آلودگی از جنس نور
امین سیفی
از گذشته‌های دور تماشای آسمان پرستاره یکی از کارهای لذت‌بخش انسان بوده است. آسمانی که انگار می‌توانستیم از آن ستاره بچینیم. دیدن آسمان پرستاره در شب، امروزه برای مردمان شهرهای بزرگ تبدیل به یک رویا شده است و خیلی از مردم (نزدیک به ۸۰ درصد) از آن بی‌بهره هستند. آنها حتی نمی‌توانند چنین آسمانی را تصور کنند؛ اما علت چیست؟ اگر به بالای سر خود نگاه کنید، آسمانی نه چندان تیره، بلکه روشن با ستاره‌های کم نوری را مشاهده می‌کنید. در این میان نکته‌ای که خیلی مهم است و از چشمان ما دور مانده چراغ مغازه‌ها، ساختمان‌ها و خیابان‌ها است که به جای تابیدن بر زمین و روشن کردن محیط اطرف ما آسمان را روشن کرده‌اند.
امین سیفی
از گذشته‌های دور تماشای آسمان پرستاره یکی از کارهای لذت‌بخش انسان بوده است. آسمانی که انگار می‌توانستیم از آن ستاره بچینیم. دیدن آسمان پرستاره در شب، امروزه برای مردمان شهرهای بزرگ تبدیل به یک رویا شده است و خیلی از مردم (نزدیک به ۸۰ درصد) از آن بی‌بهره هستند. آنها حتی نمی‌توانند چنین آسمانی را تصور کنند؛ اما علت چیست؟ اگر به بالای سر خود نگاه کنید، آسمانی نه چندان تیره، بلکه روشن با ستاره‌های کم نوری را مشاهده می‌کنید. در این میان نکته‌ای که خیلی مهم است و از چشمان ما دور مانده چراغ مغازه‌ها، ساختمان‌ها و خیابان‌ها است که به جای تابیدن بر زمین و روشن کردن محیط اطرف ما آسمان را روشن کرده‌اند. این اتفاق که کمتر کسی به آن اهمیت می‌دهد آلودگی نوری نام دارد که مثل همه آلودگی‌های دیگر مضرات فراوانی برای انسان، گیاهان و حیوانات دارد.
آلودگی نوری چیست؟
این آلودگی زمانی شروع شد که بشر تصمیم به روشن کردن محیط خارج از خانه گرفت. چراغ‌های گازی که محیط بیرون خانه را روشن کردند، هرچند این نسل از چراغ‌ها آلودگی نوری چندانی نداشتند، اما شروعی بودند برای به وجود آمدن آلودگی نوری. این مشکل با اختراع لامپ‌های الکتریکی روندی صعودی را طی کرد و اتفاقی افتاد که امروزه شاهد آن هستیم، روشن شدن خیابان‌ها به‌صورت غیراصولی، به قیمت از دست رفتن آسمان شب و به فراموشی سپرده شدن آن تمام شد. در ابتدا این موضوع فقط از دست رفتن آسمان شب بود، که برای منجمان و ستاره‌شناسان دردسرساز شد و آنها برای رصد آسمان مجبور بودند مسافت‌های طولانی را طی کنند و به خارج شهر در محلی تاریک بروند؛ اما ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود اثرات مخرب زیست محیطی نور، بسیار بیشتر است. نوری که قرار بود زیر پای انسان را روشن کند، اما بدون نظارت و توجه انسان آسمان را روشن کرد و نه تنها باعث از بین رفتن آسمان شب شد، بلکه اثرات مخربی بر حیوانات، گیاهان و انسان در بر داشت.
اثرات مخرب نور برحیوانات و گیاهان
نورهایی که محیط زندگی ما را روشن کرده‌اند باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای جانوران و حیوانات شده‌اند. به‌طور مثال، پرندگان با خیره شدن به نور ساختمان‌ها و برج‌های بلند جذب آنها شده و مسیر حرکت خود را گم می‌کنند یا با آنها برخورد می‌کنند. همچنین اثرات آلودگی نوری در دراز مدت برای پرندگان موجب تضعیف قوه جهت‌یابی سپس از بین رفتن آن شده و در پیدا کردن راه بازگشت به لانه یا تالاب‌های مهاجرت‌شان دچار مشکل شوند. لاک‌پشت‌ها به‌صورت بیولوژیکی در ساحل، مکانی تاریک را برای تخم‌گذاری انتخاب می‌کنند؛ زیرا لاک‌پشت‌های تازه متولد شده با کوچک‌ترین نوری از مسیر دریا منحرف شده و مسیر دیگری را پیش می‌گیرند. همین موضوع تلفات زیادی برای لاک‌پشت‌ها به همراه داشته و بچه لاک‌پشت‌ها به جای رفتن به سمت آب دریا به سمت شهرها منحرف شده و طعمه دیگر حیوانات می‌شوند. نور مصنوعی همان‌گونه که بر لاک‌پشت‌ها و پرندگان اثرات مخربی دارد برای سایر گونه‌های جانوری و حتی گیاهان هم مضر است.
اثرات مخرب نور بر زندگی انسان
شاید هنگام خواب متوجه این موضوع شده‌اید که اتاق شما بعد از خاموش کردن لامپ باز هم آن‌طوری که باید تاریک نشده این همان نور مزاحمی است که از مغازه‌ها یا چراغ‌های داخل خیابان یا ساختمان‌های مجاور می‌آید، ساختمان‌هایی که به قصد زیباسازی ظاهر ساختمان خود نورپردازی اشتباهی انجام داده‌اند که نه تنها آرامش را سلب می‌کند و آلودگی نوری محسوب می‌شود، بلکه انرژی فراوانی را هدر می‌دهد. به‌طور کلی برای داشتن یک خواب آسوده باید محیط خواب به قدری تاریک باشد که وقتی دست خود را باز کرده و جلوی صورت خود می‌گیرید، قادر به دیدن دست خود نباشید. درصورتی که در محیط کاملا تاریک به خواب نرویم، ساعت بیولوژیکی بدن به‌هم می‌ریزد و هورمون ملاتونین که برای تنظیم این ساعت است به خوبی ترشح نمی‌شود، ترشح نشدن یا خوب ترشح نشدن ملاتونین اثرات سوئی بر بدن ما دارد که اثرات کوتاه‌مدت آن عبارتند از: بی‌خوابی، سردرد، افسردگی، احساس خستگی در صبح، پرخاشگری، بی‌حوصلگی و در طولانی‌مدت حتی شاهد بروز سرطان خواهیم بود. محیط خواب هرچه تاریک‌تر باشد، ملاتونین به موقع ترشح می‌شود و ایمنی بدن بالا می‌رود.
اما راه‌حل چیست؟
اکثر مردم بعد از آشنایی با موضوع آلودگی نوری راه‌حل کلی آن را خاموشی شب می‌دانند. این موضوع علاوه بر اینکه نادرست است امکان‌پذیر هم نیست؛ اما می‌توان با اصلاح چراغ‌های خیابانی و استفاده از الگوهای صحیح نورپردازی مقدار آلودگی نوری را کاهش داد. یکی از این راه‌ها جلوگیری از انتشار نور به سمت آسمان است، نور را هدایت کنیم تا به سمت زمین تابیده شود، یک اصل مهم در نورپردازی این است که ما نباید منبع نور را ببینیم بلکه باید اثر نور، روی اجسام را ببینیم. در این میان خاموش کردن چراغ‌های اضافی در محیط‌های باز، مانند حیاط یا چراغ‌های خارج از خانه که به آنها احتیاجی نداریم می‌تواند کمک خوبی برای حل این موضوع باشد. روشنایی غیرضروری نه تنها برای سلامتی ما ضرر دارد، بلکه سرمایه عظیمی را هدر می‌دهد. برای حل این مشکل و استفاده از طبیعت بکر و فراموش شده آسمان شب بیایید چراغ‌های اضافی را خاموش کنیم و نگذاریم نورهای اضافی به آسمان تابیده شود.
ارسال نظر