نظام توزیع در حال تغییر است

یدالله صادقی

سرپرست معاونت امور اقتصادی

و بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت

نظام توزیع در کشور در حال تغییر است، تغییر این نظام سابقه بسیار طولانی در سایر کشور‌ها دارد اما در کشور ما به‌دلیل اینکه بخش‌های مولد اقتصاد مانند نظام تولید اعم از کشاورزی، صنعت، معدن، خدمات و... رشد محدودی داشته و در سال‌های اخیر نیز رشد در این بخش به کمترین میزان خود رسیده است، این تغییر با تاخیر بسیار مواجه بوده است. چرا که عدم رشد بخش مولد اقتصاد کشور موجب می‌شود تا مردم سهل ترین راه را برای کسب درآمد که راه‌اندازی یک واحد صنفی است، انتخاب کنند. به‌طوری‌که براساس آمار در حال حاضر سه میلیون واحد صنفی در کشور وجود دارد (۶۰۰ هزار واحد صنفی تولیدی، یک میلیون و ۲۰۰ واحد صنفی توزیعی و حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد خدماتی) که با توجه به جمعیت کل کشور می‌توان گفت برای هر ۳۰ تا ۴۰ نفر یک واحد توزیعی در کشور در حال فعالیت است که آمار بسیار قابل‌توجهی است. اما با توجه به تغییر قیمت‌ها به‌صورت کلان و تغییر و تحولاتی که در منابع مالی دولت (در این خصوص می‌توان به کاهش اتکا به درآمدهای نفتی اشاره کرد) به وجود آمد از یک سو و تغییر و تحولاتی که در مجموعه اقتصاد دنیا به وجود آمده از سوی دیگر، می‌توان گفت شاهد تغییرات تکنولوژیک در روند تامین و توزیع کالا برای پاسخ گویی به نیاز مشتریان باشیم، روندی که موجب شده کشور ما نیز به سمت نظام توزیع جدید حرکت کند.

از سوی دیگر تغییرات صورت گرفته موجب شده تا ذائقه مردم در شیوه تامین کالا و خدمات تغییر کند و به سمت شیوه های مشابه در کشورهای پیشرفته یا در حال پیشرفت حرکت کند؛ در واقع توسعه بازاریابی شبکه‌ای یکی از وجوه جدید توسعه کسب و کار در بخش تولید و توزیع در کشور محسوب می‌شود، هر چند این روش سابقه بدی تحت عنوان گلدکوئیست در کشور دارد، اما در حال حاضر نوع جدید و قانونی آن در کشور در حال شکل‏گیری است که مبتنی بر حذف واسطه‌ها است که علاوه‌بر ایجاد شفافیت در بازار شرایط کار برای بازاریاب‌ها را بدون نیاز به سرمایه اولیه به وجود می‌آورد و این روند در حال توسعه و اوج گیری در کشور است. علاوه‌بر تغییرات مذکور در توسعه بازار می‌توان به فروش اینترنتی بدون نیاز به سرقفلی نیز اشاره کرد. روشی که آن را می‌توان یکی دیگر از اشکال توسعه بازار دانست که با هزینه‌های کمتر و بدون نیاز به سرقفلی و به صورت مستقیم قابل انجام است که در این عرصه شاهد ورود رقابت‌های جدید در بازار هستیم و به‌طور روزانه شاهد ورود شرکت‌های جدید در این بخش هستیم که با ارائه خدمات اینترنتی می‌توانند نیازمندی‌های مردم در بخش کالا و خدمات را تامین کنند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای یکی دیگر از روش‌های توزیع کالا در بازار محسوب می‌شود که شاهد گسترش این مجموعه‌ها در کشور هستیم. یکی از مزیت‌های این مراکز عرضه کالا با قیمت پایینتر از عرضه‌کنندگان سنتی است که به لحاظ ثبات نسبی قیمت و کمک به کاهش مختصر هزینه‌ها با استقبال بسیار مردم مواجه شده است؛ چرا که خرید ارزانتر برابر با جبران کاهش درآمد مردم در بازار است، به همین دلیل توجه مردم به سمت فروشگاه‌های زنجیره‌ای جلب شده و این فروشگاه‌ها در حال گسترش هستند.

سهم این فروشگاه‌ها در حد ۳ تا ۴ درصد از کل بازار است که با توجه به استقبال مردم این سهم رو به افزایش است و در حال حاضر شاهد راه‌اندازی فروشگاه‌های بزرگ، متوسط و کوچک مقیاس در تمام شهرها و شهرستان‌ها هستیم. اما در خصوص مال‌ها که یکی دیگر از اشکال تامین نیازمندی‌های مردم محسوب می‌شود، ایجاد مال‌ها (فروشگاههای خدماتی و رفاهی) برای توزیع کالا و خدمات روش چندان جدیدی محسوب نمی‌شود، این مراکز در ابتدا رشد بسیاری خوبی در کشور داشتند، اما در حال حاضر راه‌اندازی این مراکز از رونق افتاده است، بسیاری از این مال‌ها با کندی پیشرفت پروژه مواجه هستند که در این خصوص می‌توان به دو دلیل تغییر چشم‌انداز تامین کالا و خدمات از سوی مردم و کنترل تورم در کشور اشاره کرد. با این حال این مراکز محیطی ایجاد می‌کنند که خرید برای خانواده به صورت امری تفریحی مورد توجه قرار گیرد، اما با توجه به اینکه این مال‌ها لوکس محسوب می‌شوند قیمت سرقفلی آنها بسیار بالا است و در مقابل تسهیلات و امکانات رفاهی خوبی برای متقاضیان ایجاد می‌کنند که با وجود قیمت بالاتر کالای عرضه شده نسبت به فروشگاه‌های زنجیره‌ای مردم را جذب خود می‌کنند.با این شرایط پراکندگی این مراکز در شهرها و استان‌ها، یکی از معیارهایی است که باید مد نظر قرار گیرد، چرا که بررسی مکان‌های راه‌اندازی این مراکز و استقبال از آنها می‌تواند تغییر ذائقه مردم را جبران کند. با تمام این شرایط ما چشم‌انداز خیلی خوبی را برای این مراکز آنگونه که پیش از این وجود داشت، پیش‌بینی نمی‌کنیم. اعتقاد ما بر این است که مردم در آینده به سمت بازارهای مجازی بیشتر گرایش پیدا خواهند کرد.

نظام توزیع در حال تغییر است