فداکاری مردم مشروط است
علی‌رضا دهقان استاد ارتباطات دانشگاه تهران دولت در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها با مشکل حذف عده‌ای از دریافت یارانه مواجه است، حال این پرسش مطرح است که دولت باید چگونه این پیام را به مردم منتقل کند تا عده‌ای که نیاز به یارانه ندارند به‌صورت داوطلبانه از دریافت آن کنار بکشند؟
مشکل پرداخت یارانه این است که اطلاعات درستی برای طبقه‌بندی مشمولان یارانه در نظر گرفته نشده است و مردم نیز براساس مشاهده این طبقه‌بندی‌های نادرست بخشی از اعتماد خود را از دست داده‌اند. با توجه به این شرایط به نظر می‌رسد نخستین گامی که دولت در این زمینه برمی‌دارد اثبات درست بودن مبنای کار است. مخاطب باید متقاعد شود که اطلاعات در نظر گرفته شده برای پرداخت یارانه، مبنای درستی دارد. دولت برای سهولت کارش باید در ابتدا به مردم اثبات کند که تبعیضی در پرداخت یارانه‌ها وجود نداشته است.
حالا موضوع فداکاری کردن مردم برای خارج شدن از لیست دریافت یارانه پیش می‌آید که مشروط است. من به‌عنوان یک شخص که ممکن است نیازی به دریافت یارانه نداشته باشد حاضرم به‌صورت داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف دهم. اما به شرط اینکه شاهد باشم سایر افراد هم‌سطح من نیز یارانه دریافت نمی‌کنند. زمانی که حس تبعیض میان مردم به‌وجود نیاید، طبیعتا کارهای دولت راحت‌تر به پیش می‌رود.
حالا برای از بین بردن این حس تبعیض چه باید کرد؟ دولت می‌تواند با اطلاع‌رسانی درست از مجاری مختلف رسانه‌های خبری و صدا و سیما و حتی بهره گرفتن از سامانه‌های پیامکی، اطلاعات دقیق و درست را در اختیار مردم قرار دهد و ابهام‌زدایی کند. حتی دولت می‌تواند سامانه‌ای را برای پاسخگویی به مشکلات مردم فراهم کند. از سوی دیگر دولت باید به‌صورت صادقانه و با ارائه کامل اطلاعات با مردم سخن بگوید و توضیح دهد که هدف چنین طرحی توسعه است و برای اینکه بیشترین نفع به بیشترین قشر جامعه برسد، نیازمند فداکاری عده‌ای از مردم است. دولت باید صراحتا اعلام کند که به کمک مردم برای توسعه نیاز دارد.
البته با توجه به سابقه تاریخی بی‌اعتمادی مردم به دولت‌ها ممکن است متقاعد و اقناع‌کردن مردم کار دشواری باشد. اصولا در این‌گونه موارد که پای منفعت افراد و چنین سابقه تاریخی در میان است، طبیعتا چنین انتظاری که بخش کثیری از مردم قانع شوند که از دریافت یارانه انصراف دهند را دور از ذهن می‌سازد؛ اما به هر حال با نگاه خوشبینانه می‌توان امید داشت که بخشی از مردم با چنین راهکارهایی و در اثر گفت‌و‌گوهای صادقانه قانع می‌شوند.
به بیان بهتر اگر مردم صداقت را در پیام‌های نهادهای متولی و صادرکننده اطلاعات و نهادهای واسط میان دولت و ملت مشاهده کنند، راحت‌تر می‌توانند درخواست‌های دولت را بپذیرند. از سوی دیگر در این میان مردم نباید شاهد تناقض‌ها میان سخنان و عمل دولت‌مردان باشند؛ چراکه هر گونه تناقضی می‌تواند به راحتی اعتماد مردم را از بین ببرد. با این تفاسیر هر قدر احساس صداقت، امنیت و اعتماد بیشتری در مردم نسبت به اقدامات دولت به‌وجود بیاید و هر قدر مردم باور کنند که مبنای تصمیمات دولتی اطلاعات درست است، کار دولت به راحتی پیش می‌رود.
با توجه به شرایط حاکم بر جامعه و وجود یک ذهنیت تاریخی درمردم، به نظر می‌رسد دولت کار چندان راحتی برای آغاز فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها در پیش ندارد؛ چراکه هنوز بسیاری از مردم اعتماد لازم را به دولت ندارند بنابراین نمی‌توان انتظار معجزه داشت. اما در هر صورت از آنجا که دولت با اقبال عمومی خوبی مواجه شده و زمان زیادی هم از روی کار آمدنش نمی‌گذرد و حتی برخی از نشانه‌های تغییر شرایط بر اثر اقدامات دولتی دیده شده، می‌توان احتمال زیادی برای قانع شدن بسیاری از مردم که نیاز به دریافت یارانه ندارند برای نه گفتن به یارانه قائل شد.
دولت راه آسانی را در پیش ندارد، باید این را باور کنیم. به ویژه در زمانی‌که اقناع‌ مخاطب با یک ریشه تاریخی و منافع مستقیم خود او گره خورده است با این حال دولت می‌تواند با یک تلاش مستمر و صادقانه، ذهنیت مخاطب را تغییر دهد و آن را برای نه گفتن به دریافت یارانه آماده کند.