هوش هیجانی و هوش اجتماعی چیست؟

میترا فتحی
مربی هوش هیجانی ومربی هوش اجتماعی
info@mitrafathi.com

هوش هیجانی و هوش اجتماعی به توانایی ما در آگاهی از احساسات و هیجانات خود و احساسات دیگران در لحظه و استفاده از این آگاهی در جهت مدیریت خود و مدیریت روابطمان می‌گویند. سالهاست که علم به این نتیجه رسیده است آنچه که از هوش علمی-منطقی یا همان IQ اهمیت بیشتر و کاربرد بیشتری دارد هوش هیجانی و هوش اجتماعی است و این دو هوش برخلاف هوش علمی-منطقی (یا همان هوش ذهنی یا بهره هوشی) یاد گرفتنی و تقویت شدنی هستند.

چرا هوش هیجانی و هوش اجتماعی از هوش ذهنی مهمتر هستند؟

هوش ذهنی (IQ) بالا اصلا متضمن موفقیت در زندگی، کار، روابط با دیگران و رابطه با خود نیست. افرادی می‌توانند از هوش علمی-منطقی (IQ) بالایی برخوردار باشند اما این لزوما به این معنا نیست که آنها قطعا افرادی باهوشی هستند. IQ فقط یکی از چندین نوع هوش درون انسان است. هوش علمی - منطقی به ثبت و ضبط اطلاعات، استدلال، برهان، استنتاج، عدد و رقم و... مربوط می‌شود درحالی‌که هوش هیجانی و هوش اجتماعی به شناخت و آگاهی از احساسات و هیجانات خود و دیگران و مدیریت خود و روابط معنی می‌یابد. بنابراین، تصور کنید فردی هوش علمی - منطقی و اطلاعات بسیار بالایی داشته باشد اما نتواند احساسات و هیجانات خود را بفهمد، نتواند هیجانات دیگران را تشخیص دهد، نتواند خود را مدیریت کند (افرادی که نشخوار ذهنی، خشم، استرس، واکنش‌های آنی و... خود را نمی‌توانند مهار کنند) و نتواند روابط خود با دیگران را مدیریت کند، آیا می‌تواند علی‌رغم دانش بالا در حوزه کاری و زندگی شخصی خود موفق باشد؟ حتی افراد بسیار ثروتمند و مشاهیر دنیا هم اقرار می‌کنند که اگر هوش هیجانی و هوش اجتماعی افراد پایین باشد احتمال اینکه در کار خود شکست بخورند زیاد است زیرا عدم مدیریت خود یعنی عدم مدیریت کار و پول خود!

ما در جامعه خود افراد بسیاری را داریم که هوش علمی - منطقی بالایی دارند اما در حوزه کاری یا در زندگی شخصی یا حتی در هر دوی آنها موفق نیستند. چرا؟ جواب در هوش هیجانی و هوش اجتماعی افراد است. داشتن هوش علمی بالا شرایط خوبی را برای افراد فراهم می‌کند اما هوش هیجانی و هوش اجتماعی بالا یعنی سفر از وضعیت خوب به وضعیت عالی. هوش هیجانی و هوش اجتماعی از سال ۱۹۹۵ بیش از هر موضوع دیگری توجه بسیاری از مدیران در آمریکا را به خود جلب کرد و یکی از داغترین موضوعات در شرکت‌های آمریکایی شد. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها و کمپانی‌ها مانند گوگل، فیس‌بوک، امریکن اکسپرس، ناسا و... پیشرفت خود را مدیون تقویت هوش هیجانی و هوش اجتماعی مدیران و نیروی انسانی خود هستند. به‌عنوان مثال، شرکت امریکن اکسپرس اذعان دارد که فروش آن دسته از کارکنانش که آموزش‌های مربوط به هوش هیجانی و هوش اجتماعی را دیده‌اند تقریبا ۲۰ درصد نسبت به آنهایی که آموزش ندیده‌اند افزایش داشته است. هوش هیجانی به این مساله مربوط می‌شود که شما چه وقت و چگونه هیجانات خود را ابراز کنید و چگونه آنها را مهار کنید.

چند نکته مهم درباره فواید هوش هیجانی و هوش اجتماعی

1- استرس، تمرکز و بازدهی مثبت شما را کاهش می‌دهد.

استرس واکنش‌های شما را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.یکی از مهمترین تاثیرات تقویت هوش هیجانی در افراد کاهش و مدیریت استرس است. تاکنون افراد بیشماری تلاش‌های بسیاری برای کاهش و مدیریت استرس خود به خرج داده‌اند، مربیان و خود افراد از تکنیک‌های زیادی برای کاهش استرس استفاده کرده‌اند، برخی حتی دارو مصرف کرده‌اند اما گزارش بسیاری از آنها مبنی بر این است که یا در اثر استفاده از داروهای مختلف دچار عوارض جانبی داروها شده‌اند، یا وضعیت آنها وخیمتر شده است یا هیچ تغییری نکرده‌اند. هوش هیجانی به افراد، مدیران شرکت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا بتوانند هم استرس و هیجانات خود را و هم استرس و هیجانات اطرافیان خود را مدیریت کنند.

2- عدم توانایی در انجام کار گروهی باعث بروز مشکلات زیادی برای شما در محل کارتان می‌شود.

اگر نتوانید کار گروهی انجام دهید نمی‌توانید در محل کار رابطه خوبی با همکارانتان داشته باشید و محیط کار به‌تدریج برای شما خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود. یکی از مواردی که مربوط به هوش هیجانی و هوش اجتماعی می‌شود و با تقویت این دو هوش تقویت می‌گردد، کار گروهی است. مهارت کار گروهی، توانایی، تولید، فروش و بازدهی مثبت سازمان را بالا می‌برد.

3- عزت نفس پایین و ناسالم به شما احساس بی‌ارزش بودن و نالایق بودن می‌دهد و مانع موفقیت یا لذت بردن از دستاوردهایتان می‌شود.

یکی دیگر از مسائلی که برای هر انسانی لازم و واجب است تا بتواند با وجود آن زندگی شاد و سالمی داشته باشد، عزت نفس بالا و سالم است. همان‌طور که در مقالات پیشین هم ذکر کردیم، عزت نفس احساس ارزشمندی و باور توانایی‌ها و آگاهی درون است. بسیاری از افراد خود را نالایق، ناکافی، دوست نداشتنی و بی ارزش می‌دانند و همین احساسات و باورهای مخرب مانع شکوفایی و موفقیت آنها می‌شود اما تقویت هوش هیجانی و هوش اجتماعی به افراد کمک می‌کند تا با عزت نفس بالاتری زندگی کنند.

4- اگر نتوانید واکنش‌ها و رفتارهای خود را مدیریت کنید بسیاری از فرصت‌ها را از دست می‌دهید.

تقویت هوش هیجانی و هوش اجتماعی به افراد این توانایی را می‌دهد که رفتارهای خود و دیگران را مدیریت کنند. این افراد از قبل یاد می‌گیرند که ریشه هیجاناتشان را شناسایی و آنها را مدیریت کنند. آنها پس از اینکه هیجانات خود را به‌طور کامل می‌شناسند و مدیریت آنها را یاد می‌گیرند، می‌توانند هیجانات دیگران را نیز شناسایی و مدیریت کنند.

5- اگر معنای مثبت و گسترده‌ای از زندگی نداشته باشید، خسته و افسرده می‌شوید.

یکی از تاثیرات هوش هیجانی و هوش اجتماعی بالا به‌دست آوردن معنای گسترده‌تر و زیباتری از زندگی است. تقویت هوش هیجانی و هوش اجتماعی در فرد به او طراوت، پویایی، ذهنی تازه و معنایی مثبت از زندگی می‌دهد.

هوش هیجانی و هوش اجتماعی چیست؟