پدافند غیرعامل ماموریت ناشناخته

پدافند غیرعامل به‌عنوان یکی از موثرترین و پایدارترین روش‌های دفاع در مقابل تهدیدات، همواره مدنظر اکثر کشورهای جهان قرار داشته است و حتی کشورهایی مانند آمریکا و شوروی سابق با وجود برخورداری از توان نظامی بالا به این موضوع به‌صورت ویژه‌ای توجه داشته‌اند و کشوری مانند سوئیس با وجود بی‌طرفی در دو جنگ جهانی و مواجه نبودن با تهدید، به این موضوع توجه بسیار زیادی دارد. در کشور ما با وجود موقعیت خاص از نظر ژئوپلیتیک، دارا بودن ثروت‌های عظیم نفت و گاز، نظام ضداستکبار و ورود به عرصه فناوری‌های نوین و تهدیدات استکبار جهانی، به موضوع پدافند غیرعامل توجه چندانی نشده‌ و حتی تجربه سال‌های دفاع مقدس نیز در ایجاد هوشیاری لازم برای کاهش آسیب‌پذیری‌ها و توجه به محورهای پایداری توسعه از نظر امنیت و دفاع، نقش قابل‌قبولی ایفا نکرده است.

قدمت پدافند غیرعامل به اندازه تاریخ زندگی انسان است. نمونه‌هایی از اقدامات پدافند غیرعامل در تاریخ زندگی بشر عبارتند از: پناه بردن انسان‌های اولیه به غارها، بالای درختان و دیگر مامن‌های طبیعی، استفاده انسان‌ها از سپر و جوشن برای حفاظت انفرادی و برج و بارو و قلاع محکم و مرتفع برای تامین امنیت گروهی، ایجاد خندق در اطراف شهرها و ایجاد دروازه‌های مستحکم برای پیشگیری از حملات غافلگیرانه دشمن در تمام نقاط جهان، ایجاد پناهگاه‌های مستحکم و تونل‌های ایجاد شده در دل کوه‌ها در جریان جنگ جهانی دوم، ایجاد تاسیسات و ساختمان‌های دومنظوره در خطوط راه‌آهن زیرزمینی، ایستگاه‌های مترو و پارکینگ‌های بزرگ ساختمان‌ها با در نظر گرفتن انبارهای حاوی نیازهای اساسی مردم، ساختن پناهگاه در خانه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز مشابه، سازماندهی، آموزش و تمرین مردم جهت آماده‌سازی دفاعی برای شرایط بحران ناشی از تهاجم، ساخت پناهگاه‌های ضدهسته‌ای، شیمیایی و میکروبی، تقویت و تسهیل ایجاد سازمان و مراکز مدیریت بحران در کشورها، استفاده از کوچک‌سازی، پراکنده‌سازی و متحرک‌سازی ابنیه حیاتی، استفاده از روش‌های استتار، اختفاء و فریب، استفاده از شرایط محیطی و عوارض زمین به نحو مطلوب، رعایت حفاظت اطلاعات و توجه به حفاظت گفتار، طبقه‌بندی و حیطه‌بندی مراکز حساس موردنظر، انجام اقدامات حفاظتی مطمئن در مقابله با عوامل شناسایی دشمن، استفاده از پوشش شب جهت جابه‌جایی و غافلگیری دشمن، ساخت اهداف کاذب و فریبنده، تنظیم جدول برآوردهای امکانات جهت تخلیه مردم در زمان اضطرار، احداث شیلترهای ضدبمب، ایجاد مراکز فرماندهی و کنترل متحرک، اجرای آژیر حمله هوایی و خاموشی شبانه در پایتخت و شهرهای بزرگ به‌صورت ماهانه، استفاده از اماکن عمومی غیرنظامی برای پنهان ساختن تجهیزات با توجه به محدودیت بمباران این اماکن توسط دشمن مانند بیمارستان‌ها، منازل بزرگ تخلیه‌شده، مدارس و دانشگاه‌ها، شبیه‌سازی با استفاده از امواج الکترومغناطیسی که موجب فریب رادارهای دشمن می‌گردد، افزایش قابلیت تحرک‌پذیری تجهیزات پدافندی و اجرای آموزش‌های تحرک‌پذیری و چگونگی جابه‌جایی سریع و رعایت اصول، افزایش قابلیت تعمیرپذیری خطوط ارتباطی و ایجاد خطوط ارتباطی رزرو و برنامه‌ریزی توام پدافند عامل و پدافند غیرعامل.

با توجه به سیر پیشرفت تهاجم‌ها و استفاده دشمن از راهبردهای جنگ نرم و فناوری‌های نوین و هوشمند و همچنین مورد هدف قرار گرفتن زیرساخت‌ها، به‌نظر می‌رسد که توسعه اقدامات پدافند غیرعامل می‌تواند در کاهش آسیب‌پذیری‌های کشور در زمان تهاجم و حوادث ناگوار بسیار موثر باشد. پدافند غیرعامل عبارت است از مجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می‌شود. دستورالعمل پدافند غیرعامل ویژه تهران به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود، در کارگروه پدافند غیرعامل مصوب شده که خلاصه آن به شرح زیر است:

هدف انجام پدافند غیرعامل و ایجاد و فعال‌سازی ساختار پدافند غیرعامل در تهران و نهادینه‌سازی به‌منظور افزایش ایمنی و پایداری و کاهش آسیب‌پذیری با به‌کارگیری ظرفیت‌های موجود در تهران در برابر تهدیدات است. در این راستا باید اهداف زیر محقق شود:

تقلیل و کاهش آسیب‌پذیری و صدمات بر نیروی انسانی، تجهیزات، تاسیسات حساس و مهم در حوزه‌های مختلف تهران،
حفظ و محافظت از سرمایه‌های ملی در برابر تهدیدات
افزایش آستانه مقاومت مردمی در برابر تهدیدات
تسهیل اداره امور مردم به‌صورت خوداتکا در شرایط تهاجم خارجی به کشور.

به‌منظور تامین هدف فوق در اجرای آیین‌نامه اجرایی بند ۱۱ ماده ۱۲۱ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی فرهنگی کشور درخصوص تصویب طرح‌های پدافند غیرعامل تهران، به شورای هماهنگی پدافند غیرعامل تهران زیر نظر وزیر کشور واگذار می‌شود. فرمانده پدافند غیرعامل تهران، ماموریت دارد به‌منظور کاهش آسیب‌پذیری‌ها، افزایش بازدارندگی، ارتقای آستانه تحمل مردم و مشارکت آنان در اداره امور و تداوم چرخه اساسی و تامین نیازمندی‌های ضروری و کمک به مدیریت بحران امنیت، پایداری و ایمنی در شرایط لازم از جمله تهاجم را در دستگاه‌های اجرایی بخش کشوری در منطقه شهر تهران از طریق اقدامات زیر را برقرار و اجرا کنند. سازماندهی و ایجاد سازوکار مناسب برای پدافند غیرعامل تهران، اجرای طرح‌ها و برنامه‌ها و سیاست‌های مصوب شورای سیاست‌گذاری پدافند غیرعامل تهران، فرهنگ‌سازی، ارتقای فرهنگ عمومی مردم برای پیشگیری و مقابله با تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن، کاهش آسیب‌پذیری‌های شهر تهران در کلیه مراکز و تاسیسات دستگاه‌های اجرایی در حوزه اداره امور مردم در شرایط اضطراری، پیش‌بینی و اجرای چگونگی تداوم چرخه خدمات اساسی دستگاه‌ها در شرایط تهاجم برای کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، تهیه و تدوین الگوی مدیریت بحران ناشی از تهاجم و اجرای آن در تهران، تامین نیازمندی‌های ضروری مردم، (نیاز به غذا، آب و برق اضطراری، بهداشت، درمان و سلامت، امنیت، ارتباطات اضطراری برای شرایط تهاجم)، تهیه و اجرای طرح‌های مقابله با عملیات‌های روانی دشمن و ایجاد آرامش روحی و امنیت روانی برای مردم تهران، ارتقای آمادگی دستگاه‌های اجرایی در حوزه پدافند غیرعامل با برگزاری آموزش‌های عمومی و تخصصی تمرین و رزمایش‌های عمومی و تخصصی برای مقابله با حوادث ناشی از تهاجم، استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بسیج مردمی برای اداره مردم و دستگاه‌ها در شرایط تهاجم، سازماندهی مناسب دستگاه‌های اجرایی و مدیریت صحنه عملیات امداد و نجات مردم و یاری در شرایط تهاجم.

وظایف پدافند غیرعامل تهران شامل: شناسایی و طبقه‌بندی زیرساخت‌ها، مراکز و تاسیسات در سطح تهران، تهیه برآورد تهدید تهران (تهدیدات خارجی، تهدیدات امنیتی و...) با هماهنگی با سایر سازمان‌های مسوول، تهیه لیست آسیب‌پذیری‌های تهران در برابر تهدید و طبقه‌بندی آنها، اولویت‌بندی مراکز حساس و مهم تهران، طرح‌ریزی، برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر چگونگی اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل تهران و همچنین سازماندهی مناسب دستگاه‌ها و مدیریت صحنه عملیات امداد و نجات می‌شود. شورای هماهنگی پدافند غیرعامل تهران به ریاست وزیر کشور و با ترکیب شهردار تهران (به‌عنوان دبیر)، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور، فرمانده قرارگاه ثارالله - فرمانده ناجا تهران بزرگ - معاونین ذی‌ربط وزرای بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، فناوری اطلاعات و ارتباطات بازرگانی، نیرو، نفت، مسکن و شهرسازی، کشور، جهاد کشاورزی، دفاع و معاون سازمان صدا و سیما، رئیس شورای اسلامی شهر تهران است. استاندار تهران و مدیرعامل شرکت مخابرات کشور مسوول هماهنگی، سیاست‌گذاری اجرایی و تصویب برنامه‌های ملی دفاع غیرعامل تهران می‌باشند.