مرثیه‌ای برای اقتصاد پوپولیستی

ونزوئلا این روزها مهم‌ترین شاخص بی‌انضباطی مالی و بحران اقتصادی شده است. کشوری که تورمی سه رقمی را تجربه می‌کند، در عین حال که از ذخایر سرشار نفتی بهره‌مند است اما از کمبود کالاهای اساسی رنج می‌برد و اخیرا نیز این کشور هر روز شاهد اعتراض‌های سراسری شده است. در این ارتباط مهم‌ترین سوالی که مطرح شده است این که چگونه ونزوئلا به این نقطه رسیده است؟ تصاویری که هر از گاه از این کشور به بیرون منتشر می‌شود نشان می‌دهد حتی بخشی از مردم به‌شدت دچار سوء تغذیه هستند. به همین دلیل این سوال مهم جلوه می‌کند که ونزوئلا چه مسیری را در اقتصاد طی کرد که هم‌ اینک به این نقطه از فلاکت رسیده است؟ بسیاری از اقتصاددانان نداشتن انضباط مالی را برای دولت مادورو هزینه‌زا دانسته‌اند. مادورو که خود را پیرو چاوز، رئیس‌جمهوری سابق این کشور می‌داند، عینا از سیاست‌های پوپولیستی چاوز کپی‌برداری کرد. در حالی‌که چاوز در شرایطی از دنیا رفت که قیمت جهانی نفت بالا بود اما در چند سال اخیر قیمت نفت به‌شدت سقوط کرده است و برای کشوری مانند ونزوئلا که کشوری تک محصولی است، یک مصیبت بزرگ به حساب می‌آید.

رویترز در این زمینه گزارش می‌دهد: ونزوئلا به علت سقوط جهانی بهای نفت، خشکسالی، جیره‌بندی برق و همچنین اجرای سیاست‌های اقتصادی که توسط کارشناسان تورم‌زا و عوام فریبانه اعلام شده، بحران اقتصادی شدیدی را تجربه می‌کند. در این زمینه می‌توان اشاره کرد که تورم ۳ رقمی از سال ۲۰۱۵ در این کشور شروع شد، در سالی که قیمت نفت نیز مدام افت می‌کرد. بانک مرکزی ونزوئلا در این سال اعلام کرد که تورم در این کشور به ۹/ ۱۸۰ رسید که در واقع یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در جهان به حساب می‌آمد.

دولتمردان این کشور به‌رغم اینکه نتیجه سیاست‌های خود را دیدند همچنان حاضر نشدند در آنها تجدیدنظر کنند، به‌گونه‌ای که عاقبت سیاست‌های این کشور به تورم افزون بر ۷۰۰ درصد منجر شد. این در حالی است که اقتصاد ونزوئلا تقریبا سالانه با انقباض هم مواجه می‌شود. نیکلاس مادورو در گذشته به‌طور ضمنی از افزایش قیمت سوخت به‌عنوان راهکاری برای ارتقای درآمدهای این کشور در بحبوحه کاهش قیمت نفت سخن گفته بود اما بارها از اجرای این کار منصرف شد زیرا بسیاری از مردم ونزوئلا سوخت ارزان را حق طبیعی خود می‌دانند. بنابر گزارش‌ها، اطلاعات منتشر شده توسط بانک مرکزی ونزوئلا نشان می‌دهد که اقدامات دولت مادورو کافی نبوده و دولت راه دشواری را در پیش خواهد داشت، چرا که بحران اقتصادی و چشم‌انداز اقدامات تازه دولت احتمالا مردم را در شرایط سخت‌تری قرار خواهد داد، آن هم زمانی که مردم با کمبود شدید مواد اولیه چون شیر، گوشت قرمز و سفید و دارو روبه‌رو هستند.

خبرگزاری فرانسه هم گزارش می‌دهد: تورم چند صد درصدی و گرانی بی‌سابقه توان نفس کشیدن را از مردم گرفته است. قیمت یک همبرگر معمولی در شهر کاراکاس، پایتخت ونزوئلا به ۱۷۰ دلار آمریکا ( تقریبا ۶۲۹ هزار تومان) رسیده است. هر دلار آمریکا در بازار رسمی ۱۰ بولیوار قیمت گذاری شده است اما در بازار آزاد ونزوئلا قیمت هر دلار آمریکا حتی بیشتر از هزار بولیوار ونزوئلا معامله می‌شود. ارزش بولیوار به‌شدت افت کرده است. اگر مردم این کشور به جای پول، در جیب‌شان دستمال کاغذی بگذارند، به مراتب با ارزش‌تر است. همزمان با سقوط بی‌سابقه ارزش بولیوار، انتشار تصویری از یک شهروند ونزوئلایی که به جای دستمال کاغذی، یک اسکناس دو بولیواری را به دور یک «ایمپانادا» (نوعی غذای اصلی آمریکای جنوبی که شبیه پیراشکی است) پیچیده بود در فضای مجازی کلی جنجال به پا کرد. برای درک گرانی بی‌سابقه تنها لازم است بدانید که قیمت آی‌فون شش در ونزوئلا ۴۷ هزار دلار (۱۵۵ میلیون تومان) است و حتی اگر بخواهید قناعت کرده و گوشی هوشمند دیگری بخرید باید ۱۷ هزار بولیوار که معادل حقوق دو ماه و ۱۰ روز یک کارگر در این کشور است، پرداخت کنید.

قیمت بلیت تک نفره سینما در کاراکاس به ۸۸۰۰ بولیوار رسیده است. اگر گذر مسافری به هتلی به منظور اقامت بیفتد برای یک شب اقامت باید ۶۹۰۰ دلار پرداخت کند. این توریست علاوه بر جیب خود باید مراقب جان خود هم باشد چون در شرایط کنونی ونزوئلا به‌ویژه کاراکاس به‌شدت ناامن شده است. در حال حاضر قیمت گوشت مرغ ۱۳ برابر افزایش پیدا کرده و نان هم به‌شدت کمیاب شده است. برخی از کارشناسان می‌گویند افزایش بی‌سابقه نقدینگی در این کشور موجب این ابرتورم شده است. این در حالی است که وزیر اقتصاد مادورو به رابطه میان افزایش رشد نقدینگی و تورم ارزش قائل نیست و تورم را ناشی از تمایل شرکت‌ها به افزایش سودآوری از طریق افزایش قیمت‌ها می‌داند و می‌گوید این تمایل هیچ ارتباطی با انتشار پول ندارد. به نظر تحلیلگران اگر ساختار یک کشور به‌گونه‌ای باشد که پول خرج کردن و ایجاد تورم به‌طور مستقیم جایزه‌ای برای سیاستمدار داشته باشد، تورم ایجاد خواهد کرد. در اینجا مساله به منافع گروه‌ها بازمی‌گردد. نتیجه این سیاست‌های پوپولیستی که حتی وزیر اقتصاد آن ارزشی برای داده‌های علمی قائل نیست منجر به تورم ۷۰۰ درصدی می‌شود.

به‌عنوان مثال مادورو همچنان درباره بازار مسکن از چاوز پیروی کرد و مسکن‌هایی را برای فقرا اختصاص داد. مادورو برای تامین منابع ساخت این مسکن‌ها بانک مرکزی این کشور را به ماشین چاپ پول تبدیل کرده است. همزمان ارائه سوبسیدها به سوخت و سایر کالاها موجب شده است تا دست دولت در بازار کساد نفتی خالی‌تر از پیش شود. از این‌رو دولت دست به دامان بانک مرکزی برای انتشار بیشتر پول می‌شود. او اخیرا نیز گفته است که قصد دارد حقوق کارمندان را تا ۶۰ درصد افزایش دهد. کارمندانی که به‌دلیل کمبود برق و انرژی بیش از سه روز در هفته کار نمی‌کنند.