰ کشور مستقل در دنیا وجود دارد و باید دو برابر ظرفیت‌مان کار کنیم و این موضوع حضور جدی و پررنگ تجار ما را در بازارهای نو و جدید می‌طلبد.
لزوم ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی زعفران
حسینی ادامه می‌دهد: ما باید به فکر ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی باشیم، شاید در آینده فروش زعفران خام مطرح نباشد بلکه باید فرآورده‌های دیگری از این محصول تولید کنیم مثل محصولات مهم برخی کشورها که با صنایع تبدیلی توانسته‌اند بازارها را به دست بگیرند اما متاسفانه ما در موضوع فرآوری و صنایع تبدیلی کار چندانی نکرده‌ایم در حالیکه موادغذایی متنوع، داروهای گیاهی بسیار، لوازم آرایشی و بهداشتی و نوشیدنی زیادی می‌توان از این محصول تولید کرد.عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران در پاسخ به این سوال که چه کشورهایی در تولید و عرضه زعفران رقیب ایران هستند، می گوید: افغانستان به عنوان کشور همسایه ما در عرصه تولید وارد شده و متاسفانه پیاز زعفران به وفور از کشور ما به آنجا رفته و بازارسازی برای زعفران افغانستان توسط خودمان انجام می‌شود و این برای بازارهای ایران بسیار خطرناک است. افزون بر این، کشت این محصول در هندوستان قدمت زیادی داشته، در یونان و اسپانیا در حال افزایش است و در ایتالیا هم تا حدودی تولید می‌شود.حسینی اضافه می‌کند: در منطقه تبت چین هم کشت زمینی زعفران و در نقاط دیگر کشت گلخانه‌ای انجام می‌شود، گرچه چین اکنون رقیب ما نیست اما با ارزش پایین محصولاتش می‌تواند تهدیدی برای ما باشد. ما تنها تولیدکننده زعفران در دنیا نیستیم و باید مراقب کالای خودمان و حفظ بازارهای جهانی باشیم و همه این موارد در طرح جامع زعفران دیده شده که متاسفانه زمان این طرح گذشته و نیازمند بازنگری است.عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران می‌افزاید: اگر طرح جامع زعفران از زمان تصویب، اجرا می‌شد تا به حال بسیاری از مشکلات این محصول حل می‌شد اما متاسفانه عدم تصویب طرح موجب شده هم مشکلات گذشته را داشته باشیم و هم مشکلاتی جدید به آن اضافه شود. بنابراین لازم است برنامه‌ای جدید برای مدیریت تولید، فراوری، بسته‌بندی، بازاریابی و صادرات این محصول تدوین شود.حسینی تصریح می‌کند: اگر وضعیت کنونی را در تولید زعفران از دست بدهیم، تجارت آن را هم از دست خواهیم داد، اسپانیا وقتی تولید این محصول را از دست داد با زعفران ما تجارت را برای خود نگه داشت اما ما چون بسترسازی لازم را انجام نداده‌ایم، اگر تولید را از دست بدهیم تجارت هم نخواهیم داشت. وقتی زعفران ما گران باشد و دیگر کشورها با قیمتی ارزان‌تر آن را تولید و عرضه کنند به طور قطع بازارها را از دست می‌دهیم و باید برای جلوگیری از این موضوع اقدامی جدی صورت بگیرد.
طرح جامع زعفران در انتظار بودجه
مشاور عالی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی می گوید: مجموعه سازمان جهاد کشاورزی در طرح جامع ملی زعفران، حوزه‌های مختلف تولید، بسته‌بندی، فراوری، بازرگانی و تحقیقات این محصول را مورد ارزیابی قرار داده است؛ در این طرح به طور کامل مسائل و موضوعات مربوط به زعفران برای حفظ ایران و در راس آن خراسان به عنوان قطب تولید زعفران در دنیا، مورد ارزیابی قرار گرفته و بیش از هزار نفر ساعت کارشناسان جهاد کشاورزی و بخش خصوصی در مورد این طرح کار کردند، طرح به کمیسیون ۲۱۵ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی رفته و در حال پیگیری است تا ردیف اعتباری و بودجه برای آن دیده شود. سیدحمیدرضا جوادی می‌افزاید: یکی از اولویت‌های تولید در این طرح افزایش عملکرد در واحد سطح است که هم می‌تواند جنبه اقتصادی محصول را نسبت به سایر کشورها توجیه کند و هم زعفران را در عرصه بین‌المللی رقابت‌پذیر کند. با توجه به جنبه‌های اشتغال‌زایی و ارزآوری، نیاز پایین به آب و مقاومت در برابر خشکی و شوری، زعفران محصولی استراتژیک در مناطق خشک به شمار می‌رود. برای معرفی این محصول به عنوان اولویت و ضرورت استانی، اهدافی را تعریف کرده‌ایم که شامل کیفیت زعفران و ساماندهی فعالان تولید، فراوری و بازاریابی محصول و ثبت برند ملی زعفران در استان بوده و در چشم‌انداز ما تعریف شده است. جوادی ادامه می‌دهد: از مهمترین اقداماتی که در زمینه بهبود تولید باید صورت بگیرد، موضوع توسعه و ترویج مزارع آرمانی زعفران است که باید از محل اعتبارات دولتی تامین شود، عملکرد تولید در واحد سطح باید افزایش یافته و مواد آلی موردنیاز خاک برای کشت زعفران و به‌دست‌آوردن محصولی ارگانیک تولید شود و در کنار این‌ها روش‌های آبیاری قطره‌ای توسعه یابد.
قیمت مناسب، زعفران را رقابت‌پذیر می‌کند
مدیر تنظیم بازار محصولات کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اظهار می‌کند: در حوزه بسته‌بندی و فراوری زعفران، احداث و ترویج کارگاه‌های بهداشتی برای درجه‌بندی و خشکاندن زعفران به ویژه با نگاه به مناطق روستایی، تجهیز خطوط درجه‌بندی، بسته‌بندی و فراوری زعفران برای انجام انجماد در شرایط خلا و نگهداری از زعفران، توسعه و بهسازی واحدهای خانواری، خشکاندن و فراوری زعفران در مناطق روستایی، احداث سردخانه‌های مجهز و ترمینال توزیع گل زعفران یا بارانداز و احداث انبارهای فنی از جمله اهداف و برنامه‌ها به شمار می‌رود.جوادی درباره اولویت‌های لازم در بحث بازاریابی و تجارت خارجی، می گوید: تبلیغات در بازارهای هدف از طریق رسانه‌های جمعی و ماهواره‌ها، راه‌اندازی و نگهداری بازار بورس زعفران، برندسازی در بازارهای هدف، برگزاری نمایشگاه‌ها و همایش‌ها و جشنواره‌های خاص زعفران و اعطای تسهیلات بانکی در زمان برداشت زعفران برای صادرکنندگان از جمله این اولویت‌هاست تا محصول به دست دلالان نیافتد و یا به طور غیرمتعارف و فله‌ای صادر نشود. اجرای این برنامه‌ها هم‌اکنون آغاز شده و از محل اعتبارات بانک توسعه صادرات، تسهیلات شش درصدی در اختیار صادرکنندگان قرار می‌گیرد. مشاور عالی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: آنچه در بحث بازار می‌تواند جایگاه استان و کشور را حفظ کند، موضوع رقابت‌پذیربودن است یعنی قیمت تمام شده زعفران باید به حدی باشد که بتواند در بازارهای هدف، رقابت‌پذیر باشد. وی تاکید می‌کند: آنچه در شرایط گلخانه‌ای در کشورهایی مثل چین اتفاق می افتد و باید به آن توجه داشت موضوع کیفیت محصول است چینی‌ها هر چقدر زعفران گلخانه‌ای تولید کنند، نمی‌تواند به کیفیت زعفرانی که در استان ما با اقلیم و شرایط روزهای آفتابی تولید می‌شود برسد و این خود یک ویژگی برای زعفران خراسان است.
کشت هیدروپونیکی یا گلخانه‌ای زعفران توجیه اقتصادی ندارد
مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز می گوید: کیفیت زعفران با کشت هیدروپونیکی یا همان گلخانه ای به پای کشت هوای باز و آزاد نمی رسد و محصولاتی که به طور مصنوعی از طریق نور و مواد شیمیایی تغذیه می شوند، کیفیت زعفران سنتی را ندارد و گمان می کنم انچه در مطبوعات برای تولید زعفران چین پیش آمده، بیشتر جنبه روانی دارد و چین که به دنبال ورود به بازار جهانی است، از این طریق می خواهد اعلام کند که تولیدات زیادی در زمینه زعفران داشته و اگر زعفران زیادی از این کشور صادر شد، توان توجیه آن را داشته باشد.رامین اسمی با بیان اینکه در مشهد و در نزدیکی شهر توس کشت هیدروپونیکی زعفران را به‌طور آزمایشی انجام داده‌ایم، می‌افزاید: این نوع کشت از نظر اقتصادی توجیهی ندارد و فقط به عنوان کاری تحقیقاتی آن را انجام دادیم، برهمین اساس گمان می‌کنم، چین زعفران را از ایران خریداری می‌کند و جنبه تبلیغاتی خود را از طریق کشت هیدروپونیکی به‌راه انداخته و در آینده ممکن است زعفران ایران را به نام خود بفروشد. اسمی یادآور می‌شود: چند سالی است این موضوع را عنوان می‌کنیم که رقبای جدیدی مثل چین وارد بازار زعفران خواهند شد که برای محصول ایران مخاطراتی به همراه خواهد داشت؛ یکی از استانهای چین دارای شرایط آب و هوایی مانند خراسان است و نیروی انسانی هم در آن کشور ارزان بوده و سطح وسیعی برای کشت دارد، چین از نخستین کشورهایی است که در هر کاری که توجیه اقتصادی داشته باشد ورود پیدا کرده و پیش از آن بازارهای هدف را با بازاریابی به دست می آورد و سپس تولیداتش را روانه بازار می کند، بنابراین باید دقت کنیم تا در رقابت عقب نمانیم.
تلاش برای ثبت ژنتیکی زعفران ایران
مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی اجرای برنامه جامع زعفران را یکی از ضروریات در حوزه این محصول دانسته و می گوید: علمی تر کردن نگرش سنتی تولید زعفران و افزایش عملکرد این محصول موجب کاهش هزینه های تولید شده و سطح رقابت پذیری ایران را افزایش می دهد و این موضوعا ت در برنامه جامع زعفران دیده شده است.اسمی اضافه می‌کند: سطح رقابت‌پذیری زعفران ایران در شرایط فعلی و در صورت ورود رقیبی جدی، مطلوب نیست و در راستای بهبود این وضعیت باید برنامه‌های خود را در موضوعات تولید، فراوری و صادرات اجرایی کنیم. مسائل و مشکلات زعفران نسبت به سال‌های نخست تدوین طرح جامع، عوض نشده و تنها باید در برآورد هزینه‌های اجرای طرح بازنگری شود. مسئول واحد زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اعلام اینکه به دنبال ثبت ژنتیکی زعفران ایران هستیم، تصریح می‌کند: این پروژه ای سه ساله است و ظرف یک سال و نیم گذشته آغاز شده، کلونهای زعفران ایران از تمام مناطق جمع شده و در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با همکاری موسسه ثبت گواهی در حال بررسی است و روی خصوصیات ظاهری و ژنتیکی آنها تحقیقات لازم انجام می شود تا خصوصیات زراعی و نقشه ژنتیکی آن در مرجع جهانی به عنوان زعفران ایران معرفی شود تا در صورتی که هر کشوری به دنبال ارائه زعفران ایران به نام خودش باشد، بتوان با یک آزمایش ساده ژنتیکی زعفران کشورمان را شناسایی کرد.
ورود چین به تولید زعفران را جدی بگیریم
مدیر جهاد کشاورزی تربت حیدریه می گوید: به طور مسلم هر کار صنعتی اگر بتواند جایگاه خود را باز کند، خطری برای کار سنتی به شمار می‌رود یعنی اگر زعفران گلخانه‌ای کیفیت، رنگ و عطر و طعم داشته باشد و قابل رقابت با مزارع سنتی باشد، برای زعفران سنتی رقیبی جدی محسوب می‌شود و باید در این زمینه کارشناسی‌های لازم انجام شود.محمد کریمی با بیان اینکه دنیا روی روش‌های صنعتی می‌چرخد، اظهار می‌کند: در بحث رقابت، تولید صنعتی هزینه تمام شده کمتری دارد و در مجموع باعث شده که تولید سنتی به حاشیه رفته و قدرت رقابت را نداشته باشد و در موضوع زعفران هم ممکن است این اتفاق بیافتد. از طرفی هزینه‌های تولید زعفران در کشور ما بسیار بالاست و لازم است در راستای کاهش این هزینه‌ها برنامه‌ریزی و اقدام شود و در مقابل برای افزایش عملکرد تولید تلاش کرد و طرح‌هایی که در این راستا هست مورد حمایت قرار گیرد.کریمی می‌افزاید: یکی از این برنامه‌ها اجرایی‌شدن طرح جامع زعفران است تا بتوانیم قدرت رقابتی خود را در دنیا افزایش دهیم اما در صورت حفظ روش‌های موجود، به طور قطع رقبای ما با به‌کاربردن روش‌های صنعتی و افزایش عملکرد و بهره‌وری در درازمدت برای ما خطرساز خواهند بود.مدیر جهاد کشاورزی تربت‌حیدریه با اشاره به ورود چین به موضوع تولید انبوه زعفران در گلخانه، عنوان می‌کند: چین نه تنها در زمینه زعفران ورود پیدا کرده بلکه نشان داده در تمام محصولات و صنایع در دنیا رقیبی سرسخت و خطرناک است و همانطور که در زمینه پسته هم در زمانی که فقط ایران و امریکا تولید و صادرات داشتند ورود پیدا کرد، در زمینه زعفران هم می‌تواند چنین کند. کریمی معتقد است: سطح رقابت‌پذیری زعفران ایران در حال حاضر قابل قبول است اما ممکن است در آینده‌ای نزدیک این چنین نباشد. مهمترین مشکلات و چالش‌های حوزه زعفران هزینه‌های بالای تولید و موضوع صادرات است، بازارهای هدف به درستی شناخته نشدند و از طرفی هزینه بالای تولید و بهره‌وری و عملکرد پایین، بازار این محصول را به خطر می‌اندازد.
ارسال نظر