ایجاد فضاهای زیرزمینی در پایتخت
نورا حسینی تهران پر شده است از ساختمان‌های تجاری و اداری. دیگر به سختی برای ساختمان سازی در تهران زمین پیدا می‌شود. گوهر کمیاب و گرانی است زمینی که بتوان در آن مجتمع‌های تفریحی بزرگ ساخت. تراکم ساختمان‌ها رفت و آمد را هم در این شهر دشوار کرده است. ترافیک طولانی در بیشتر ساعات روز شهروندان را کلافه کرده است. برای جبران این کمبود و حل این مشکلات برنامه‌ریزان شهری به فکر چاره افتاده و پیشنهاد استفاده از فضاهای زیرسطحی در پایتخت را داده‌اند. نسخه‌ای که در بیشتر شهرهای دنیا سال‌ها است اجرا می‌شود. با ایجاد فضاهای زیرساختی شامل مجموعه‌ها و مراکز خدماتی، رفاهی و تفریحی و انتقال و توسعه خدمات شهری به زیر زمین در واقع شهرهای کوچکی در زیر زمین ایجاد خواهد شد که قادر است بسیاری از خدمات مورد نیاز شهروندان را بدون نیاز به تردد روی سطح زمین به شهروندان ارائه دهند. مطالعات اولیه این طرح ‌اکنون در کمیسیون‌های عمران و شهرسازی شورای شهر تهران در حال انجام است و در صورت اجرا شدن، تهران نخستین شهری است که برای ایجاد شهری کوچک زیر پوسته شهر اصلی انتخاب شده و در صورت موفقیت‌آمیز بودن نتایج این طرح، می‌تواند الگویی برای اجرا در دیگر کلان‌شهرهای کشور باشد.
میدان هفت تیر، محدوده خیابان و میدان انقلاب، محدوده بازار، میدان آرژانتین و پارک‌سوار بیهقی، محدوده میدان تجریش، محدوده میدان آزادی، میدان راه‌آهن و پایانه جنوب به عنوان پهنه‌های نهایی و مستعد ساخت و توسعه فضاهای زیرسطحی در پایتخت مطالعه و انتخاب شده‌اند. قراراست این فضاسازی‌ها از میدان هفت تیر آغاز شود، حجم بالای تردد‌های شهروندان و خودروها مهم‌ترین دلیلی است که موجب شده میدان هفت تیر به عنوان اولویت اول انتخاب و معرفی شود. ایجاد فضاسازی‌های خدماتی در زیر شهر شاید در وهله اول اتفاقی عجیب و تازه به نظر برسد، اما در حقیقت چنین فضاهایی ‌اکنون نیز وجود دارد و بسیاری از شهروندان از آنها استفاده می‌کنند. تونل‌های شهری، ایستگاه‌ها و فروشگاه‌های مترو، زیرگذر چهارراه ولیعصر، پارکینگ‌ها و انبارهایی که زیر زمین و ساختمان‌های بلند قرار دارد نمونه‌هایی از این فضاسازی‌هاست که همه ما در چند سال اخیر از خدمات آنها استفاده کرده‌ایم. اینها بخشی از فعالیت‌های خدماتی و رفاهی برای شهروندان همین شهر است که به زیر زمین منتقل شده است.
محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران می‌گوید: بحث استفاده از فضاهای زیرساختی در کلان‌شهرها و به‌خصوص تهران فرصت بسیار خوبی است برای ایجاد یکسری فضاهای خدماتی و امکانات تفریحی و رفاهی در فضای زیر زمین. به گفته سالاری، بالا بودن ارزش ملک در پایتخت، ارزش این فضاهای زیرساختی را بیشتر می‌کند و به همین دلیل در همکاری مشترکی بین کمیسیون‌های عمران و شهرسازی شورای شهر موضوع احداث مراکز خدماتی، تجاری، رفاهی و تفریحی در فضاهای از پیش تعیین شده شهر تهران در حال بررسی‌های کارشناسی است. احداث فضاها و امکانات شهری در زیر زمین از به‌هم‌ریختگی سیما و منظر شهری جلوگیری می‌کند ضمن اینکه در مورد طرح‌ها و پروژه‌هایی که روی سطح زمین انجام می‌شود در اکثر موارد این ساخت و سازها موجب مسدود شدن اتوبان‌ها و بزرگراه‌ها و اختلال در تردد‌های شهری می‌شود، در حالی که با احداث مجموعه‌های خدماتی در فضاهای زیر پوست شهر، عملا در این مورد مشکل جدی نخواهیم داشت. احمد دنیامالی رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران هم با تاکید بر اینکه باید حیات شهری به فضاهای زیرسطحی تهران داده شود، می‌گوید: در تمام دنیا استفاده از بافت زیرسطحی معمول است به خصوص در بافت فشرده مراکز شهرها از مکان‌های زیرسطحی استفاده‌های گوناگونی می‌شود. وی ادامه می‌دهد: برای فضاهای زیرسطحی کاربردهای مختلفی مانند درمانی، تجاری، فرهنگی و حمل و نقل تعریف شده است که شورا در حال تدوین طرح جامعی در این رابطه است.دنیامالی هم زیرزمینی شدن میدان هفت تیر را تایید می‌کند و می‌گوید: موضوع زیرزمینی شدن میادین تهران از قدیم در شهرداری پیگیری می‌شده حتی ماکت میدان هفت تیر نیز در همین راستا ساخته شده است. وی معتقد است: میادین محل تجمع عابران پیاده هستند، در طرح‌های حمل و نقلی عابران پیاده باید در اولویت اول باشند و تلاش می‌کنیم این مراکز عاری از هر گونه ماشین شود. به گفته دنیامالی، کارشناسان شهرسازی، زیباسازی و مدیران شهری مطالعات عمیقی را درمورد استفاده از فضاهای زیرسطحی انجام داده‌اند.رئیس کمیسیون عمران شورا با بیان اینکه می‌توان احداث پارکینگ‌ها را به زیر سطح شهر برد، می‌گوید: ما در پایتخت با محدودیت زمین مواجهیم و باید از فضاهای زیرسطحی استفاده کنیم و حیات شهری را در زیر پایتخت نیز به جریان بیندازیم.سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران با اذعان به اینکه تهران از نظر فضاهای زیرسطحی پیاده‌گذر فقیر است، از اهتمام کمیسیون عمران و حمل و نقل شورا برای گنجاندن موضوع توسعه این قبیل فضاهای زیرسطحی در برنامه پنج ساله دوم خبر داد.
رضا تقی‌پور سخنگوی شورای شهر تهران نیز با سخنان دنیامالی موافق است. او می‌گوید: در حال حاضر فضاهای زیرزمینی، بخش کوچکی از اماکن شهری پایتخت را تشکیل داده و آنچه تاکنون به عنوان فضاهای زیرسطحی در تهران احداث شده است، عمدتا شامل معابری برای تسهیل حمل و نقل درون‌شهری سواره و خطوط مترو بوده است. به این ترتیب هنوز از پتانسیل بالای فضاهای زیرسطحی به منظور کاهش تراکم و کارآمدی هرچه بیشتر فضاهای روسطحی آن گونه که باید و شاید استفاده نشده است.اقبال شاکری، رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران هم درباره جزئیات طرح زیرزمینی شدن برخی از میادین پایتخت می‌گوید: میدان هفت‌تیر نخستین اولویت برای اجرای پروژه توسعه فضاهای زیرسطحی تهران است و بعد از آن میدان ونک در دستور کار قرار دارد. وی با بیان اینکه در برنامه پنج‌ساله دوم، شهرداری موظف به تهیه طرح جامع استفاده از سطوح زیرسطحی شهر تهران شده است، می‌گوید: کمیسیون عمران برای نحوه تهیه این طرح جلساتی را با سازمان زیباسازی، معاونت شهرسازی و فنی عمران شهرداری و مشاوران مربوطه برگزار کرده است. هفت‌تیر اولویت اول برای ساماندهی و استفاده از فضاهای زیرسطحی است که مطالعات امکان‌سنجی آن پیش از این نیز در سال ٨٩ انجام شده و به دلایلی متوقف شده بود. شاکری با بیان اینکه بودجه مطالعاتی به زیرزمین ‌رفتن برخی میادین در بودجه سال٩٣ شهرداری در نظر گرفته شده است، می‌گوید: مطالعات میدان هفت‌تیر در حال انجام است و پس از نهایی‌شدن به شورا ارائه می‌شود. به‌گفته این عضو شورای شهر تهران، میادین ونک، انقلاب و صادقیه نیز از اولویت‌های بعدی این طرح مطالعاتی هستند.
او با اشاره به جزئیات طرح زیرسطحی‌شدن میدان هفت‌تیر می‌گوید: تنها مسائل ترافیکی و حمل‌ونقل در این پروژه مدنظر ما نیست و موضوعاتی مانند واحدهای تجاری، ایجاد فضاهای خدماتی، پارکینگ و ایجاد فضاهای تفریحی برای پرکردن اوقات فراغت نیز پیش‌بینی شده است.