۳ رکن فقرزدایی آموزشی موثر

میثم هاشم‌خانی

پژوهشگر اقتصاد اجتماعی

آن بخش از فرزندان خانوارهای کم‌درآمد که امسال وارد کلاس اول دبستان می‌شوند، به احتمال فراوان زمانی وارد بازار کار خواهند شد که دیگر نفتی برای صادرات نخواهیم داشت و در نتیجه حمایت نفتی از برنامه‌های فقرزدایی قطع شده است. بنابراین اگر نتوانیم کیفیت آموزشی مناسبی برای این کودکان تامین کنیم، احتمالا این کودکان در بزرگسالی به فقر سنگینی دچار خواهند بود که همه ما در قبال آن مسوولیم. اما اگر مجلس جدید بخواهد در اولین سال فعالیت خود برنامه‌ای جامع برای «فقرزدایی مدرسه‌محور» طراحی کند، چه الزاماتی را باید رعایت کند؟ به‌نظر می‌رسد که چنین برنامه‌ای باید ۳ جنبه را به‌طور همزمان در نظر بگیرد:

　

۱) در جنبه «بودجه‌ای»، قانون مالیات ویژه توسعه عدالت آموزشی کودکان که در مجلس قبل تصویب شد، به‌منزله دعوت از شرکت‌های تجاری زیرمجموعه آستان قدس رضوی (ع) و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) برای پیوستن به نهضت توسعه عدالت آموزشی کودکان بود. در این زمینه ضرورت دارد که مجلس جدید برای اجرایی شدن قانون مالیات ویژه توسعه عدالت آموزشی، به نظارت و تعامل مناسب با سایر نهادهای مرتبط بپردازد.

۲) در جنبه «ساختاری» بحث فقرزدایی مدرسه‌محور، یکی از مهم‌ترین محورها به کاهش حفظیات و افزایش «مهارت‌های غیرشناختی» مربوط می‌شود، از مهارت خلاقیت گرفته تا مهارت پرسشگری، سواد رسانه‌ای، سواد ارتباطی و... محور بعد، «کاهش تمرکز» است. اینکه بخواهیم در تهران بنشینیم و همه سیاست‌های مالی و مدیریتی و منابع انسانی مربوط به یک میلیون پرسنل آموزش وپرورش را تعیین کنیم، قطعا به خروجی بهینه منجر نمی‌شود. کاهش تمرکز در آموزش وپرورش و حرکت به سمت مدیریت مدرسه‌محور، باعث می‌شود که انعطاف بیشتری در جهت سازگاری آموزش‌وپرورش با ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی و اقلیمی هر منطقه کشور ایجاد شده و مدیریت مرکزی آموزش‌وپرورش هم فراغ بال بیشتری برای نظارت و ارزیابی داشته باشد. محور دیگر، مهارت‌های فناوری اطلاعات است. باید توجه کنیم که مهارت‌های ICT در قرن ۲۱، به‌منزله خط فقر آموزشی تلقی می‌شود. افزایش سهم فناوری اطلاعات در سبد آموزشی کشور می‌تواند از یک طرف به کاهش نابرابری در بهره‌مندی از محتوای آموزشی باکیفیت منجر شود و از طرف دیگر هم مهارت‌های فناوری اطلاعات را به‌عنوان رکن کلیدی مهارت‌های شغلی در قرن ۲۱، در میان کودکان افزایش دهد.

۳) جنبه «آماری»، رکنی کلیدی در برنامه جامع «فقرزدایی مدرسه‌محور» است. در حال حاضر ۳۶ کشور عضو OECD هر ساله بالغ بر ۱۵۰۰ صفحه گزارش آماری در زمینه شاخص‌های آماری مختلف مربوط به کیفیت و عدالت آموزشی کودکان را به‌طور رایگان و اینترنتی منتشر می‌کنند. در نقطه مقابل، ما سالانه حتی ۲ صفحه آمار عمومی هم در این حوزه منتشر نمی‌کنیم و همه آمارها را محرمانه می‌دانیم. در اقتصادهای پویای دنیا، حتی نرخ شادمانی و افسردگی کودکان هم منظما اندازه‌گیری و منتشر می‌شود؛ ولی ما حتی آماری مبنایی مثل نرخ بازماندگی از تحصیل کودکان را هم محرمانه تلقی می‌کنیم. اگر مجلس آینده بخواهد از کیفیت مناسب سیاست‌گذاری در حوزه فقرزدایی مدرسه‌محور مطمئن شود، باید چارچوبی الزام‌آور برای انتشار «منظم» و «علنی» آمارهای مختلف مربوط به عدالت و کیفیت آموزشی کودکان تصویب کند.