تهران با امید نفس می‌کشد؟
فاطمه باباخانی
هوا در تهران که دوباره رو به گرما رود، سر و کله سفیدبالک‌ها پیدا می‌شود. حلق شهروندان با هر مکالمه‌ای مملو از حشرات ریزی می‌شود که معلوم نیست از کجا آمده‌اند و معلوم نیست چطور می‌توان با آنها مقابله کرد. ترافیک خیابان‌ها و بزرگراه‌ها هم چیز تازه‌ای نیست، هر چقدر بزرگراه ساخته می‌شود باز هم ترافیک پابرجاست و گفته می‌شود میلیون‌ها ساعت وقت شهروندان تهرانی به واسطه این معضل روزانه از دست می‌رود. برخی فعالان حوزه محیط زیستی شهری با انتقاد از مدیریت ترافیک با نگاه افزایش بزرگراه‌ها، چنین رویکردی را عامل ترغیب بیشتر شهروندان به استفاده از خودروی شخصی می‌دانند و معتقدند تا زمانی که مشکل حمل و نقل عمومی در تهران حل نشود چنین راه‌حل‌هایی تنها دور ریختن بودجه و سرمایه است.
فاطمه باباخانی
هوا در تهران که دوباره رو به گرما رود، سر و کله سفیدبالک‌ها پیدا می‌شود. حلق شهروندان با هر مکالمه‌ای مملو از حشرات ریزی می‌شود که معلوم نیست از کجا آمده‌اند و معلوم نیست چطور می‌توان با آنها مقابله کرد. ترافیک خیابان‌ها و بزرگراه‌ها هم چیز تازه‌ای نیست، هر چقدر بزرگراه ساخته می‌شود باز هم ترافیک پابرجاست و گفته می‌شود میلیون‌ها ساعت وقت شهروندان تهرانی به واسطه این معضل روزانه از دست می‌رود. برخی فعالان حوزه محیط زیستی شهری با انتقاد از مدیریت ترافیک با نگاه افزایش بزرگراه‌ها، چنین رویکردی را عامل ترغیب بیشتر شهروندان به استفاده از خودروی شخصی می‌دانند و معتقدند تا زمانی که مشکل حمل و نقل عمومی در تهران حل نشود چنین راه‌حل‌هایی تنها دور ریختن بودجه و سرمایه است. در کنار آن، آلودگی هوا دیگر مساله شهر تهران است که عوامل مختلفی از جمله کارگاه‌های اطراف و داخل شهر، بلندمرتبه‌سازی‌ها، تغییر کاربری باغ‌ها، خودروهای فرسوده و استفاده گسترده از خودروهای شخصی در آن دخیل هستند. در عین حال رفع هر کدام از این مسائل به گفته مدیران دنیای بزرگ با چالش‌های بسیار همراه است. برگزاری انتخابات و پیروزی لیست امید که وعده تغییر در مدیریت شهری پایتخت را می‌دهد و حتی از شهرداری شیشه‌ای در آن سخن به میان می‌رود، بارقه‌ای از امید را در دل رای‌دهندگان به لیست امید ایجاد کرده است. اما این شورا که بر اساس آن تغییر در شهرداری محتمل به نظر می‌رسد با چه چالش‌هایی در عرصه محیط‌زیست مواجه خواهد بود و چه اولویت‌هایی را باید مدنظر قرار دهد.
اسماعیل کهرم مشاور معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» بیان کرد: اساسا نگرش شورای شهر در دوره قبل، نگرش محیط زیستی نبود. در دوره‌ای که خانم معصومه ابتکار رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران بود به مناسبت افتتاح باغ پرندگان مجلسی ترتیب داده شد تا بنده در خصوص طبیعت تهران صحبت کنم. اعضای شورا و شخص آقای چمران در این جلسه دو بار از من خواستند سخنم را کوتاه کنم، من در آن جلسه عنوان کردم جلسات متعددی درباره موضوعات و چالش‌های شهر تهران برگزار شده، و خوب است یک‌بار هم درباره طبیعت تهران و راه‌های حفاظت از آن صحبت کنیم. وی افزود: در شورای جدید شهر تهران اسامی نظیر احمد مسجدجامعی یا شهربانو امانی وجود دارد که هر دو نسبت به محیط‌زیست حساس بوده و نشان از تغییر نگرش در این حوزه در شورای جدید می‌دهند.
کهرم با اشاره به اینکه گوشه چشمی به محیط‌زیست از سوی اعضای شورای شهر یکی از ایده‌آل‌هاست، ادامه داد: مهم تغییر نگرش و دید به محیط‌زیست است که به نظر می‌رسد در این دوره شورای شهر با ترکیب اعضای آن اتفاق افتاده است. در دوره‌های قبل هیچ بهایی به محیط‌زیست داده نمی‌شد و حفظ طبیعت کمترین اهمیت را داشت. مشاور معصومه ابتکار گفت: شورای شهر باید از کارشناسان محیط‌زیست دعوت کند تا راه‌هایی را ارائه دهند که تهران شهر سبز شود. در سفر اخیری که به خارطوم داشتم، این شهر از تهران سرسبزتر بود؛ زیرا به طبیعت به‌عنوان یک امر اضافه نگاه نمی‌شود. وی در همین رابطه به تجربه خود اشاره و عنوان کرد: بنده در کنار خانه خود درخت عرعری که وجود داشت را آب داده و مراقبت می‌کردم، این درخت علاوه‌بر تلطیف هوا و ایجاد سایه، محلی برای زندگی پرندگان بود. با این حال مامور فضای سبز شهرداری آن را قطع کرد، با این تصور که فقط سیب و آلبالو درخت هستند و درخت بی‌ثمر بی‌فایده است. تهران را با علف‌های هرز نمی‌توان حفظ کرد، تهران نیازمند درخت عرعر است. شورای شهر باید به فکر سبز کردن تهران باشد و باید نگرش خود را به این موضوع تغییر دهد.
شهرداری به تراکم فروشی به عنوان یکی از منابع درآمدی خود نیازمند است و همین امر باغ‌های تهران را قربانی می‌کند. به نظر شما تا زمانی که نیاز به این منبع مالی وجود دارد آیا می‌توان امیدی به حفظ باغ‌های تهران داشت؟ کهرم در پاسخ بیان کرد: شهرداری مخارج زیادی دارد، بین ۵۱ تا ۵۲ هزار نفر در شهرداری مشغول کار هستند و تنها هجده هزار رفتگر داریم. تراکم‌فروشی یکی از منابع درآمدی است، منتها این تراکم فروشی نباید به قیمت از بین رفتن طبیعت تهران باشد. وی اضافه کرد: ما در قوانین خود اشکالات زیادی داریم. به عنوان مثال در قوانین ارث* گفته می‌شود مثلا ۳۰ درصد یک زمین را نمی‌توانید ساخت و ساز کنید، با تقسیم زمین در زمان انحصار ورثه میزان ساخت و ساز چند برابر شده و درختان از بین می‌روند. کهرم گفت: ما در دو منطقه تهران باغ‌ها را داریم که یکی از آنها منطقه یک شامل سربند و دربند و الهیه است. پیشنهاد ما این است در این منطقه شهرداری باغ‌ها را بخرد یا مردم را تشویق کند به انگیزه وقف این باغ‌ها را بخرند. در حال حاضر با توجه به مشکلات عدیده در تهران باید سنت وقف نیز به‌روز شود. یک باغ دو هزار متری اگر در این منطقه وقف شود تا ندیده آن فرد از طبیعت بهره‌مند می‌شود. این باغ‌ها در تلطیف هوا بسیار سهم دارند و ریه شهر را پاک می‌کنند.
وی در همین رابطه فعال شدن دوباره کمیته محیط‌زیست را خواستار شد و بیان کرد: در دوره حضور خانم ابتکار در شورای شهر این کمیته با حضور متخصصان بسیار فعال بود اما متاسفانه در دوره‌های بعد این کمیته غیرفعال شد و ما نیازمندیم بار دیگر این کمیته به فعالیت‌های گذشته خود بازگردد. معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان تهران نیز در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» عنوان کرد: در بحث زیست‌محیطی چندین بحث وجود دارد که در حوزه محیط‌زیست دارای اهمیت هستند و یکی از مهم‌ترین آنها به حفاظت باغ‌ها و درختان برمی‌گردد. نظارت بر این امر مستقیما به عهده شورای شهر است. محمد رستگاری افزود: حمل و نقل عمومی از دیگر موضوعات دارای اهمیت در کلان‌شهری مانند تهران است و در واقع از آنجا که شورای شهر سیاست‌های کلان شهرداری را تصویب و بودجه‌ها را تعیین می‌کند، می‌تواند با ویژه دیدن بحث حمل و نقل عمومی به حل بسیاری از معضلات زیست محیطی مانند ترافیک و آلودگی هوا کمک کند.
این مقام مسوول سازمان حفاظت محیط‌زیست با ابراز امیدواری از اینکه شورای شهر جدید تنها موضوعات محیط‌زیستی را شعار نداند و به صورت جدید و عملیاتی به آنها توجه کند، ادامه داد: عملا در دوره قبل اتفاق ویژه‌ای در سطح شهر نیفتاد و هر چقدر حمل و نقل عمومی اضافه شد چند برابر آن شاهد بارگذاری جمعیتی از طریق ساخت و سازها بودیم. ما سال‌ها عقب هستیم و باید حمل و نقل عمومی را گسترش دهیم تا بتوانیم این عقب‌افتادگی را جبران کنیم. وی با اشاره به اینکه حل معضلات محیط‌زیستی تهران به دستگاه‌های اجرایی بازمی گردد، عنوان کرد: شهرداری می‌تواند کمک زیادی به حل این چالش‌ها کند و امیدوارم شورای شهر در این دوره اولویت اول خود را به حل این معضلات اختصاص دهد و بتواند مثمرثمر باشد. در دوره قبلی شورا موضوع تغییر کاربری باغ‌ها با وجود انتقادات اعضای شورا ادامه داشت، آیا این چالش در این دوره قابل حل خواهد بود؟ رستگاری گفت: ما امیدواریم این شورا با حضور افرادی که سابقه مدیریتی در حوزه محیط‌زیست دارند به شکل بهتری عمل کند. با این حال نباید این نکته را فراموش کرد که شهرداری‌ها نتوانسته‌اند برای خود درآمد پایدار ایجاد کنند و از این رو به تغییر کاربری و تراکم فروشی به عنوان راه‌حلی برای چالش‌های اقتصادی خود می‌نگرند. دستگاه‌های حاکم باید بتوانند این معضل را به‌طور ریشه‌ای حل کنند زیرا تا زمانی که شهرداری‌ها درآمدهایشان وابسته به این موضوع باشد این چالش پابرجا خواهد بود.
افزایش شبکه بزرگراه‌ها از انتقاداتی است که به شهرداران تهران از گذشته و حال وارد شده است، از نظر این منتقدان ساخت بزرگراه و گسترش آنها تنها بهره‌گیری از خودروهای شخصی را افزایش می‌دهد، آیا در این دوره می‌توان راهکار تازه‌ای برای رفع این معضل ارائه داد؟ این کارشناس محیط‌زیست عنوان کرد: برای رفع چالش ترافیک و آلودگی هوا باید به بحث کاهش تقاضای سفر و افزایش حمل و نقل عمومی پرداخت. گسترش دولت الکترونیک قادر است تقاضای سفرهای درون شهری را کاهش دهد. دوم اینکه گسترش شبکه مترو در مناطق مختلفی از جهان تجربه موفقی در کاهش ترافیک بوده است. از این رو در شورای شهر و شهرداری باید یکی از اولویت‌ها گسترش شبکه حمل و نقل عمومی با تاکید بر افزایش مترو باشد. وی با بیان اینکه ساخت بزرگراه‌ها نیز در مواردی برای کاهش ترافیک ضروری است، ادامه داد: با این حال نباید اولویت ما برای حل این چالش ساخت بزرگراه‌های جدید یا دو طبقه کردن آنها باشد. متاسفانه در سال‌های اخیر این موضوع چندان مورد توجه قرار نگرفته و شاید می‌شد بهتر عمل کرد. مدیرکل دفتر ارزیابی زیست‌محیطی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در گفت و گو با دنیای اقتصاد درباره چالش‌های پیش روی تهران و راهکارهای رفع آن عنوان کرد: توجه جدی به تغییر کاربری فضاهای شهر تهران و ساخت و سازهای بی‌رویه از جمله اولویت‌هایی است که باید شورای شهر جدید پایتخت به آنها توجه کند.
حمید جلالوندی اضافه کرد: جلوگیری از گسترش شهرنشینی، ادامه گسترش سیستم فاضلاب شهری و رفع آلودگی هوا با تاکید بر توسعه مترو از دیگر مواردی است که توجه به آنها از سوی شورای شهر جدید کلانشهر تهران ضروری به نظر می‌رسد. گفته‌های این مسوولان سازمان حفاظت محیط‌زیست نشان می‌دهد آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین اولویت‌هایی است که باید اعضای لیست امید به آن توجه نشان دهند. با این حال رفع این چالش وابسته به علل بسیار است که هر کدام نیز به بودجه‌های سنگین نیازمند است. حفظ باغ‌های تهران در مناطقی که فعالان ساخت‌وساز آن را مناطق جذابی برای کسب‌و‌کار خود می‌بینند تا افزایش شبکه حمل و نقل عمومی در حوزه مترو و بودجه‌بندی‌های فراوان، چالش‌هایی است که شورای شهر با آن درگیر خواهد بود. از این روست که تشکیل یک کمیته محیط زیست قوی در کنار نظارت بر فعالیت‌های شهرداری انتظاری است که این دوره شورای شهر تهران می‌رود تا امید بر دل‌ها بماند و بار دیگر صندوق‌ها از آرای شهروندان پر شود.
*منظور ایشان یکی از مصوبات شهرداری مربوط به خانه‌باغ‌ها است که بر اساس آن، حداکثر ۳۰درصد یک زمین را می‌توان ساخت و‌ساز کرد و بقیه باید به فضای سبز اختصاص یابد. این مصوبه مربوط به دولت قبل است.
ارسال نظر