ذکر احوال حاکمان و استانداران خراسان در دوره قاجاریه -۵
هادی پژوهش پس از استعفای علی‌نقی‌میرزا ملقب به حجه‌السلطان، فتح‌علی‌شاه قاجار ناگزیر شد مجددا حسن‌علی‌میرزا شجاع‌السلطنه یعنی دومین استاندار قجری در استان خراسان را به سمت قبلی‌اش منصوب نماید. ماموریت دوم حسن‌علی‌میرزا تا سال ۱۲۴۳ هـ ق در خراسان ادامه یافت. وی به جهت تجربه و شناخت کاملی که از اوضاع و احوال خراسان و اشراف کاملی که از نقاط ضعف و قوت امور امنیتی استان داشت، توانست با تدبیر و درایتی به مراتب بهتر از دوره اول حافظ امنیت و آرامش خراسان باشد. در این زمان بود که جنگ‌های ایران و روسیه تزاری آغاز گردید.
هادی پژوهش پس از استعفای علی‌نقی‌میرزا ملقب به حجه‌السلطان، فتح‌علی‌شاه قاجار ناگزیر شد مجددا حسن‌علی‌میرزا شجاع‌السلطنه یعنی دومین استاندار قجری در استان خراسان را به سمت قبلی‌اش منصوب نماید. ماموریت دوم حسن‌علی‌میرزا تا سال 1243 هـ ق در خراسان ادامه یافت. وی به جهت تجربه و شناخت کاملی که از اوضاع و احوال خراسان و اشراف کاملی که از نقاط ضعف و قوت امور امنیتی استان داشت، توانست با تدبیر و درایتی به مراتب بهتر از دوره اول حافظ امنیت و آرامش خراسان باشد. در این زمان بود که جنگ‌های ایران و روسیه تزاری آغاز گردید. (1) شاه قاجار، شجاع‌السلطنه را برای شرکت در این جنگ‌ها از خراسان فراخواند و عازم منطقه درگیری در قفقاز نمود. یاد شده به جای خود هلاکو میرزا پسر بزرگش را به سرپرستی استانداری خراسان منصوب و پسر دوم را هم حاکم سبزوار کرد. دیری نپایید که براثر توطئه خوانین خراسانی بین این دو برادر اختلاف افتاد و دامنه اختلافات به حدی بود که موجبات ناامنی در سراسر خراسان را به‌وجود آورد. فتح‌علی‌شاه به محض اطلاع از شرایط خراسان، حسین‌خان و برادرش حسن‌خان معروف به سرداران ایروانی(2) که ار لحاظ شجاعت و رشادت زبان‌زد خاص و
عام بودند برای برقراری نظم و آرامش به خراسان اعزام نمود. این دو برادر پس از ورود به مشهد موفق شدند با اعمال قدرت، نظم و امنیت را در سراسر خراسان برقرار نمایند
حسین‌خان سردار در غیاب استاندار خراسان، مدیریت استان را با اقتدار تمام به دست گرفت؛ لکن با بروز اختلاف بین او و رضاقلیخان زعفران‌لو، یکی از روسای مقتدر ایلات خراسان، اوضاع تغییر کرد. حسین‌خان با اعزام نیرو، رضاقلیخان را سرکوب و عوامل وی را بازداشت کرد. این اقدام موجب اعتراض جمعی سایر خوانین در تمام نقاط خراسان گردید و آنان با حضور در مشهد، ارگ حکومتی را به اشغال خود در آوردند و از حکومت مرکزی در خواست اعزام یکی از شاه‌زادگان به‌عنوان استاندار نمودند و متعهد گردیدند در صورت اجابت درخواست آن‌ها از سوی شاه، مطیع والی منصوب از جانب شاه باشند. فتح‌علی‌شاه قاجار با توجه به شرایط پیش‌آمده در منطقه قفقاز و اطلاع از موقعیت و نفوذ خوانین خراسانی به ناچار درخواست آن‌ها را پذیرفت و حسین‌خان و برادرش را به تهران فراخواند تا یکی دیگر از فرزندان خود را به‌عنوان استاندار راهی مشهد نماید.
1-ازجمله حوادث تلخ و دردناک دوران قاجاریه، موضوع جنگ‌های ایران و روسیه تزاری است. این جنگ‌ها با تجاوز قوای روس در سال 1227 ه.ق به شهر گنجه و تصرف آن شهر آغاز شد. ضعف مفرط، خودخواهی، بی‌تدبیری، فساد و تباهی شاه واطرافیان او علاوه بر اشغال و از دست دادن بخش وسیعی از قلمروی ایران در قفقاز که از نظر سیاسی و اقتصادی از موقعیت و جایگاه خاصی برخوردار است و امروز شامل کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان و بخشی از گرجستان می‌شود، موجب به غارت رفتن اموال مردم توسط قوای روس و ریخته شدن خون بسیاری از مردان و به اسارت رفتن زنان وکودکان و دختران معصوم شد که پرداختن به مصائب وارده به احوال اسیران جز درد و رنج حاصلی نخواهد داشت.
۲- یادشدگان از فرزندان محمد خان، استاندار ایروان در زمان آقامحمدخان قاجاربودند و در زمانی‌که فتح‌علی‌شاه استاندار فارس بود. حسین‌خان فرمانده نظامی فارس بود که پس از کشته شدن آغامحمدخان قاجار، وی با ۶۰۰ نفر سوار زبده و مبارز، فتح‌علی شاه را برای بر تخت نشستن و به دست گرفتن زمام پادشاهی تا تهران همراهی کرد. حسین‌خان معمولا ملازم رکاب شاه قاجار و از افراد مورد اعتماد وی بود.
حسین‌خان سردار در غیاب استاندار خراسان، مدیریت استان را با اقتدار تمام به دست گرفت؛ لکن با بروز اختلاف بین او و رضاقلیخان زعفران‌لو، یکی از روسای مقتدر ایلات خراسان، اوضاع تغییر کرد. حسین‌خان با اعزام نیرو، رضاقلیخان را سرکوب و عوامل وی را بازداشت کرد. این اقدام موجب اعتراض جمعی سایر خوانین در تمام نقاط خراسان گردید و آنان با حضور در مشهد، ارگ حکومتی را به اشغال خود در آوردند و از حکومت مرکزی در خواست اعزام یکی از شاه‌زادگان به‌عنوان استاندار نمودند و متعهد گردیدند در صورت اجابت درخواست آن‌ها از سوی شاه، مطیع والی منصوب از جانب شاه باشند. فتح‌علی‌شاه قاجار با توجه به شرایط پیش‌آمده در منطقه قفقاز و اطلاع از موقعیت و نفوذ خوانین خراسانی به ناچار درخواست آن‌ها را پذیرفت و حسین‌خان و برادرش را به تهران فراخواند تا یکی دیگر از فرزندان خود را به‌عنوان استاندار راهی مشهد نماید.
1-ازجمله حوادث تلخ و دردناک دوران قاجاریه، موضوع جنگ‌های ایران و روسیه تزاری است. این جنگ‌ها با تجاوز قوای روس در سال 1227 ه.ق به شهر گنجه و تصرف آن شهر آغاز شد. ضعف مفرط، خودخواهی، بی‌تدبیری، فساد و تباهی شاه واطرافیان او علاوه بر اشغال و از دست دادن بخش وسیعی از قلمروی ایران در قفقاز که از نظر سیاسی و اقتصادی از موقعیت و جایگاه خاصی برخوردار است و امروز شامل کشورهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان و بخشی از گرجستان می‌شود، موجب به غارت رفتن اموال مردم توسط قوای روس و ریخته شدن خون بسیاری از مردان و به اسارت رفتن زنان وکودکان و دختران معصوم شد که پرداختن به مصائب وارده به احوال اسیران جز درد و رنج حاصلی نخواهد داشت.
۲- یادشدگان از فرزندان محمد خان، استاندار ایروان در زمان آقامحمدخان قاجاربودند و در زمانی‌که فتح‌علی‌شاه استاندار فارس بود. حسین‌خان فرمانده نظامی فارس بود که پس از کشته شدن آغامحمدخان قاجار، وی با ۶۰۰ نفر سوار زبده و مبارز، فتح‌علی شاه را برای بر تخت نشستن و به دست گرفتن زمام پادشاهی تا تهران همراهی کرد. حسین‌خان معمولا ملازم رکاب شاه قاجار و از افراد مورد اعتماد وی بود.
ارسال نظر