طرح محدوده مرکزی به نجات شهر می‌آید؟
هشدار شورای شهر تهران بابت خالی شدن برخی مناطق پایتخت از سکنه بعد از چند ماه به گوش مدیران شهرداری رسید.
خردادماه امسال محمدسالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی در صحن علنی شورای شهر نسبت به افزایش ۵۵درصدی حجم تغییر کاربری‌های مسکونی به اداری در مناطق مرکزی شهر و ایجاد پدیده «شب مردگی» در مرکز پایتخت هشدار داد. او عنوان کرد که برخی مناطق مرکزی شهر همچون سه و شش با پدیده افزایش کاربری‌های اداری مواجه شده‌اند و این موضوع سبب می‌شود تا زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی به‌دلیل خالی شدن از سکونت در شب‌ها فراهم شود.

او درباره تحقیقات اخیر کمیسیون شهرسازی شورا با استناد به آمارهای ارائه شده از سوی شهرداری‌های مناطق اظهار کرد: تجربه نشان داده است هر منطقه از تهران که خالی از سکنه شود و فضای سکونتگاهی در آن محله کم شود؛ پدیده شب‌مردگی در آنجا بروز پیدا می‌کند که نتیجه آن شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی خواهد بود. سالاری منطقه ۱۲ تهران را نمونه در حال شکل‌گیری از پدیده شب‌مردگی در پایتخت معرفی کرد و گفت: نمونه این نوع از معضلات اجتماعی را در منطقه ۱۲ همچون محله هرندی یا در بافت‌های تاریخی این منطقه شاهد هستیم.

این منطقه اگرچه جزو هویت و پیشینه تهران است اما افزایش تعداد بناهای تاریخی خالی از سکنه این محلات را آماده بروز آسیب‌های اجتماعی کرده است. او افزود: این در حالی است که می‌توان برای جلوگیری از خالی شدن این بناها با تشویق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی کاربری این نوع املاک را به هتل یا فضای تفرجگاهی تغییر داد تا زمینه حضور مردم در آنها فراهم شود. رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر با اشاره به تحقیقات انجام شده توسط کمیسیون شهرسازی تصریح کرد: چنین چشم‌اندازی برای منطقه ۶ و حتی برخی محلات منطقه ۳ شهر تهران نیز قابل تصور است.

آماری که شهرداری منطقه ۶ به شورا ارائه کرده، نشان می‌دهد که طی چند سال اخیر در این منطقه حجم تغییر کاربری‌های مسکونی به اداری ۵۵ درصد رشد داشته است و همین امر سبب می‌شود به تدریج کل منازل مسکونی این منطقه به‌دلیل نیازهایی که از سوی سازمان‌ها برای ایجاد شرکت‌های اداری و خدماتی وجود دارد تخلیه و تغییرکاربری داده شود.بررسی‌های انجام شده از روند تغییر جمعیت ساکن در مناطق مختلف شهر تهران نیز نشان می‌دهد: در چهار منطقه ۶، ۷، ۱۱ و ۱۲ شهر تهران که هسته پایتخت را شکل داده‌‌اند، فقط ۱۳ درصد از کل جمعیت ۸ میلیون و ۱۷۶ هزار نفری این کلان‌شهر در آنها سکونت دارند و به‌طور متوسط ۲۵۰ هزار نفر در هر یک از این ۴ منطقه شهری ساکن هستند، این در حالی است که متوسط حجم ساکنان مناطق اطراف هسته مرکزی، بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر است. آمارهای رسمی حاکی است، در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۲، تحت‌تاثیر تغییر کاربری‌ ساختمان‌های مسکونی به عمدتا اداری و بعضا تجاری در مناطق مرکزی شهر تهران، بین یک تا سه هزار نفر از جمعیت هر یک از ۴ منطقه شکل‌دهنده هسته شهر کاسته شده است.این موضوع اگرچه از در ابتدا از سوی برخی مدیران شهرداری رد شد اما پس از چند ماه هفته گذشته یکی از مدیران شهرداری منطقه شش با تایید این موضوع عنوان کرد بیش از ۳۵ درصد از بافت منطقه شش به کاربری اداری تبدیل شده است.

مهدی اسدبیگی، معاون مالی و اقتصادی شهرداری منطقه شش با اعلام اینکه ۳۵ درصد بافت منطقه اداری شده است، گفت: بافت نواحی ۱، ۲، ۳ و ۵ منطقه ما کاملا به اداری تبدیل شده است، یعنی بالای ۳۵ درصد بافت منطقه است. این رشد تغییرکاربری در منطقه زنگ خطر است، چرا که مطلوب شهر نیست که هیچ نقطه‌ای دارای بافتی کاملا اداری باشد. معاون مالی و اقتصادی شهرداری منطقه ۶ تاکید کرد: باید همیشه زندگی در شهر جاری باشد و این معضل بزرگی است که تعداد مسکونی‌ها در نقطه‌ای کم شود، شهرداری تهران هم خودش را موظف می‌داند این موضوع را حل کند و کارهایی را هم انجام داده است.او تاکید کرد شهرداری منطقه شش با هر نوع تغییر کاربری غیرمجاز برخورد می‌کند و تمامی تغییر کاربری‌ها براساس ضوابط طرح جامع و تفصیلی انجام می‌شود. پیش از این نیز اوایل سال گذشته برخی مدیران شهرداری از اجرای طرح «محدوده مرکزی شهر (Downtown)»، خبر داده بودند.

این طرح الگوی تجربه‌شده در بسیاری از کلان‌شهرهای توسعه یافته دنیا است که براساس آن، امکانات و فضاهای تفریحی‌-گردشگری در مناطق مرکزی شهر متمرکز می‌شود و چهره غالب در این مناطق از وضعیت کار و فعالیت و کاربری‌های تجاری و اداری به کاربری «گردشگری-تفریحی» تغییر می‌کند. با اجرای طرح محدوده مرکزی که نمونه‌های موفقی از آن در قرن جاری میلادی در برخی کشورها اجرایی شده، مرکز تهران شب‌ها زنده و پویا می‌ماند. در اجرای طرح محدوده مرکزی، بدون آنکه تملک املاک اتفاق بیفتد، بافت تاریخی و گردشگری احیا و مرکز شهر از «شب‌مردگی» خارج می‌شود.

به گفته مدیران شهرداری برای پیشبرد این پروژه در سال گذشته با مشاور منتخب قرارداد منعقد شده است. اجرای این طرح در گرو انجام پنج گام مطالعاتی- عملیاتی است. گام اول این طرح به شناخت موضوع اختصاص دارد که می‌تواند با استفاده از مطالعه اسناد فرادست شهری نظیر سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی، برنامه پنج ساله، طرح‌های جامع و تفصیلی و... در کنار ارزیابی طرح‌های مشابه جهانی و دریافت اطلاعات آنها صورت پذیرد. گام دوم به شناخت دقیق ویژگی‌های شهر تهران بازمی‌گردد، به این معنا که باید در این مرحله ویژگی حوزه‌های مختلف هویتی در هر یک از لایه‌های کالبدی، کارکردی، هویتی، محیط زیست، منظر شهری فرهنگی و تاریخی در مناطق مختلف شهر مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. گام سوم نیز تطبیق دو مرحله اول و دوم است. در گام سوم باید حوزه‌های هویتی شناسایی شده در محدوده مرکزی مورد سیاست‌گذاری قرار گیرد.

به تعبیر دیگر در این مرحله تمامی ابعاد ترافیکی، محیط زیست و... در حوزه‌های شناسایی شده مورد سیاست‌گذاری و تدوین راهکار قرارخواهد گرفت. در گام چهارم حوزه‌های سیاست‌گذاری شده، مورد برنامه‌ریزی و تدوین چارچوب طراحی شهری قرار می‌گیرند و در گام پنجم نحوه تحقق برنامه‌ها مورد توجه است.با این حال باید منتظر بود و دید که آیا این طرح می‌تواند مرهمی بر درد مناطق مرکزی و توقف شکل‌گیری پدیده شب‌مردگی باشد یا آنکه نوش دارویی پس از مرگ سهراب خواهد بود.