سهامداری با پنج الگوی کلان

بازار سهام ایران مشابه همه بازارهای مالی دارای سیکل‌های متناوب رونق و رکود است. متغیر‌های کلان اقتصادی و همچنین مسائل سیاسی از جمله مواردی هستند که می‌توانند وضعیت معاملات سهام را تحت تاثیر قرار دهند. در این گزارش برای فهم بیشتر اثرپذیری قیمت‌ها در بورس تهران از متغیر‌های مختلف، دوره‌هایی از رونق و رکود بورس که نسبت به مقاطع دیگر پررنگ‌تر بوده است، به همراه تشریح چرایی شکل‌گیری روند آن بازه زمانی بررسی می‌شود.

نرخ ارز: از طلایی‌ترین دوران رونق بورس در سال‌های اخیر آغاز می‌کنیم. جایی که در فاصله بین مرداد سال‌های ۹۱ تا دی ۹۲ قیمت‌ها رشد چشمگیری تجربه کردند و غالب سرمایه‌گذاران نیز توانستند سودهای مناسبی را کسب کنند. در فاصله زمانی نیمه مرداد ۹۱ تا نیمه دی ماه ۹۲ سهامداران شرکت‌های بورس تهران به‌طور متوسط سود اعجاب‌انگیز بیش از ۲۰۰ درصدی را کسب کردند. این سودهای قابل توجه تحت تاثیر سه عامل جهش سه برابری نرخ ارز (که از اواخر سال ۹۰ آغاز شد)، افزایش تورم و نیز خوش‌بینی‌های سیاسی (پس از انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم) اتفاق افتاد. در سال ۹۰ قیمت ارز به طرز چشمگیری افزایش یافت. شرکت‌های صادراتی با افزایش نرخ ارز به لحاظ سودآوری منتفع شدند و در نهایت تاثیر مستقیمی هم بر رشد قیمت‌ها در بورس تهران در سال‌های بعد گذاشتند. شرکت‌های صادرکننده تا پیش از افزایش نرخ ارز، سود خود را با نرخ پایین‌تر ارز لحاظ کرده بودند. از این رو با رشد نرخ ارز، سودآوری این دسته از شرکت‌ها نیز افزایش یافت.

خوش‌بینی سیاسی: اما بخشی از رشد صورت گرفته در سال ۹۲ از خوش‌بینی نسبت به روی کار آمدن حسن روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهوری نشات می‌گرفت. خوش بینی‌ها نسبت به وضعیت اقتصادی و به خصوص رفع تحریم‌ها با روی کار آمدن دولت یازدهم در تابستان ۹۲ سمت و سوی متفاوتی به خود گرفت. در این برهه بسیاری از سهامداران با انتظار ایجاد فصل جدیدی در وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور در سمت تقاضای سهام حاضر و موجب افزایش قیمت‌ها در بورس تهران شدند. البته در مورد مسائل سیاسی اثر گذار بر بورس مثال ملموس‌تری نیز وجود دارد و آن حصول توافق هسته‌ای و پس از آن رسیدن به برجام است. در این دو مرحله واکنش مثبت بورس به هر دو عامل منجر به رشد قیمت‌ها و کسب سود از سوی معامله‌گران شد. تازه‌ترین تجربه اثرگذاری این موضوع در بورس به دو ماه پیش بر می‌گردد. جایی که پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ۲۹ اردیبهشت، موج خوش بینی به انتخاب شدن مجدد حسن روحانی منجر به افزایش تقاضای سهام شد. این خوش بینی‌ها که دو روز پس از انتخاب شدن حسن روحانی نیز ادامه داشت، به‌طور میانگین رشد حدود ۵ درصدی قیمت‌ها در بورس تهران را به دنبال داشت.

تورم: در دو سال نخست دهه ۹۰ تورم افسارگسیخته موجب افزایش سود اسمی شرکت‌های سهامی شد. در توضیح اثر‌گذاری این موضوع باید گفت از بین دو عامل رشد سودآوری شرکت‌های تولیدی یکی به افزایش ظرفیت تولید و دیگری به رشد قیمت‌های فروش مربوط است. در سال ۹۰ و ۹۱ نگاه سهامداران متوجه پتانسیل رشد قیمت‌های فروش یا همان تورم کالاها بوده است. به عبارت دیگر رشد قیمت فروش محصولات شرکت‌ها به دلیل افزایش تورم موجب بهبود وضعیت سودآوری آنها شد و در نهایت اثر‌گذاری مثبتی در قیمت و به تبع آن کسب سود از سوی سهامداران داشت.

قیمت‌های جهانی: تجربه بورس تهران در سال ۸۷ همزمان با بحران اقتصاد جهانی مثال خوبی در این زمینه است. سال ۸۷ برای بورس تهران توام با فراز و فرودهای زیادی بود. سالی که بخش عمده اتفاقات آن متاثر از نوسان اقتصاد جهانی بود. در آغاز، رشد حبابی قیمت مواد خام و کالاها در سطح دنیا، منجر به افزایش سودآوری شرکت‌های حاضر در بورس و در نتیجه رشد قیمت سهام آنها شد. در این میان اما معامله‌گران با چرخش ناگهانی قیمت‌های جهانی با فضای جدیدی مواجه شدند. این امر زیان‌های سنگین فعالان تالار شیشه‌ای را به همراه داشت. در باره اثر‌گذاری این متغیر می‌توان مثال تازه‌ای را در مورد رشد قیمت‌ها در بورس ذکر کرد. کمتر از یک ماه از رونق فعلی موجود در بازار سهام می‌گذرد. این رونق بیشتر مرهون افزایش قیمت‌ها در بازار‌های جهانی و به خصوص فلزات پایه از اواسط تیر ماه سال جاری بوده است. رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی از میانه‌های ماه گذشته، منجر به افزایش سود هر سهم این شرکت‌ها شدند. این موضوع در نهایت رشد حدود ۷/ ۳ درصدی را از (۱۳ تیر ماه تا لحظه تنظیم این گزارش یعنی پایان معاملات روز ۹ مرداد) به همراه داشته است.

اخبار: ورود به معاملات سهام بر مبنای اخبار نیز در مقاطع مختلفی تجربه شده است. نزدیک‌ترین تجربه در این باره به زمستان ۹۴ باز می‌گردد. جایی که اخبار مختلف در مورد انعقاد قرار دادهای جدید در مورد شرکت‌های خودرویی که برجام زمینه وقوع آن را نیز بیش از پیش تسهیل کرده بود، منجر به رشد قیمت نمادهای زیر مجموعه خودرویی و به دنبال آن رشد قیمت سهام در آن بازه زمانی شد و بسیاری از سهامداران را با سود‌های چشمگیر مواجه کرد. این موارد نمونه‌هایی از اثر‌پذیری بازار سهام از متغیر‌های مختلفی است که بورس تهران در سال‌های اخیر با آنها مواجه بوده است. این موارد یک دید در مورد نحوه اثر‌پذیری قیمت‌ها در بورس تهران می‌دهد. مرور این دوره‌ها برای پیش‌بینی وضعیت آتی معاملات سهام حائز اهمیت است. تشریح وضعیت متغیر‌های اثرگذار و پیش‌بینی روند آتی آنها می‌تواند در پیش‌بینی کلی از مسیر آتی بورس در شرایط فعلی کمک شایانی کند.