افسرده از افسردگی

دکتر صدیقه آذری*

دنیای اقتصاد، الهه میرزاده- با شروع فصل زمستان و طولانی شدن شبها، خیلی از ما به صورت ناخوداگاه افسرده می‌شویم یا به اصطلاح عامیانه احساس دلتنگی‌مان زیاد می‌شود، بعضی از ما بهانه‌گیر می‌شویم و بعضی گوشه‌گیر، خیلی‌ها رمق کار کردن ندارند و خیلی‌ها حوصله حرف زدن هم برایشان نمی‌ماند... حالت روحی که با نشانه‌های کوچک شروع می‌شود و در صورت نادیده گرفتن عواقب وخیمی را در پی خواهد داشت، واقعا چقدر به سلامت روح و روانمان اهمیت می‌دهیم، این هفته با بررسی افسردگی سعی می‌کنیم گامی در جهت شناخت بهتر از این بیماری برداریم، اگر به سلامت روان خود اهمیت می‌دهید یا این روزها دلگیرتر از سابق شده‌اید این مطلب را تا انتها دنبال کنید. افسردگی یک بیماری شایع در تمامی سنین است. در آمریکا یک نفر در هر ۲۰ نفر از افسردگی رنج می‌برد. زنان ۲ برابر مردان مستعد آن هستند. افسردگی یک اختلال پزشکی قابل درمان است.

افسردگی چیست؟

این بیماری تنها یک احساس ساده غمگین بودن در کوتاه مدت یا احساس اندوه بعد از، از دست دادن یک عزیز نیست. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند مدت طولانی باقی بماند. افسردگی می‌تواند در کارهای روزمره اختلال ایجاد کند، بر افکار، احساسات، تمایلات و سلامت فیزیکی اثر گذارد. همچنین می‌تواند بر ارتباط فرد با خانواده، دوستان و مردم در محل کار اثر گذارد. افسردگی علل مختلفی دارد؛ یک سابقه فامیلی یا سابقه آسیب فیزیکی، روحی، یا جنسی در اوایل دوره زندگی، خطر افسردگی را افزایش می‌دهد. آن معمولا همراه با دیگر مشکلات روحی، مانند اضطراب و حملات ترس اتفاق می‌افتد. بیماری‌های دیگر ممکن است باعث شروع آن شود. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از تمام موارد افسردگی توسط وضعیت‌های پزشکی ایجاد می‌شود. (مانند سرطان، بیماری تیروئید، یا مشکلات عصبی).

در تعدادی از موارد، داروهای طبی می‌تواند خطر افسردگی را افزایش دهد یا علائم آن را بدتر کند. در بعضی از افراد، افسردگی ممکن است زمانی بروز کند که مواد شیمیایی در مغز در حال تعادل نباشد. مصرف داروی اعتیاد یا الکل نیز می‌تواند با افسردگی در ارتباط باشد. افسردگی یک ضعف یا نقص نیست و می‌تواند حتی در زمانی که زندگی خوب پیش می‌رود ایجاد شود. وضعیت‌هایی مانند استرس شدید یا اندوه از دست دادن یک عزیز ممکن است باعث ایجاد آن شوند. منابع استرس ممکن است شامل؛ تلاش برای ایجاد تعادل در محل کار یا در منزل، مشکلات دریک ارتباط، داشتن یک شغل پراسترس، تک والد بودن، جدایی یا مرگ همسر و قربانی یک جنایت یا آسیب بودن باشد. افسردگی همچنین می‌تواند حوالی دوران وقایع باروری مانند قاعدگی، بارداری، از دست دادن بچه، بعد از زایمان (افسردگی بعد از زایمان)، ناباروری و یائسگی ایجاد شود. وقتی احساس غمگین بودن مربوط به موقعیتی خاص باشد، شما ممکن است احساس بهتری داشته باشید وقتی آن وضعیت بهتر شود. اما نشانه‌های مربوط به یک موقعیت ممکن است گاهی ایجاد افسردگی طولانی‌تری کند. اگر علائم از بین نرود، آن ممکن است نیاز به درمان داشته باشد. با پزشک خود در این مورد صحبت کنید.

علائم

بیماران افسرده تقریبا هر روز، تمام روز، برای حداقل ۲ هفته، تعدادی از علائم زیر را دارند :

- علاقه نداشتن به چیزهایی که قبلا از آن لذت می‌بردند

- احساس غم و اندوه، یا خلق پایین

- کند شدن یا بی‌قراری و عدم توانایی برای آرام بودن

- احساس بی‌ارزش بودن یا گناهکار بودن

- تغییر در اشتها یا کاهش یا افزایش وزن

- داشتن افکار مردن و خودکشی و اقدام برای آن

- اختلال در تمرکز و تفکر و حافظه و تصمیم‌گیری

- خوابیدن زیاد یا ناتوانی در خوابیدن یا در خواب ماندن

- نداشتن انرژی و احساس خستگی در تمام زمانها

اگر شخصی حداقل ۵ علامت از این علائم را داشته باشد (شامل حداقل یکی از ۲ علامت اول)، ممکن است افسرده باشد. شما ممکن است علائم فیزیکی یا ذهنی دیگر داشته باشید، مانند سردرد یا درد در مناطق دیگر بدن، مشکلات گوارشی، مشکلات جنسی، ناامید بودن یا احساسات منفی داشتن و احساس نگرانی یا ترس. زمانی که نشانه‌های افسردگی ایجاد می‌شود از آن به عنوان یک حمله نام می‌برند. هر حمله حداقل ۲ هفته و گاه طولانی‌تر باقی می‌ماند و اغلب مردم بیش از یک حمله دارند. افسردگی ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. اگر نوع خفیف باشد، شما هنوز می‌توانید کارهایی را که باید انجام دهید اما نیاز به تلاش بیشتری دارید. در نوع متوسط، شما ممکن است نتوانید بعضی از کارهای مورد نیازتان را انجام دهید. اما در نوع شدید، شما ممکن است قادر نباشید هیچ یک از کارهای روزمره را انجام دهید. بدون توجه به نوع افسردگی، اگر احساس کنید که زندگی بی‌ارزش است یا دارای افکار خودکشی هستید حتما از پزشک کمک بخواهید. بعضی از انواع افسردگی خفیف و مزمن هستند. اگر چه آنها خفیف هستند ولی علائم مزمن باید درمان شوند.

تشخیص

تشخیص براساس نوع علائم، هر چند وقت اتفاق می‌افتد و میزان شدت براساس آن می‌باشد. برای جستجوی علت افسردگی، پزشک سوالاتی در مورد مشکلات پزشکی، مصرف داروهای خاص و مصرف داروی اعتیاد و الکل از بیمار می‌پرسد. اگر یکی از این عوامل باعث ایجاد افسردگی باشند، درمان آن مشکل باعث از بین رفتن افسردگی می‌شود. پزشک همچنین در مورد داشتن افکار خودکشی از بیمار می‌پرسد و اگر وجود داشته باشد او را به روانپزشک ارجاع می‌دهد.

گام‌به‌گام تا درمان

برای انجام بهترین درمان، شما و پزشک باید بصورت یک تیم عمل کنید. درمان ممکن است شامل داروی ضد افسردگی، روان درمانی و یا هر دو باشد. ممکن است شامل یک دوره اقامت در بیمارستان باشد. همچنین چیزهایی وجود دارد که شما می‌توانید با انجام آنها با افسردگی کنار بیایید:

- زیاد از خود مطالبه و انتظار نداشته باشید.

- برنامه منظم معقول تنظیم کنید و انتظار نداشته باشید همه کارهایی را که قبلا می‌کردید، انجام دهید.

- هیچ تصمیم‌ مهمی در زندگی نگیرید و اگر مجبور به آن هستید از شخص مورد اعتماد کمک بخواهید.

- الکل نخورید و مواد اعتیاد مصرف نکنید .

- به دنبال افراد مورد اعتماد بگردید و گروهی برای حمایت تشکیل دهید. حمایت روحی کلیدی برای بهتر شدن شماست.

- به توصیه‌های پزشک عمل کنید. داروهای خود را درست مصرف کنید و در تمامی جلسات درمانی پزشک خود حاضر شوید.

- یک برنامه منظم برای رفتن به رختخواب و بیدار شدن داشته باشید.

- غذاهای سالم بخورید و مقادیر زیاد آب بنوشید.

بعضی انواع درمانی برای برخی افراد موثرتر هستند. وقتی به مورد درمان فکر می‌کنید مطمئن شوید پاسخ سوالات زیر را گرفته‌اید:

- چه مدت طول می کشد تا بهتر شوم؟

- خطرات و عوارض درمانی کدامند؟

- چه مدت به درمان نیازمندم؟

داروهای ضد افسردگی

این داروها اغلب برای درمان افسردگی شدید هستند. همچنین می‌توانند برای درمان انواع متوسط بکار روند، آنها در بیش از نیمی از افراد باعث رفع علائم می‌شوند. این داروها با تغییر در تعادل مواد شیمیایی در مغز عمل می‌کنند و بیشتر افراد تحت درمان با این داروها، بعد از چند هفته احساس بهتری دارند. انواع زیادی از این داروها وجود دارند، پزشک براساس نشانه‌ها و سابقه پزشکی و فامیلی یکی از آنها را تجویز می‌کند و ممکن است مدتی وقت صرف شود تا بهترین نوع دارو برای شما انتخاب شود که کمترین عوارض را داشته باشد. مانند همه موارد پزشکی، داروی ضد افسردگی بهتر عمل می‌کند اگر طبق دستور پزشک، دارو را مصرف کنید، عوارض جانبی آزاردهنده آن را به پزشک بگویید، تمام برنامه‌های درمانی خود را دنبال کنید.

اغلب عوارض جانبی در ۲ تا ۳ هفته اول درمان، ظاهر می‌شود و بیشتر آنها بعد از این مدت از بین می‌روند. شایع‌ترین آنها شامل: تهوع، وزوز گوش، یبوست، راش پوستی، خواب‌آلودگی یا مشکلات خواب افزایش یا کاهش وزن، احساس بی‌قراری، مشکلات جنسی شامل کاهش میل جنسی و عوارض شدید نادر هستند. آنها شامل مشکلات در ادرار کردن مشکلات قلبی تشنج یا غش‌کردن است. طی دوره درمان از داروهایی که پزشک نگفته، مصرف نکنید. شاید در اوایل شروع درمان، پزشک بخواهد دفعات بیشتری شما را ویزیت کند تا عوارض جانبی احتمالی و میزان اثر درمان را بررسی کند. اما اگر حین درمان افکار خودکشی داشتید به پزشک اطلاع دهید. شما ممکن است بعد از بهتر شدن نیاز داشته باشید حداقل چند ماه داروها را ادامه دهید. زیرا از برگشت علائم جلوگیری می‌کند و اگر ۳ حمله یا حملات بیشتری داشته باشید، ممکن است نیاز به درمان طولانی‌تری داشته باشید تا خوب باشید.

روان‌درمانی

در این نوع درمان یک درمانگر به شما کمک می‌کند تا بر افسردگی خود غلبه کنید، مشکلات شما شناسایی شده و با تغییرات در رفتار خود بتوانید به رفع علائم کمک کنید. روان درمانگر همچنین به حدود نیمی از افراد با افسردگی خفیف تا متوسط کمک می‌کند. شما می‌توانید به تنهایی تحت روان‌درمانی قرار گیرید یا بطور گروهی با افراد خانواده یا همسرتان با درمانگر کار کنید. اگر روان‌درمانی اثری ندارد، نوع دیگری از درمان را انتخاب کنید زیرا روان‌درمانی معمولا با نوع دیگر داروی ضد افسردگی برای درمان نوع شدید بیماری بکار می‌رود.

روان‌درمانی و داروی ضد افسردگی

معمولا چند ماه طول می‌کشد تا درمان اثر کند. این نوع درمان اغلب در موارد افسردگی طولانی، بیماری شدید، یا بیمارانی که بطور کامل به هر یک از آنها پاسخ ندهند بکار می‌رود.

نور درمانی

تعدادی از افراد افسردگی نوع فصلی خفیف تا متوسط دارند و نور درمانی برای درمان این نوع، کمک‌کننده است، در این روش بیماران در هر صبح به مدت ۲۰ دقیقه در مقابل نور قرار می‌گیرند.

درمان در بیمارستان

بیشتر بیماران افسرده به روش سرپایی تحت درمان قرار می‌گیرند. بیمارانی که بهتر نمی‌شوند یا در خطر خودکشی قرار دارند ممکن است برای مدت چند روز یا بیشتر نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند. بودن در بیمارستان، بیمار را از موقعیت‌های استرس‌زا دور می‌کند و درمان دقیق‌تری را ایجاد می‌کند.

تغذیه و افسردگی

تحقیقات نشان داده است که انتقال‌دهنده‌‍‌های عصبی به عنوان یک واسطه در بروز افسردگی موثرند و هنگامی که عملکرد این انتقال‌دهنده‌ها مختل شود، افسردگی ایجاد می‌شود. تغذیه سالم بر روی این‌ها اثر می‌گذارد و جلوی افسردگی را می‌گیرد. ثابت نگه‌داشتن قند خون در افراد افسرده بسیار مهم است، افسردگی نقش مهمی در تغییر اشتها دارد، لذا در بعضی از افراد افسرده، وزن زیاد می‌شود و در برخی دیگر وزن کاهش می‌یابد. ولی اگر رژیم غذایی صحیح داشته باشید، مطمئن باشید که هیچ‌گاه وزنتان افزایش نمی‌یابد.

خوردن غذاهای پر کربوهیدرات (نان گندم سبوس‌دار، ذرت بلالی و برنج قهوه‌ای) باعث کاهش افسردگی می‌شود. این غذاها باعث می‌شود که تولید سروتونین در مغز زیاد شود و حالت نشاط ایجاد کند و جلوی افسردگی را بگیرد. البته این به این معنا نیست که اگر شما دارویی را زیر نظر پزشک مصرف می‌کنید، آن را قطع کنید. اما این غذاها به شما در بهبودی‌تان بسیار کمک خواهد کرد. خوردن مقدار زیاد پروتئین نیز کمک‌کننده است، پروتئین در غذاهایی از قبیل: گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، پنیر، ماست و شیر وجود دارد. ویتامین B۱۲ و اسید فولیک نیز در این رابطه نقش قابل ملاحظه‌ای دارند. امگا ۳ به بهبود افسردگی کمک می‌کند و بهترین منبع امگا ۳ در کپسول‌های روغن ماهی وجود دارد. خوردن غذاهای متعادل و متنوع به همراه ورزش کردن، در تسریع بهبودی نقش اساسی دارند.

افسردگی و بارداری

بارداری اغلب دورانی بسیار شاد در زندگی هر خانم است. اما برای تعدادای از زنان، می‌تواند دوره‌ای از ناراحتی، استرس و در تعدادی از موارد عامل افسردگی باشد. حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از خانم‌ها تعدادی از علائم افسردگی را حین بارداری خواهند داشت. بعضی از آنها قبل از بارداری افسرده هستند و در تعدادی، علائم حین بارداری گسترش می‌یابد. اگرچه باردار بودن خطر ایجاد افسردگی را در یک خانم افزایش نمی‌دهد ، اما بارداری ایجاد محافظت در برابر افسردگی نمی‌کند. اگر افسرده هستید، برنامه‌ریزی کردن برای باردار شدن می‌تواند سلامتی شما و آینده فرزند شما را بهبود دهد. قبل از باردارشدن باید به پزشک مربوطه مراجعه کنید و در مورد مراقبت لازم حین بارداری بپرسید. اگر داروی ضد افسردگی مصرف می‌کنید، پزشک شما ممکن است در مواردی دستور به ادامه مصرف آن در بارداری دهد یا میزان دوز آن را کاهش دهد یا حتی در مواردی شاید آن را متوقف کند تا زمانی که زایمان کنید.

بعضی از داروها برای جنین مضرتر هستند پس ممکن است لازم باشد نوع دارو حین بارداری عوض شود. همچنین در بعضی موارد ادامه دادن دارو بهتر از داشتن علائم افسردگی حین بارداری است. اگر افسردگی درمان نشود می‌تواند خطراتی برای مادر و بچه ایجاد کند. می‌تواند منجر به سوء‌تغذیه، افزایش مصرف داروی اعتیاد و الکل، مشکلات در رابطه بین مادر و بچه و مشکلات ارتباطی در خانواده شود. بعضی از زنان حین بارداری احساس خوبی دارند اما بعد از زایمان دچار احساس غم، خشم و یا اضطراب می‌شوند. این نرمال است و تحت عنوان اندوه بعد از زایمان نامیده می‌شود. در واقع، حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از زنان اندوه بعد از زایمان دارند. این مشکل دلیلی بر داشتن نقص یا بیماری ذهنی نیست بلکه به معنی تنظیم‌شدن با تغییرات بسیار بعد از تولد بچه است. این مشکل طی چند ساعت تا یک هفته یا بیشتر باقی می‌ماند و نیاز به درمان ندارد.

اگر اندوه بعد از زایمان طی یک یا دو هفته از بین نرفت، ممکن است شما مبتلا به افسردگی بعد از زایمان شده باشید، در این موارد احساسات قوی غم، خشم یا اضطراب یا ناامیدی وجود دارد و بدون درمان، افسردگی بعد از زایمان ممکن است بدتر شود یا طولانی‌تر باقی بماند. اگر احساس افسردگی می‌کنید از پزشک کمک بخواهید، در مورد نشانه‌ها و درمان با پزشک خود صحبت کنید. حتی اگر افسردگی شما شدید است، درمان می‌تواند برای بازگشت شما به حالت نرمال، بطور سریع کمک کند. درمان ممکن است شامل رفتار درمانی یا دارو یا موارد دیگر باشد.

* متخصص زنان و زایمان