توسعه و رونق ساخت وسازهای شهری
دنیای اقتصاد،مهرداد امیرکلالی- صبح سومین روز آبان ماه 1393 با مهدی ذاکرالحسینی، رئیس کمیسیون امور فنی، عمران و طرح‌ریزی شهری شورای شهر مشهد در تحریریه روزنامه دنیای اقتصاد و در فضایی صمیمانه به گفت‌وگو نشستیم. او که سابقه معاونت وزارت مسکن و شهرسازی، مدیرکلی بنیاد مسکن استان خراسان و معاونت عمرانی استانداری قم را در کارنامه اجرایی و مدیریتی خود دارد، مانند دیگر اعضای شورای شهر در پاسخ به این سوال که شورای شهر چهارم چه اقداماتی در حوزه سرمایه‌گذاری انجام داده است، به طرح بسته‌های مشارکتی اشاره و اظهار می‌کند که ساختار این نوع بسته‌ها، چارچوب و شفافیت دارد. وی بر نقشی که شورای شهر برای شهردار مشهد در جهت تعامل با دستگاه‌ها و ارگان‌های حاکمیتی کشور در راستای حل مشکلات و تامین منافع شهر تعیین کرده است، تاکید می‌کند و به این موضوع اشاره دارد که باید عمل‌کرد شهردار مشهد را ارزیابی کرد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
همان‌طور که می‌دانید در کشورهای خارجی پیرامون بافت اصلی شهر و مجموعه‌هایی که از قدمت تاریخی برخوردارند، برج‌سازی صورت نمی‌گیرد، اما متاسفانه این مساله در بافت پیرامون حرم مطهر رعایت نشده است و حتی بعضی از بناهای قدیمی به همین سبب تخریب شده‌اند. نظر شما با توجه مسئولیت‌تان، دراین باره چیست؟
ما در شورای شهر تلاشمان بر این است که بتوانیم در کلان شهر مشهد رضایت مجاوران و زائران امام رضا(ع) را افزایش دهیم. در کلیت قضیه با توجه به اینکه لازم است از مساحت زمین حداکثر استفاده بشود، برای اطراف حرم هم با توجه به بحث‌هایی که در شورای عالی شهرسازی و معماری انجام شده است، بحث بازنگری ضوابط و مقررات مطرح است.
امیدواریم با توجه به همین موضوع ، اجرای مواردی از این دست که در اطراف حرم داریم و اجرای آن‌ها خیلی زمان برده است، تسریع شود. به‌خصوص باغ‌راه‌ها و مسیرها باز شود.
لطفا در مورد آخرین وضعیت طرح جامع و تفصیلی شهر مشهد و اینکه در حال حاضر چقدر عملی و اجرایی شده است، توضیح دهید.
طرح جامع متاسفانه بسیار طولانی و برای تصویبش چند سالی وقت صرف شد و همین مساله هم در دوره قبلی شورای شهر مطرح شده بود. در حال حاضر ۳۲ طرح تفصیلی موضوعی داریم که نبود یک زبان مشترک برای حل مشکلات، یکی از مشکلات شهر است.
به‌علاوه اینکه برخی از حوزه‌ها و به‌خصوص مسائل مرتبط با حاشیه شهر و سکونت‌گاه‌های غیر رسمی در طرح جامع جدید اضافه شده است. طرح جامع می‌تواند با وفاقی که ایجاد شده و شورای عالی شهرسازی و معماری هم وقت خوبی در این قضیه گذاشته است، بسیاری از مسائل را مرتفع کند.
کمیته فنی و کارشناسی، حدود ۱۰ یا ۱۱ جلسه در تهران تشکیل داده است و این موضوعات بررسی شد و دومین جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری در رابطه با همین قضیه شکل گرفته است که تلاش بر این است که بحث مشهد جمع شود. در حال حاضر همه نمایندگان مجلس، استانداری، وزارت راه و شهرسازی، شهرداری و شورای شهر روی این قضیه تمرکز کرده‌اند.
یکی از خروجی‌های طرح این است که زبان مشترک و دست‌نویسی داریم که طرح تفصیلی در همه موضوعات کمک کند. در این طرح مشخص می‌شود که چه کمبودهایی در قسمت‌های مختلف شهر وجود دارد. با تراز مالی‌ که ارائه می‌شود، دستگاه‌های مختلف شهرداری می‌توانند خیلی ضابطه‌مند و با برنامه‌تر برای سه و 10 سال آینده برنامه داشته باشند.
طرح تفصیلی را بر مبنای همین طرح جامع شروع کردیم و از آن برای تکمیل سرانه‌ها و برنامه‌ریزی برای پروژه‌های شهری استفاده کامل می‌بریم.
امیدواریم که ظرف یک یا دو ماه آینده طرح جامع تصویب شود و در کمتر از یک سال هم بتوانیم طرح تفصیلی را تصویب کنیم و بتوانیم از این طرح در برنامه‌ریزی‌های آینده چه برای حاشیه و چه برای مرکز شهر استفاده کنیم.
کار دیگری که در حال انجام آن هستیم، بحث طرح جامع حریم است. در حال حاضر مشهد حدود سه میلیون نفر جمعیت دارد و در سال ۱۴۰۴ باید به سه میلیون و ۸۵۰ هزار نفر برسد. محدوده مشهد حدود ۳۰ هزار هکتار خواهد بود و حریم مشهد حدود ۱۰۳ هزار هکتار است. بعضی از مکان‌ها مثل شهر توس و قرقی که در داخل حریم شهر است، در واقع جزء توسعه منفصل شهر محسوب می‌شود. طرحی که برای حریم مشهد در نظر داریم، این است که برای همه نقاطی که داخل حریم است، برنامه داشته باشیم. مشابه طرحی که در داخل شهر داریم، بتوانیم طرح جامع حریم را مطالعه کنیم و از گسترش سکونت‌گاه‌های غیررسمی جدید که در حال حاضر گریبان‌گیر شهر ماست جلوگیری کنیم. برای تمام نقاطی که در داخل حریم است برنامه شفاف و مشخصی داشته باشیم و از توسعه بی‌رویه‌ای که در حاشیه شهر به‌وجود می‌آید، جلوگیری کنیم.
اقدامات شورای شهر در حوزه سرمایه‌گذاری را چطور ارزیابی می‌کنید؟
سرمایه‌گذاری یکی از موضوعات مهمی است که در شورای شهر مطرح است. کمیسیون امور اقتصادی و مشارکت‌ها نقش بسیار مهمی در جذب سرمایه‌گذار دارد، در حالی‌که در شهرداری هم یک معاونت اقتصادی داریم و رویکرد مناسبی است تا بتوانیم از توان سرمایه‌گذاران استفاده کنیم.
همان‌طورکه می‌دانید ساخت و سازها حدود 80درصد منابع درآمدی شهرداری را در بر می‌گیرد و با همین دیدگاه در شورای شهر بنا داریم ساخت و ساز شهری را رونق دهیم. کاری که کمیسیون اقتصادی و مشارکت‌ها در این دوره شورای شهر انجام داد، این بود که بیاییم عمده پروژه‌های مشارکتی را به‌صورت مزایده عام بگذاریم، یعنی بستر اولیه‌اش را آماده کنیم و از طریق مزایده عام سرمایه‌گذاران مختلف را دعوت کنیم.
با این روش می‌توانیم پروژه‌های بیشتری را وارد چرخه کنیم و از این طریق بسته‌های مشارکتی تعریف می‌کنیم. در حال حاضر برای خیابان عامل، پروژه خوبی تعریف شده است که به عنوان یک بسته دارای چندین پروژه ارائه خواهد شد. هم‌چنین برای میدان شهدا و اطراف حرم و منطقه آبکوه، پروژه‌هایی در نظر داریم و چارچوب خوب، شفاف و مناسبی ترسیم شده است. این پروژه‌ها در حال
آماده سازی برای ارائه می‌باشد که انشاالله در شورای شهر هم به تصویب می‌رسد. تلاش بر این است که پروژه‌های بالای 10 طبقه، قبل از شروع فعالیت کلنگ‌زنی، مصوبات کمیسیون ماده پنج را هم داشته باشد.
تغییراتی که در چند هفته اخیر در ترکیب اعضای هیات رئیسه شورای شهر اتفاق افتاد را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در رابطه با این موضوع در یکی از جلسات شورای شهر و به عنوان نطق پیش از دستور، آقای دبیریان صحبت کردند و مطالب خوبی ارائه دادند. اعتقاد من این است که کسانی‌که در گذشته زحمت کشیده‌اند و کار کرده‌اند، حتما تمام تلاش‌هایشان را به انجام رساندند که شهر وضعیت مناسب‌تری پیدا کند. ما به‌عنوان جمعی از اعضای شورای شهر، باورمان این است که از انرژی‌های مختلفی که وجود دارد، حداکثر استفاده را ببریم. مطمئنا تفاوت سلیقه در جمع ما بوده و هست.
امیدواریم با دید حداکثری بتوانیم آن‌هایی که در گذشته در این شهر زحمت کشیدند و آن‌هایی که الان در حال خدمت هستند، همه دست به دست هم دهند تا وضعیت بهتری ایجاد کنیم. جمع‌بندی که آقای دبیریان در آن جلسه داشتند این بود که جمع اصول‌گرایی هستیم و باید با گذر زمان دیدگاه‌ها به هم نزدیک شود و بتوانیم با حداقل هزینه‌ای که برای موضوعات قبلی پرداخت کردیم، پروژه‌ها را به انجام برسانیم. برای اجرای برنامه‌ها باید ۹۰ تا ۹۵ درصد به آینده نگاه کنیم و پنج درصد هم به گذشته که این نگاه به گذشته باعث تکرار اشتباهات نشود. این جمعی که اصطلاحا دو سلیقه متفاوت دارند، این باور را دارند که باید نگاه به آینده باشد.
نظر شما درباره مناقشه پروژه مجد چیست؟ به نظر شما چرا به یک‌باره این موضوع به جریان افتاد درحالی‌که پروژه‌های مشابهی مثل خط دوم قطارشهری علی‌رغم قصور پیمان‌کار به کار خود ادامه دادند؟
تمام تلاش شورای شهر چهارم بر این بوده است که سعی کنیم مواردی که شاید در بخش‌هایی از آن ابهامی بوده است، رفع شود. به‌خصوص در پروژه‌های نیمه‌تمام تلاش بر این بوده است که صرفه و صلاح را درنظر بگیریم. با توجه به همین قضیه، موضوع قطار شهری مطرح شد زیرا حمل و نقل ریلی، مساله بسیار مهمی در شهر مشهد است. با توجه به امکانات خوبی که به‌خصوص در رابطه با احداث تونل توسط پیمان‌کار وجود داشت، تصمیم گرفته شد که قطارشهری توسط همان پیمان‌کار انجام شود.
در رابطه با موضوعات دیگر مثل پروژه مجد، یکی از کارهای خوبی که شرکت عمران و مسکن‌سازان منطقه شرق به عنوان الگو شروع کرد، همین پروژه مجد بود. اگر به دید نمونه نگاه کنیم، کار خوبی بود؛ اما اگر این نگاه را داشته باشیم که برای همه مشهد از توان همین شرکت استفاده کنیم، این توان محدود است و باید کار را توسعه دهیم. پروژه مجد قراردادی داشته است، در مورد آن قرارداد تلاش این است که با توجه به این کاربری‌ها و تراکمی که در آن نقشه وجود دارد و مقایسه برآوردهایی که شهرداری در بخش زمین و پروانه داشته و برآوردهایی که شرکت انجام داده است، این موضوع هر چه سریع‌تر جمع‌بندی و با دید صرفه و صلاح حل شود.
در شورای شهر مصوب شد که ظرف یک ماه از طریق شهرداری با شرکت عمران و مسکن‌سازان منطقه شرق توافق شود که من هم امیدوارم این اتفاق هر چه سریع‌تر بیافتد. اگر هم به توافقی نرسیدند به سمت فسخ قرارداد بروند که من امیدوارم به اینجا کشیده نشود و با توافقی که با شهرداری انجام می‌شود موضوع به خوبی حل شود.
عمل‌کرد آقای مرتضوی را در یک سال گذشته چطور می‌بینید؟
در رابطه با بحث انتخاب شهردار، باورمان بر این بود که شهر امام رضا(ع)، شهری فراملی است. با این رویکرد بررسی‌های مختلفی انجام دادیم و تمام تلاش‌مان این بود که از یک چهره ملی استفاده کنیم. مواردی که به شهر مشهد مربوط می‌شود، می‌تواند از طریق معاونان قابل حل باشد و آن‌ها می‌توانند اجرای خیلی از موضوعات را برعهده بگیرند و بحث امور ملی و یا فراملی از طریق شهردار انجام شود.
به‌خصوص اینکه ما موضوعاتی مثل مسائل مرتبط با آستان قدس رضوی و یا مربوط به منابع بودجه زیارت که بودجه‌ای ملی است را داشتیم و یا موضوعاتی مربوط به حاشیه شهر که سهم ردیف بودجه ملی در آن‌ها پررنگ‌تر است و قصدمان این بود که از این طریق می‌توانیم به آن مطالبات ملی برسیم.
همان‌طور که گفتم تاکید بر این بود که شهردار چهره ملی داشته باشد، مثلا آقای سعیدی‌کیا مطرح شدند و در نهایت بعد از گام‌هایی که برداشته شد به آقای مرتضوی رسیدیم.
البته برای ارزیابی عمل‌کرد به عنوان مثال زحماتی که آقای پژمان طی شش سال کشیده‌اند، نمود بیشتر آن در سال‌های آخر بود، تلاشمان بر این است که چشم انداز ایران 1404 را بازنگری کنیم و با دید آینده‌پژوهی هر دوسال یکبار این بازنگری انجام شود و این مساله نیاز دارد که بخش اول برنامه‌های شورای شهر را تدوین کنیم. در سال اول در بخش شهری تاکید بر این بود که پروژه‌های قبلی را تکمیل کنیم و پروژه‌های جدید کمتر کلنگ بخورد. برای سال آینده حتما برنامه‌های جدیدی مدنظرمان است که طرح جامع مشهد، برنامه‌ها و پروژه‌ها را تا حد زیادی تعریف کرده است.
به نظر شما مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی آقای مرتضوی چیست؟
به نظر من یکی از موضوعات بسیار مهم که می‌تواند به مسائل سال آینده کمک کند، بودجه سال آینده است که به سال 94 نرسد. اینکه ما بتوانیم از بودجه زیارت استفاده کنیم، چون واقعا انتظارمان از شهرداری که او را با هدف نقش‌آفرینی ملی انتخاب کردیم، این است که در مسائل ملی بتوانیم تعامل بهتری با دیگر دستگاه‌ها داشته باشیم و از امکانات حاکمیتی استفاده کنیم و با استانداری و دولت همکاری و تعامل داشته باشیم.
ویژگی مهمی که به خاطر آن به سراغ آقای مرتضوی رفتیم، همین بود که نقش ملی داشته باشند. با نمایندگان مجلس که می‌توانند در نقش ملی به شهر کمک کنند، ارتباط داشته باشند. اعتقادم این است که امکانات شهرداری مشهد برای پاسخگویی به این بخش‌ها کافی است اما نیاز داریم که آن بخش را پررنگ و از آن بهره‌برداری کنیم و ارتباط برقرار کردن با ساختارهای حاکمیتی در دستور کار قرار بگیرد.
در حال حاضر باید از امکانات حاکمیتی استفاده کنیم که در قوانین هم به نقش همه دستگاه‌ها در اداره شهر اشاره شده است و این طور نیست که شهرداری تنها مسئولیت داشته باشد. باید از امکانات استانداری و دستگاه‌هایی مثل آستان قدس، اداره اوقاف، قوه قضائیه و حتی قوه مقننه استفاده کنیم. در ارزیابی عمل‌کرد شهردار مشهد باید ببینیم که چقدر توانسته‌اند از امکانات حاکمیتی به نفع رفع مشکلات شهر بهره‌برداری کنند.