خاورمیانه آبستن آتشفشان ناآرامی است خاورمیانه آبستن آتشفشان ناآرامی است
گدازه‌های خاموش نشدنی
کسرا اصفهانی مروری بر تحولات جهان در سالی که گذشت نشان می‌دهد بسیاری از این تحولات را با «خون» نوشته اند. اگر از خاورمیانه عربی به شمال آفریقا برویم و از آنجا به شرق اروپا و سپس قلب اروپا برویم می‌بینیم بحران و افراطی‌گری بسیاری از نقاط جهان را در بر گرفته است. در خاورمیانه عربی، سوریه و عراق طلایه دار بحران هستند؛ دو کشوری که صحنه تاخت و تاز نیروهای خلافت خودخوانده اسلامی است. به گزارش نیویورک‌تایمز، طی جنگ داخلی در سوریه بیش از ۲۲۰ هزار نفر کشته و نیمی از جمعیت این کشور آواره شدند. در عراق نیروهای داعش بخش‌هایی از عراق را درنوردیدند و به زیر بیرق خلافت درآوردند اما پیشروی‌های ارتش عراق و داوطلبان شیعی باعث شد داعش تا حدی از تکریت عقب بنشیند اما هنوز مانده تا موصل به‌عنوان دومین شهر بزرگ عراق از تصرف داعش خارج شود.
کسرا اصفهانی مروری بر تحولات جهان در سالی که گذشت نشان می‌دهد بسیاری از این تحولات را با «خون» نوشته اند. اگر از خاورمیانه عربی به شمال آفریقا برویم و از آنجا به شرق اروپا و سپس قلب اروپا برویم می‌بینیم بحران و افراطی‌گری بسیاری از نقاط جهان را در بر گرفته است. در خاورمیانه عربی، سوریه و عراق طلایه دار بحران هستند؛ دو کشوری که صحنه تاخت و تاز نیروهای خلافت خودخوانده اسلامی است. به گزارش نیویورک‌تایمز، طی جنگ داخلی در سوریه بیش از 220 هزار نفر کشته و نیمی از جمعیت این کشور آواره شدند. در عراق نیروهای داعش بخش‌هایی از عراق را درنوردیدند و به زیر بیرق خلافت درآوردند اما پیشروی‌های ارتش عراق و داوطلبان شیعی باعث شد داعش تا حدی از تکریت عقب بنشیند اما هنوز مانده تا موصل به‌عنوان دومین شهر بزرگ عراق از تصرف داعش خارج شود.
در یمن، که پایگاه اصلی «القاعده در شبه‌جزیره عربستان» (AQAP)، است از فردای بهار عربی دولت‌ها یکی پس از دیگری تغییر کردند تا در نهایت شیعیان حوثی قدرت را در این کشور در دست گرفتند. با فرار رئیس‌جمهور مستعفی به عدن در جنوب یمن و حمایت کشورهای عربی از این اقدام، زمزمه تجزیه دوباره یمن شنیده می‌شود. در مصر، نظامیان قدرت را قبضه کرده و نیروهای اخوان‌المسلمین که سابقه ۸۰ ساله فعالیت سیاسی در این کشور داشتند و در زمره نیروهای اجتماعی استخواندار بودند را برکنار و آنها را یک به یک روانه زندان کرده و احکام شدید حبس و تبعید را در حق‌شان اعمال کردند. «انصار بیت‌المقدس» در صحرای سینا هم دست یاری به داعش داد. در لیبی هم چهار سال پس از فرستادن قذافی به دیار ابد بحران روی بحران تلنبار می‌شود. داعش در سه استان لیبی جای پای خود را سفت کرده و گروه‌هایی هم در این استان‌ها با البغدادی بیعت کرده‌اند.
برخی کارشناسان معتقدند داعش می‌کوشد تا با اتصال خاورمیانه عربی به شمال آفریقا و جنوب مدیترانه مثلثی به وجود آورد که براساس آن بتواند نیروهای خود را به گردش در آورده و در نهایت از طریق جنوب اروپا (در همسایگی لیبی) وارد جهان غرب شود. از سوی دیگر، در شرق اروپا هم اوضاع تعریف چندانی ندارد. پس از جدایی کریمه از اوکراین و پیوستن این شبه‌جزیره به روسیه، درگیری میان دو کشور آغاز شد. دفتر سازمان ملل برای هماهنگی امور انسان‌دوستانه در گزارشی تعداد تلفات در شرق اوکراین را بیش از ۵۷۹۳ نفر ذکر کرده است. در این گزارش همچنین از زخمی شدن بیش از 14 هزار و 595 نفر در درگیری‌های شرق اوکراین و آوارگی بیش از یک میلیون نفر خبر داده است.
در قلب اروپا و در فرانسه، بلژیک، دانمارک، آلمان، بریتانیا و استرالیا نیز داعش صدرنشین اخبار بود. این گروه با عضوگیری‌های خود در اروپا و انجام برخی ترورها و حملات انتحاری باعث هراس در جامعه غربی شد. کارشناسان ضدتروریسم معتقدند شکافی که میان القاعده و داعش پدید آمده می‌تواند تبعات سختی داشته باشد. کارشناسان می‌گویند داعش گوی سبقت را از القاعده ربوده است. اگر نیروهای القاعده به تعدادی «پیرمرد» وابسته است اما رهبری داعش به تعدادی جنگجوی جوان و تازه نفس مسلح است. رقابت خونینی که میان دو گانه القاعده- داعش بر سر جذب نیرو، رقابت و حوزه نفوذ پدید آمده می‌تواند تبعات سختی داشته باشد. کارشناسان می‌گویند القاعده برای اینکه اثبات کند هنوز محور و مادر بنیادگرایی است دست به حملات سختی خواهد زد. با این حال، آتشفشان بحران همچنان در خاورمیانه گدازه‌های خود را بیرون می‌ریزد. تا زمانی که دولت ها، رقابت‌های ژئوپولیتیکی دوران جنگ سرد را کنار نگذارند و یک امنیت دسته جمعی منطقه‌ای به وجود نیاورند و به یک گفت‌وگوی مشترک نرسند، تا زمانی که مساله دولت - ملت در منطقه حل نشود، می‌توان انتظار بحران‌های بیشتری را داشت. نباید آب سرد بر «گدازه»های آتشفشانی ریخت بلکه باید جریان آب سرد که همان مشارکت مردمی و حل شکاف دولت- ملت است را وارد آتشفشان کرده و آن را از جوش و خروش انداخت.
در یمن، که پایگاه اصلی «القاعده در شبه‌جزیره عربستان» (AQAP)، است از فردای بهار عربی دولت‌ها یکی پس از دیگری تغییر کردند تا در نهایت شیعیان حوثی قدرت را در این کشور در دست گرفتند. با فرار رئیس‌جمهور مستعفی به عدن در جنوب یمن و حمایت کشورهای عربی از این اقدام، زمزمه تجزیه دوباره یمن شنیده می‌شود. در مصر، نظامیان قدرت را قبضه کرده و نیروهای اخوان‌المسلمین که سابقه ۸۰ ساله فعالیت سیاسی در این کشور داشتند و در زمره نیروهای اجتماعی استخواندار بودند را برکنار و آنها را یک به یک روانه زندان کرده و احکام شدید حبس و تبعید را در حق‌شان اعمال کردند. «انصار بیت‌المقدس» در صحرای سینا هم دست یاری به داعش داد. در لیبی هم چهار سال پس از فرستادن قذافی به دیار ابد بحران روی بحران تلنبار می‌شود. داعش در سه استان لیبی جای پای خود را سفت کرده و گروه‌هایی هم در این استان‌ها با البغدادی بیعت کرده‌اند.
برخی کارشناسان معتقدند داعش می‌کوشد تا با اتصال خاورمیانه عربی به شمال آفریقا و جنوب مدیترانه مثلثی به وجود آورد که براساس آن بتواند نیروهای خود را به گردش در آورده و در نهایت از طریق جنوب اروپا (در همسایگی لیبی) وارد جهان غرب شود. از سوی دیگر، در شرق اروپا هم اوضاع تعریف چندانی ندارد. پس از جدایی کریمه از اوکراین و پیوستن این شبه‌جزیره به روسیه، درگیری میان دو کشور آغاز شد. دفتر سازمان ملل برای هماهنگی امور انسان‌دوستانه در گزارشی تعداد تلفات در شرق اوکراین را بیش از ۵۷۹۳ نفر ذکر کرده است. در این گزارش همچنین از زخمی شدن بیش از 14 هزار و 595 نفر در درگیری‌های شرق اوکراین و آوارگی بیش از یک میلیون نفر خبر داده است.
در قلب اروپا و در فرانسه، بلژیک، دانمارک، آلمان، بریتانیا و استرالیا نیز داعش صدرنشین اخبار بود. این گروه با عضوگیری‌های خود در اروپا و انجام برخی ترورها و حملات انتحاری باعث هراس در جامعه غربی شد. کارشناسان ضدتروریسم معتقدند شکافی که میان القاعده و داعش پدید آمده می‌تواند تبعات سختی داشته باشد. کارشناسان می‌گویند داعش گوی سبقت را از القاعده ربوده است. اگر نیروهای القاعده به تعدادی «پیرمرد» وابسته است اما رهبری داعش به تعدادی جنگجوی جوان و تازه نفس مسلح است. رقابت خونینی که میان دو گانه القاعده- داعش بر سر جذب نیرو، رقابت و حوزه نفوذ پدید آمده می‌تواند تبعات سختی داشته باشد. کارشناسان می‌گویند القاعده برای اینکه اثبات کند هنوز محور و مادر بنیادگرایی است دست به حملات سختی خواهد زد. با این حال، آتشفشان بحران همچنان در خاورمیانه گدازه‌های خود را بیرون می‌ریزد. تا زمانی که دولت ها، رقابت‌های ژئوپولیتیکی دوران جنگ سرد را کنار نگذارند و یک امنیت دسته جمعی منطقه‌ای به وجود نیاورند و به یک گفت‌وگوی مشترک نرسند، تا زمانی که مساله دولت - ملت در منطقه حل نشود، می‌توان انتظار بحران‌های بیشتری را داشت. نباید آب سرد بر «گدازه»های آتشفشانی ریخت بلکه باید جریان آب سرد که همان مشارکت مردمی و حل شکاف دولت- ملت است را وارد آتشفشان کرده و آن را از جوش و خروش انداخت.
ارسال نظر