تعاون، مسیر اعتدال برای تحقق توسعه پایدار
دکترحمدالله رستمی
مدیرکل دفتر آموزش، ترویج و تحقیقات تعاونی‌ها و مدرس دانشگاه
تعاون در مفهوم عام شامل رفتارهای اجتماعی همکارانه است و بخش مهمی از حیات اجتماعی بشر به شمار میرود. تعاونی‌ها به ‌عنوان مؤسسات اقتصادیـاجتماعی، بر شکل متفاوتی از فعالیت‌ تجاری با هدف برآوردن نیاز‌های اعضای خود، نیل به اهداف جمعی و کمک به توسعه محلی تاکید دارند.

این شیوه فعالیت تجاری، ترکیبی از خودیاری و کمک متقابل میباشد که رویکردهای انسانی به اقتصاد دارد و علاوه بر تامین نیازهای مادی، اهداف اجتماعی را نیز دنبال و در جهت بناگذاری ارزشهای اخلاقی تلاش دارد. تعاونی‌ها در جهان از سابقه‌ای حدود ۱۷۰ ساله برخورداند و به دنبال ظهور انقلاب صنعتی، توسعه تمدن ماشینی و گسترش شهرنشینی نیاز به همکاری متقابل برای تأمین کمبودهای ناشی از پیچیدگی‌ها ی زندگی مدرن گسترش یافتند.

هماکنون نهضت جهانی تعاون به عنوان گسترده ترین شبکه اقتصادی-اجتماعی شامل ۲ میلیون و ششصد هزار تعاونی با عضویت نزدیک به یک میلیارد نفر از مردم جهان است که به تامین مایحتاج معیشتی بیش از ۳ میلیارد نفر یا نیمی از جمعیت جهان کمک می‌کنند. این نهضت در ایجاد و حفظ قریب به ۲۵۰ میلیون شغل نقش دارند که این میزان ۱۲ درصد اشتعال جهان است. از نظر سهم بخش تعاونی در تولید ناخالص داخلی(GDP)کشورها، بالاترین سهم به ترتیب مربوط به کشور‌های نیوزلند ۲۴ درصد، فنلاند ۱/ ۱۶ درصد، فیلیپین حدود ۱۶ درصد، سوئیس ۱۱درصد، هلند ۴/ ۱۰ درصد و نروژ ۹ درصد می‌شود. تعاونی‌ها در اکثر بخش‌های اقتصادی توسعه یافته‌اند اما فعالیتهای کشاورزی، مالی (بانک و بیمه) و مصرف، بیشترین گردش مالی تعاونیهای جهان (مجموعاً حدود ۸۰ درصد ) را به خود اختصاص دادهاند. ٣٠٠ تعاونی برتر دنیا گردش مالی معادل ٢/ ٢ تریلیون دلار در سال ٢٠١٢ داشته‌اند و در دوران بحران و رکود سال ٢٠٠۸ و بعد از آن تعاونی‌ها به‌طور متوسط سالانه ٦/ ١١درصد رشد داشته‌اند

تعاونیها رویکرد اصلی خود را بر توجه به عزت و کرامت انسانی قرارداده در کنار نقش اقتصادی وسیعشان همانند دیدگاه نوین اقتصادی میتنی بر توسعه «قابلیت‌های انسانی» تأکید نموده و به عنوان فرآیند بسط انتخابهای انسانی تعریف شد. در کشورهای در حال توسعه نیز، این امیدواری وجود دارد که تعاونی‌ها بتوانند در خصوص کاهش فقرزدایی واز بین بردن مشقات ناشی از عوارض گذار از اقتصاد متمرکز به اقتصاد بازار و تعدیل ساختاری، کمک‌های مؤثر و کارآمدی ارائه نمایند. از جمله نقش‌هایی که برای تعاونی‌ها قابل تحق است، کمک به جایگزینی عملکرد مؤسسات دولتی در فرایند‌های توسعه‌ای می باشد. همچنین از تعاونی‌ها انتظار می‌رود تا در خصوص تأمین فرصت‌های شغلی، به ویژه در مناطق روستایی و فراهم نمودن جایگاهی مؤثر و کارآمد برای گروه‌های محروم در زمینه‌های گوناگون اجتماعی پیش‌تاز باشند.

به گونه‌ای که در سازمان‌دهی آنها برای دست‌یابی به منافع اقتصادی اجتماعی به آنها کمک کند. در یک کلام میتوان گفت تعاونیها از جلوه‌های بارز ظهور بخش سوم در اقتصاد به شمار می‌روند که از حیث تئوریک رویکردی انسانی و اخلاقی به فعالیت‌های اقتصادی دارد و راهکارهای نوینی را برای پرهیز از نارسائیهای نظامهای اقتصادی مبتنی بر بازار و نارسایی‌های آن‌ها در تخصیص بهینه منابع به خصوص در حوزه‌های اجتماعی وجود دارد، مطرح مینماید.