جنگ قبیله‌ای دیگری در راه است؟
سدیری‌ها بازگشتند
با خروج مقرن بن عبدالعزیز و متعب بن عبدالله از ساختار حاکمیت عربستان، راه برای ورود خاندان سدیری به چرخه قدرت و قبضه آن هموار شد، از این رو جنگ «افعی‌ها» در جزیره‌العرب عملا آغاز شده است. چرا پادشاه عربستان دست به این تغییرات وسیع زد و شاهزاده سعود الفیصل را پس از ۴۰ سال از وزارت خارجه برکنار کرد؟
برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی به ساختار قبیله‌ای عربستان انداخت تا اهداف اصلی پادشاه را مورد تجزیه وتحلیل قرار داد. حاکمیت در عربستان در دست دو قبیله پرنفوذ السدیری و الشمری است که بیش از هشت دهه است که بر سر تصاحب اهرم‌های قدرت در رقابت هستند.
برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی به ساختار قبیله‌ای عربستان انداخت تا اهداف اصلی پادشاه را مورد تجزیه وتحلیل قرار داد. حاکمیت در عربستان در دست دو قبیله پرنفوذ السدیری و الشمری است که بیش از هشت دهه است که بر سر تصاحب اهرم‌های قدرت در رقابت هستند.
با خروج مقرن بن عبدالعزیز و متعب بن عبدالله از ساختار حاکمیت عربستان، راه برای ورود خاندان سدیری به چرخه قدرت و قبضه آن هموار شد، از این رو جنگ «افعی‌ها» در جزیره‌العرب عملا آغاز شده است. چرا پادشاه عربستان دست به این تغییرات وسیع زد و شاهزاده سعود الفیصل را پس از 40 سال از وزارت خارجه برکنار کرد؟
برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی به ساختار قبیله‌ای عربستان انداخت تا اهداف اصلی پادشاه را مورد تجزیه وتحلیل قرار داد. حاکمیت در عربستان در دست دو قبیله پرنفوذ السدیری و الشمری است که بیش از هشت دهه است که بر سر تصاحب اهرم‌های قدرت در رقابت هستند. پادشاه سابق عربستان به قبیله الشمری وابسته بود و در طول دوران حاکمیت خود تلاش کرد تا اعضای قبیله الشمری را در پستهای کلیدی قرار دهد.
ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه سابق عربستان که در جزیره العرب به عنوان «یتیم الشمری‌ها» معروف بود، از سال 2005 تا سال 2015 وابستگان قبیله الشمری را که سالها در حاشیه بودند، در پستهای حساس قرار داد.
تعبیر یتیم شمری‌ها به این دلیل است که ملک عبدالله بن‌عبدالعزیز تنها فرزند ملک عبدالعزیز بود که از یک مادر شمری متولد شده، بنابراین او در میان هفت فرزند قدرتمند ملک عبدالعزیز که از قبیله السدیری هستند، در محاصره بود. برادران سدیری در انتظار مرگ ملک عبدالله بودند تا مانند «کرکس» بر لاشه حاکمیت عربستان چنگ بیندازند و شمری‌ها را از ساختار قدرت برکنار کنند. با مرگ «یتیم شمری‌ها»، ملک سلمان که جزو هفت برادران سدیری است، به پادشاهی رسید و اعضای قبیله الشمری را از ساختار قدرت برکنار کرد.
مقرن بن عبدالعزیز، ولیعهد سابق عربستان که از یک مادر یمنی‌الاصل متولد شده، شرایطی مشابه شرایط ملک عبدالله بن‌عبدالعزیز، پادشاه سابق عربستان داشت، بنابراین خیلی زود از قدرت برکنار شد.
برکناری سعود الفیصل از وزارت خارجه پس از ۴۰ سال در راستای رقابت‌های قبیله‌ای موجود میان خاندان سعودی قابل تجزیه و تحلیل است. ملک سلمان، پادشاه عربستان، برادرزاده خود محمد بن‌نایف را به عنوان ولیعهد انتخاب کرد، زیرا این انتخاب به استمرار حاکمیت سدیری‌ها منجر خواهد شد. اختلاف نظر میان الشمری‌ها و السدیری‌ها زمانی آغاز شد که پادشاه بدون مشورت با ولیعهد و وزیر خارجه و تنها با مشورت فرزند خود، محمد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان حمله به یمن را سازماندهی کرد. این حمله با اعتراض مقرن بن‌عبدالعزیز، ولیعهد و سعود الفیصل، وزیر خارجه مواجه شد که این انتقادات خشم پادشاه عربستان را نیز برانگیخت.
حمله عربستان به یمن به کشته شدن شماری از افراد وابسته به قبیله مادری مقرن بن‌عبدالعزیز منجر شد تا جایی که ولیعهد سابق عربستان به‌طور آشکار از پادشاه انتقاد کرد. از سوی دیگر سعود الفیصل، وزیر خارجه نیز به‌شدت از سیاستهای جنگ‌طلبانه پادشاه عربستان و وزیر دفاع وی در یمن انتقاد کرد و به همین دلیل پادشاه پس از 40 سال وی را از سمت وزارت خارجه برکنار و عادل الجبیری را به این سمت برگزید.
اعتقاد سعودالفیصل این است که حمله عربستان به یمن به انزوای سیاسی ریاض منجر خواهد شد، ضمن اینکه بمباران هوایی مردم یمن هیچ دستاورد نظامی برای عربستان به همراه نخواهد داشت.
اکنون دو قبیله السدیری و الشمری در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند و احتمال بروز یک جنگ قبیله‌ای طولانی مدت با بیعت نکردن شاهزادگان خاندان الشمری وجود دارد. برخی ناظران می‌گویند که تقابل دو قبیله السدیری و الشمری که هر دو از توان مالی، نظامی و نیروی انسانی بالایی برای ورود به یک جنگ فرسایشی برخوردار هستند، به فروپاشی تدریجی آل‌سعود منجر خواهد شد. آیا آینده خاورمیانه، تحولات داخلی عربستان و صف‌آرایی دو قبیله الشمری و السدیری شاکله داخلی و دور نمای سیاسی رژیم قبیله‌ای عربستان را کاملا روشن خواهد ساخت.
جنگ لیبرال‌ها با محافظه‌کاران
در میان هیاهوی جنگ سدیری‌ها و الشمری‌ها، یک اتفاق دیگر این تقابل را از حالت سنتی خارج کرده و به جنگ لیبرال‌ها و سنتی‌ها تبدیل کرده است.
در این راستا، امیر طلال بن عبدالعزیز، یکی از شاخصترین اعضای خانواده سلطنتی در عربستان سعودی، دستورات تازه ملک سلمان پادشاه این کشور را «سلیقه‌ای» دانست و خواستار «سرپیچی» از آنها شد. امیر طلال، هجدهمین پسر ملک عبدالعزیز بنیان‌گذار عربستان سعودی، تصمیمات اخیر پادشاه را در تضاد با شریعت اسلامی و نظام حکمرانی در این کشور دانسته و گفته است خاندان سلطنتی باید برای بررسی این موضوع تشکیل جلسه دهند. موضع‌گیری شاهزاده طلال در مخالفت با تغییرات تازه در عربستان سعودی، مهم‌ترین انتقاد علنی از سوی یک چهره شاخص در خانواده سلطنتی این کشور محسوب می‌شود.
امیر طلال که 84 سال دارد در حساب توئیتر خود نوشته از تصمیم اخیر برادر ناتنی‌اش، ملک سلمان، «متعجب» شده است: «این تصمیمات سلیقه‌ای هستند. با توکل به خدا معتقدم که این تصمیمات نه مطابق شریعت اسلامند و نه ساختار حکومت. به همین سبب، اطاعتی از این فرامین و افراد تازه منصوب نخواهد شد.» ملک سلمان روز چهارشنبه با صدور احکامی، امیر مقرن بن عبدالعزیز، برادر ناتنی خود را که ولیعهد و دومین نفر در سلسله پادشاهی عربستان بود کنار گذاشت و برادرزاده تنی خود، محمد بن نایف را جایگزین او کرد. امیر محمد بن نایف ۵۵ ساله است و همچنین وزارت کشور را در دست دارد. امیر الولید بن طلال، فرزند امیر طلال، یکی از ثروتمندترین مردان جهان است. امیر مقرن ولیعهد قبلی که 70 سال دارد، سی و پنجمین و کوچک‌ترین فرزند زنده ملک عبدالعزیز آل‌سعود است. ملک سلمان همچنین پسرش، امیر محمد بن سلمان وزیر دفاع این کشور را که 34 ساله است، به سمت نایب ولیعهدی تعیین کرد. امیر طلال که در حال حاضر ریاست یک سازمان مربوط به توسعه کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس را به عهده دارد از چهره‌های اصلاح‌طلب در خاندان سلطنتی عربستان محسوب می‌شود. او پیش‌تر در سال 1958 با ایجاد حلقه «امیران آزاد» شامل شماری از برادرانش در ریاض، خواستار ایجاد نظام مشروطه پارلمانی و دوری جستن خاندان سلطنتی از حکمرانی در عربستان سعودی شده بود. شاهزاده طلال در دهه 1960 تا اوایل دهه 1970 در مصر تبعید بود و اجازه نداشت به عربستان سعودی بازگردد. در سال 2006 هنگامی که ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان، «هیات بیعت» متشکل از پسران و نوادگان ملک عبدالعزیز را برای انتخاب ولیعهد آینده برگزید، امیر طلال به‌عنوان یکی از اعضای این گروه انتخاب شد. در سال 2011، امیر طلال از عضویت در هیات بیعت استعفا کرد و کرسی خود را به پسرش خالد سپرد. همزمان با افزایش تنش در روابط ایران با کشورهای عرب بر سر برنامه هسته‌ای تهران، امیر طلال در سال 2008 خواستار نزدیکی دو کشور و عقد پیمان امنیتی میان ایران و اعراب بود.
برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی به ساختار قبیله‌ای عربستان انداخت تا اهداف اصلی پادشاه را مورد تجزیه وتحلیل قرار داد. حاکمیت در عربستان در دست دو قبیله پرنفوذ السدیری و الشمری است که بیش از هشت دهه است که بر سر تصاحب اهرم‌های قدرت در رقابت هستند. پادشاه سابق عربستان به قبیله الشمری وابسته بود و در طول دوران حاکمیت خود تلاش کرد تا اعضای قبیله الشمری را در پستهای کلیدی قرار دهد.
ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه سابق عربستان که در جزیره العرب به عنوان «یتیم الشمری‌ها» معروف بود، از سال 2005 تا سال 2015 وابستگان قبیله الشمری را که سالها در حاشیه بودند، در پستهای حساس قرار داد.
تعبیر یتیم شمری‌ها به این دلیل است که ملک عبدالله بن‌عبدالعزیز تنها فرزند ملک عبدالعزیز بود که از یک مادر شمری متولد شده، بنابراین او در میان هفت فرزند قدرتمند ملک عبدالعزیز که از قبیله السدیری هستند، در محاصره بود. برادران سدیری در انتظار مرگ ملک عبدالله بودند تا مانند «کرکس» بر لاشه حاکمیت عربستان چنگ بیندازند و شمری‌ها را از ساختار قدرت برکنار کنند. با مرگ «یتیم شمری‌ها»، ملک سلمان که جزو هفت برادران سدیری است، به پادشاهی رسید و اعضای قبیله الشمری را از ساختار قدرت برکنار کرد.
مقرن بن عبدالعزیز، ولیعهد سابق عربستان که از یک مادر یمنی‌الاصل متولد شده، شرایطی مشابه شرایط ملک عبدالله بن‌عبدالعزیز، پادشاه سابق عربستان داشت، بنابراین خیلی زود از قدرت برکنار شد.
برکناری سعود الفیصل از وزارت خارجه پس از ۴۰ سال در راستای رقابت‌های قبیله‌ای موجود میان خاندان سعودی قابل تجزیه و تحلیل است. ملک سلمان، پادشاه عربستان، برادرزاده خود محمد بن‌نایف را به عنوان ولیعهد انتخاب کرد، زیرا این انتخاب به استمرار حاکمیت سدیری‌ها منجر خواهد شد. اختلاف نظر میان الشمری‌ها و السدیری‌ها زمانی آغاز شد که پادشاه بدون مشورت با ولیعهد و وزیر خارجه و تنها با مشورت فرزند خود، محمد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان حمله به یمن را سازماندهی کرد. این حمله با اعتراض مقرن بن‌عبدالعزیز، ولیعهد و سعود الفیصل، وزیر خارجه مواجه شد که این انتقادات خشم پادشاه عربستان را نیز برانگیخت.
حمله عربستان به یمن به کشته شدن شماری از افراد وابسته به قبیله مادری مقرن بن‌عبدالعزیز منجر شد تا جایی که ولیعهد سابق عربستان به‌طور آشکار از پادشاه انتقاد کرد. از سوی دیگر سعود الفیصل، وزیر خارجه نیز به‌شدت از سیاستهای جنگ‌طلبانه پادشاه عربستان و وزیر دفاع وی در یمن انتقاد کرد و به همین دلیل پادشاه پس از 40 سال وی را از سمت وزارت خارجه برکنار و عادل الجبیری را به این سمت برگزید.
اعتقاد سعودالفیصل این است که حمله عربستان به یمن به انزوای سیاسی ریاض منجر خواهد شد، ضمن اینکه بمباران هوایی مردم یمن هیچ دستاورد نظامی برای عربستان به همراه نخواهد داشت.
اکنون دو قبیله السدیری و الشمری در برابر هم صف‌آرایی کرده‌اند و احتمال بروز یک جنگ قبیله‌ای طولانی مدت با بیعت نکردن شاهزادگان خاندان الشمری وجود دارد. برخی ناظران می‌گویند که تقابل دو قبیله السدیری و الشمری که هر دو از توان مالی، نظامی و نیروی انسانی بالایی برای ورود به یک جنگ فرسایشی برخوردار هستند، به فروپاشی تدریجی آل‌سعود منجر خواهد شد. آیا آینده خاورمیانه، تحولات داخلی عربستان و صف‌آرایی دو قبیله الشمری و السدیری شاکله داخلی و دور نمای سیاسی رژیم قبیله‌ای عربستان را کاملا روشن خواهد ساخت.
جنگ لیبرال‌ها با محافظه‌کاران
در میان هیاهوی جنگ سدیری‌ها و الشمری‌ها، یک اتفاق دیگر این تقابل را از حالت سنتی خارج کرده و به جنگ لیبرال‌ها و سنتی‌ها تبدیل کرده است.
در این راستا، امیر طلال بن عبدالعزیز، یکی از شاخصترین اعضای خانواده سلطنتی در عربستان سعودی، دستورات تازه ملک سلمان پادشاه این کشور را «سلیقه‌ای» دانست و خواستار «سرپیچی» از آنها شد. امیر طلال، هجدهمین پسر ملک عبدالعزیز بنیان‌گذار عربستان سعودی، تصمیمات اخیر پادشاه را در تضاد با شریعت اسلامی و نظام حکمرانی در این کشور دانسته و گفته است خاندان سلطنتی باید برای بررسی این موضوع تشکیل جلسه دهند. موضع‌گیری شاهزاده طلال در مخالفت با تغییرات تازه در عربستان سعودی، مهم‌ترین انتقاد علنی از سوی یک چهره شاخص در خانواده سلطنتی این کشور محسوب می‌شود.
امیر طلال که 84 سال دارد در حساب توئیتر خود نوشته از تصمیم اخیر برادر ناتنی‌اش، ملک سلمان، «متعجب» شده است: «این تصمیمات سلیقه‌ای هستند. با توکل به خدا معتقدم که این تصمیمات نه مطابق شریعت اسلامند و نه ساختار حکومت. به همین سبب، اطاعتی از این فرامین و افراد تازه منصوب نخواهد شد.» ملک سلمان روز چهارشنبه با صدور احکامی، امیر مقرن بن عبدالعزیز، برادر ناتنی خود را که ولیعهد و دومین نفر در سلسله پادشاهی عربستان بود کنار گذاشت و برادرزاده تنی خود، محمد بن نایف را جایگزین او کرد. امیر محمد بن نایف ۵۵ ساله است و همچنین وزارت کشور را در دست دارد. امیر الولید بن طلال، فرزند امیر طلال، یکی از ثروتمندترین مردان جهان است. امیر مقرن ولیعهد قبلی که 70 سال دارد، سی و پنجمین و کوچک‌ترین فرزند زنده ملک عبدالعزیز آل‌سعود است. ملک سلمان همچنین پسرش، امیر محمد بن سلمان وزیر دفاع این کشور را که 34 ساله است، به سمت نایب ولیعهدی تعیین کرد. امیر طلال که در حال حاضر ریاست یک سازمان مربوط به توسعه کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس را به عهده دارد از چهره‌های اصلاح‌طلب در خاندان سلطنتی عربستان محسوب می‌شود. او پیش‌تر در سال 1958 با ایجاد حلقه «امیران آزاد» شامل شماری از برادرانش در ریاض، خواستار ایجاد نظام مشروطه پارلمانی و دوری جستن خاندان سلطنتی از حکمرانی در عربستان سعودی شده بود. شاهزاده طلال در دهه 1960 تا اوایل دهه 1970 در مصر تبعید بود و اجازه نداشت به عربستان سعودی بازگردد. در سال 2006 هنگامی که ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان، «هیات بیعت» متشکل از پسران و نوادگان ملک عبدالعزیز را برای انتخاب ولیعهد آینده برگزید، امیر طلال به‌عنوان یکی از اعضای این گروه انتخاب شد. در سال 2011، امیر طلال از عضویت در هیات بیعت استعفا کرد و کرسی خود را به پسرش خالد سپرد. همزمان با افزایش تنش در روابط ایران با کشورهای عرب بر سر برنامه هسته‌ای تهران، امیر طلال در سال 2008 خواستار نزدیکی دو کشور و عقد پیمان امنیتی میان ایران و اعراب بود.
ارسال نظر