نگاهی به رابطه آب با اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی

محبوبه نحوی

فعال محیط‌زیست

براساس ارزیابی‌های انجام شده ۳ شغل از ۴ شغلی که بیشترین نیروی کار را به خود اختصاص داده‌اند، به‌طور متوسط به آب وابسته‌اند. طبق گزارش سازمان جهانی توسعه آب در سال ۲۰۱۶، این به آن معنی است که کمبود و مشکل دسترسی به آب و بهداشت، رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی را در دهه‌های آتی دچار محدودیت خواهد کرد. در این گزارش با اشاره به اینکه نیمی از کارگران دنیا- ۵/ ۱ میلیارد نفر- در ۸ صنعت آب و منابع طبیعی امرار معاش می‌کنند، بیان می‌کند که آب و اشتغال‌زایی به‌طور جدایی‌ناپذیر در زمینه‌های گوناگون اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی با یکدیگر در ارتباطند.

براساس دستور کار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار، این گزارش نقش کلیدی آب در انتقال به اقتصادی سبزتر را نشان خواهد داد. اگر دستور کار توسعه پایدار ۲۰۳۰ به موفقیت برسد در واقع نتیجه‌ اتکا به آب ایمن است. آب از زمان استخراج آن تا بازگشت آن به محیط زیست، به علت بهره‌برداری‌های متفاوت نقش مهمی در اشتغال‌زایی ایفا خواهد کرد. ارزیابی و برآورد ارتباط آب با رشد اقتصادی به علت فقدان داده‌های کامل در این حوزه به‌خصوص برای اینکه مشخص کنیم دقیقا چه مشاغلی با آب در ارتباطند یک مساله چالشی است. با این وجود به تعدادی از مطالعات در این مطلب اشاره خواهیم کرد. به‌عنوان نمونه سرمایه‌گذاری در پروژه‌های «کوچک مقیاس» آب‌رسانی در آفریقا می‌تواند بازدهی اقتصادی با تخمین ۴/ ۲۷ میلیارد دلار آمریکا را در یک سال به همراه داشته باشد که در واقع حدود ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور است. این سرمایه‌گذاری‌ها همچنین تاثیر مثبتی بر اشتغال‌زایی دارد. در ایالات‌متحده آمریکا هر یک میلیون دلار سرمایه‌گذاری در سیستم سنتی آب و فاضلاب می‌تواند در حدود ۱۰ الی ۲۰ شغل جانبی ایجاد کند. در مطالعه دیگری که در آمریکای لاتین انجام شد، اشاره شده که سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری در گسترش تامین شبکه آب و فاضلاب به‌طور مستقیم ۱۰۰ هزار شغل ایجاد می‌کند. این در حالی‌است که در صورت انتقال به اقتصاد سبز با توجه به نقش محوری آب، اشتغال‌زایی افزایش بیشتری خواهد یافت. آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) اشتغال حدود ۷/ ۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۴ را در این حوزه تخمین زده است.

نرخ برداشت‌های زیرزمینی از سال ۱۹۸۰ تاکنون سالانه یک درصد افزایش یافته و همچنین جمعیت جهان از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ رشدی معادل ۳۳ درصد داشته است. در حالی که در مدت مشابه تقاضای غذا ۷۰ درصد رشد کرده است. علاوه بر موارد اشاره شده در پنجمین ارزیابی هیات بین‌دولتی تغییرات آب و هوا (IPCC) با هر درجه گرم شدن زمین، تقریبا ۷ درصد از جمعیت جهان با حدود ۲۰ درصد کاهش در منابع آب تجدیدپذیر روبه‌رو خواهند شد. منابع غیرمتعارف آب مانند جمع‌آوری باران، بازیافت فاضلاب‌ها و پساب‌های شهری می‌تواند این کمبود را پاسخگو باشد، که نتیجه آن جایگزین کردن یا ایجاد مشاغل جدیدی در حوزه تحقیقات فناوری مورد نیاز و پیاده‌سازی آن خواهد بود. توسعه روش‌های پیش‌بینی، ارزیابی ریسک و استفاده از تصویرهای ماهواره‌ای، برخی منابع بالقوه دیگر در ایجاد اشتغال‌زایی است. طبق گزارش‌ها، صنعت آب و فاضلاب در حال حاضر یک درصد از کل نیروی کار کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه شامل مدیریت آب و فاضلاب، ساخت‌و‌ساز زیرساخت‌های آبی، تعمیر و نگهداری آنها را دربرمی‌گیرد. بنابراین سرمایه‌گذاری در عرصه آب یکی از عوامل مهم در ایجاد فرصت‌های شغلی است. از دیدگاه کارشناسان مسائل آب، سرمایه‌گذاری در این عرصه شرط اول برای توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال است و عدم سرمایه‌گذاری در این امر، راه را بر رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی خواهد بست.