دنیای اقتصاد بررسی می کند؛
فرصت های توسعه صنعت گردشگری
دنیای اقتصاد،مسعود زارع-گردشگری، امروزه به عنوان یکی از اقتصادی ترین فعالیت ها در چرخه رشد ملی کشورها، از جهت اشتغال و ارزآوری و رونق مناطق مختلف، تلقی می شود که علاوه بر آن دارای مزایای ارتباطی، سیاسی، فرهنگی و تاثیرات بین المللی خاصی است. به همین دلیل اغلب کشورهای جهان که دارای میراث فرهنگی غنی و مناطق طبیعی هستند، از این فعالیت به منزله ابزاری راهبردی جهت توسعه اقتصادی استفاده می کنند.
کشور ما علی رغم داشتن منابع عظیم گردشگری و جاذبه های فرهنگی و طبیعی، چنان که شایسته است نتوانسته در زمینه بهره گیری از درآمدها و ورودی های گردشگری به جایگاه درخوری در عرصه بین المللی دست یابد.
کشور ما علی رغم داشتن منابع عظیم گردشگری و جاذبه های فرهنگی و طبیعی، چنان که شایسته است نتوانسته در زمینه بهره گیری از درآمدها و ورودی های گردشگری به جایگاه درخوری در عرصه بین المللی دست یابد.
دنیای اقتصاد،مسعود زارع-گردشگری، امروزه به عنوان یکی از اقتصادی ترین فعالیت ها در چرخه رشد ملی کشورها، از جهت اشتغال و ارزآوری و رونق مناطق مختلف، تلقی می شود که علاوه بر آن دارای مزایای ارتباطی، سیاسی، فرهنگی و تاثیرات بین المللی خاصی است. به همین دلیل اغلب کشورهای جهان که دارای میراث فرهنگی غنی و مناطق طبیعی هستند، از این فعالیت به منزله ابزاری راهبردی جهت توسعه اقتصادی استفاده می کنند.
کشور ما علی رغم داشتن منابع عظیم گردشگری و جاذبه های فرهنگی و طبیعی، چنان که شایسته است نتوانسته در زمینه بهره گیری از درآمدها و ورودی های گردشگری به جایگاه درخوری در عرصه بین المللی دست یابد. این در حالی است که برخی از کشورها علی رغم فقر نسبی در میراث فرهنگی و طبیعی، از این فعالیت اقتصادی برای فقرزدایی و اشتغال زایی که از مهمترین اهداف توسعه در کشورهای در حال توسعه است، استفاده می کنند.
در این گزارش ظرفیت های صنعت گردشگری را در استان خراسان رضوی مورد واکاوی قرار می‌دهیم.
تعاریف گردشگری:
گردشگری مفهومی فراگیر و گسترده است که تاریخچه آن به سال ۱۸۱۱ یا پیش از آن باز می گردد و تعریف آن همچنان دستخوش تغییر و دگرگونی است. اصطلاح گردشگری شامل مسافرت های افراد در خارج از خانه و تجارت ها و افرادی می شود که در خدمت این بنگاه ها هستند که برای آن ها انجام مسافرت ها را آسان‌تر و لذت‌بخش تر ساخته و یا آن را تسریع می کنند. در اینجا مسافر به اشکال مختلف به صورت فردی تعریف می شود که در فاصله معینی (فاصله مورد نظر متغیر خواهد بود) از خانه خود قرار دارد.
در نمودار یک برخی از بخش های صنعت گردشگری نشان داده شده است.
با توجه به نمودار یک، به بررسی وضعیت صنعت گردشگری در چهار مقوله مکان های اقامتی، رستوران ها، حمل ونقل و تسهیلات تفریحی در استان خراسان رضوی می پردازیم.
مکان های اقامتی
شاید مهمترین دغدغه یک گردشگر مکان اقامتی باشد. وضعیت استان خراسان رضوی در مورد مکان های اقامتی در جدول شماره یک و دو بیان شده است. جهت مقایسه آمار، دو استان قم و فارس را که به لحاظ سنخیت از نظر نوع گردشگر (گردشگران مذهبی)، تقریبا مشابه استان خراسان رضوی هستند در جدول یک و دو آورده ایم.
همان گونه که از آمارها پیداست وضعیت استان خراسان رضوی به لحاظ تعداد هتل های موجود در تمامی سال‌های مورد بررسی گزارش از استان فارس بالاتر و از استان قم پایین‌تر است. اما وضعیت استان خراسان رضوی از لحاظ تعداد مسافرخانه‌ها نسبت به دو استان دیگر بهتر است.
رستوران ها
شاید تصور شود که رستوران‌ها و آشپزخانه‌ها خیلی به گردشگری ارتباطی ندارند و این مکان‌ها نمی‌توانند گردشگران را به سمت خود جذب کنند. اما امروزه رستوران‌داری نقش مهمی در صنعت گردشگری جهان و جذب گردشگران داخلی و خارجی ایفا می‌کند. وضعیت تعداد رستوران های استان خراسان رضوی در جدول شماره سه بیان شده است.pic1
با توجه به این که آمار سال های اخیر منتشر نشده است در دو سال ۱۳۷۳ و ۱۳۸۱ وضعیت استان خراسان رضوی در تعداد رستوران ها از دو استان دیگر بهتر بوده است. با توجه به اینکه در سال های اخیر به دلیل کاهش ارزش پول ملی در مقابل ارزهای خارجی، تعداد گردشگران خارجی افزایش یافته‌اند، مسئولان باید سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری بیشتر در این امر تشویق نمایند و کیفیت رستوران های موجود را افزایش دهند.
حمل ونقل
pic۲
فراهم بودن امکانات و زیرساخت های حمل ونقل مناسب، مطمئن، راحت، سریع و ارزان پیش‌شرط توسعه گردشگری جمعی است. زیرا گردشگران در تصمیمات خود دو عامل هزینه و زمان را همواره درنظر دارند و برای دسترسی به مقاصد گردشگری، انتخاب نوع سیستم حمل ونقل و یا فراهم بودن سیستم مناسب بر این دو عامل تاثیر می گذارد.
با توجه به این که اکثر گردشگران از خودرو شخصی، اتوبوس، قطار و یا هواپیما جهت سفر استفاده می کنند در این گزارش آمارهای مربوط به این چهار مورد بررسی می شود.
خودرو شخصی و اتوبوس
هر چند آمار دقیقی از مسافرت های افراد با خودروهای شخصی در اختیار نیست اما می توان به بررسی وضعیت زیرساخت های مرتبط با این مقوله پرداخت. جمع راه های استان در سال های اخیر به لحاظ کیلومتری کاهش یافته است. هر چه استان دارای جاده های مناسب تری باشد، تعداد گردشگران بیشتری به این استان و مناطق تفریحی و گردشگری آن سفر خواهند نمود. برخی از مناطق روستایی دارای اکوسیستم های مناسبی برای جذب اکوتوریست ها هستند، اما عدم دسترسی به آن ها به دلیل نبود راه های مناسب باعث شده است که گردشگران تمایلی به بازدید از این مناطق نداشته باشند.
راه آهن
بخشی از گردشگران و مسافران ترجیح می دهند با قطار مسافرت نمایند.به همین علت مسئولان باید تلاش نمایند طول خطوط راه آهن در استان خراسان رضوی را افزایش دهند تا امکان انتقال گردشگرانی که از طریق قطار سفر می کنند به نقاط دیگر استان فراهم شود.
هواپیماوضعیت استان خراسان رضوی در زمینه تعداد پرواز و مسافران پروازهای بین المللی فرودگاه هاشمی نژاد در جدول شماره 6 بیان شده است.
با توجه به اینکه اکثر مسافران خارجی به عنوان گردشگر به استان و مشهد سفر می کنند آمارها حکایت از افزایش میزان گردشگران از سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ دارد.
وسایل نقلیه عمومی درون شهری
با توجه به اینکه بخشی از سفر گردشگران مربوط به سفرهای درون شهری است، وجود وسایل نقلیه مناسب در شهر باعث می گردد تا رضایت گردشگران جلب شود و همین امر موجبات سفر مجدد آن ها را به استان فراهم می‌کند. به دلیل این که تنها، آمار وسایل نقلیه عمومی درون شهری مشهد موجود بود در جدول شماره ۴ از آمار مربوط به مشهد استفاده شده است.
همان‌گونه که ملاحظه می گردد تعداد وسایل نقلیه عمومی درون شهری مشهد هر سال افزایش یافته است اما باز هم این تعداد جواب‌گوی خیل عظیم مسافرانی که به شهر مشهد سفر می کنند، نیست. البته در سال های اخیر مترو مشهد نیز به این جمع افزوده شده است.
تسهیلات تفریحی
pic3
تسهیلات تفریحی از جمله مواردی است که برای جذب گردشگران از فاکتورهای بسیار مهم محسوب می شود. این تسهیلات شامل سالن های سینما، تئاترها، موزه ها، مناظر شگفت‌آور طبیعی و آثار تاریخی است. خوشبختانه استان در این زمینه دارای وضعیت مناسبی است. درجدول شماره پنج به بررسی آمار موجود در این زمینه می پردازیم.
به لحاظ آثار تاریخی نیز استان خراسان رضوی دارای غنای خاصی است. مهمترین این اماکن حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) و مجموعه آستان قدس رضوی، مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، بقعه خواجه ربیع، بقعه‌گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار، مصلا مشهد، طرقبه، شاندیز، پارک وکیل‌آباد، کوه سنگی، بندگلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره‌ی گوهرتاج در مشهد، مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجد جامع در سبزوار، گنبد هارونیه وآرامگاه فردوسی در توس، کتبیه نادری، عمارت خورشید، ارغون‌شاه و مسجد کبود گنبد در کلات نادری، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه‌ی عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج کرات در تایباد، باغ گلشن درطبس، ارگ کلاه فرنگی، دریاچه گل بی‌بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه‌های عطار، کمال‌الملک و خیام در نیشابور، برج علی‌آباد، مناره فیروزآباد، باغ مزار، سید مرتضی و آرامگاه مدرس در کاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجدملک در تربت حیدریه هستند.
همچنین مکان های طبیعی گردشگری استان خراسان رضوی به شرح زیر است:
منابع آبی شامل چشمه آب گرم شهرکهنه و آبشار دره سراب قوچان، چشمه سبز و چشمه گیلاس، آبشار دره اخلمد چناران، چشمه شاهان گرماب فریمان، آبشار رود معجن تربت حیدریه، چشمه گرماب، چشمه حضرت نیشابور، چشمه آب گرم فردوس، آب گرم معدنی کاریز کاشمر و آبشار قره سو کلات.
غارها عبارتند از غارهای دره آل، کارده، مغان و هندل آباد در مشهد، غار پرده رستم در چناران، غار غزلق در درگز، غار ماپری در تربت حیدریه، غار سنو در گناباد، غار مزداوند و بزنگان در سرخس، غار گنبده در بشرویه، غار آتشگاه در کاشمر.
باغ ها عبارتند از باغ کلات نادر، باغ قدمگاه، نشاط و باغ و عمارت امین اسلامی نیشابور، باغ خونی مشهد، باغ اسکویی سبزوار و باغ خان بشرویه.
ییلاقات خراسان رضوی عبارتند از طرقبه، شاندیز، کنگ، عنبران، جاغرق، نغندر، حصار، زشک، اندروخ و دره آل در مشهد، روستای شارک و دره شمخال در قوچان، باغ رود و روستای خرو درود در نیشابور، روستای باغستان علیا و بیدسکان در فردوس، منطقه لایین در کلات، دره چلمیر در درگز، دره ارزنه در تایباد، منطقه کوه‌سرخ در کاشمر و گرماب در رشتخوار.
همان‌گونه که ملاحظه شد این موارد تنها بخشی از ظرفیت های گردشگری استان خراسان رضوی بود که سعی شد به نگارش درآید. مسئولان استان، می توانند با توجه ویژه به این صنعت و انجام تبلیغات مناسب در جهت شناساندن این ظرفیت ها به گردشگران، شرایط لازم را جهت ایجاد اشتغال برای جوانان این استان فراهم آورند.
برای آشنایی هرچه بیشتر با پتانسیل گردشگری خراسان رضوی به سراغ دکتر جعفر خیرخواهان، اقتصاددان و عضو هیات علمی گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد رفته و با وی کفتگو کرده‌ایم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
جایگاه گردشگری
در اقتصاد امروز کشور
pic4
pic۵
جعفرخیرخواهان در گفت و گو با دنیای اقتصاد توجه به گردشگری در وضعیت کنونی اقتصاد کشور را حائز اهمیت برمی‌شمارد و می‌گوید: ورود گردشگران خارجی به داخل کشور نیز به نوعی صادرات خدمات است. به بیان دیگر به جای اینکه کالا وخدمت را به خارج از کشور صادر کنیم، مصرف‌کننده خارجی را به ایران دعوت می‌کنیم تا در داخل مصرف‌کننده باشد. وی می‌افزاید: از آنجا که با رکود تورمی مواجه هستیم، گران شدن نرخ ارز می‌تواند به‌عنوان مشوقی برای ورود گردشگران خارجی بیشتر به کشور باشد و طی دو سه سال اخیر با گران شدن نرخ ارز، گردشگری در ایران به صرفه‌تر شده است. در نتیجه در شرایط کنونی کشور که از هر طرف تحت فشار هستیم، می‌توانیم با فراهم آوردن پیش نیازهای بخش گردشگری موجبات رونق هرچه بیشتر این صنعت را فراهم آوریم.
پتانسیل‌های خراسان رضوی و مشهد
این عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی در رابطه با پتانسیل خراسان رضوی برای بهره‌مندی از بخش گردشگری معتقد است از آنجا که امروزه پروازهای هوایی بسیار رایج شده، وجود فرودگاه بین‌المللی یکی از مهمترین پتانسیل‌های استان است. همچنین شهرت شهر مشهد، آب و هوای مناسب این شهر برای کشورهای جنوب خلیج فارس در فصل تابستان، هتل‌ها و مراکز تفریحی شهر و امکان برنامه‌ریزی و دسترسی به سایر نقاط کشور از مزیت‌های مشهد به شمار می‌آید.
خیرخواهان در رابطه با اهمیت گردشگری سلامت نیز معتقد است که گردشگران کشورهای عربی به بیماری‌های مختلفی از جمله دیابت و بیماری‌های چشمی مبتلا می‌شوند. گرچه کشورهای عربی طی سال‌های اخیر تلاش بسیاری برای احداث بیمارستان‌های پیشرفته داشته‌اند اما از آنجایی که بیشتر پزشکان این بیمارستان‌ها هندی یا از سایر کشورهای غیرمسلمان هستند، نزدیکی فرهنگی و دینی که پزشکان ایرانی با گردشگران عربی دارند، می‌تواند به عامل مهمی برای حضورشان در مشهد تبدیل شود. وی می‌افزاید: از طرفی قیمت خدمات ما نیز نسبت به کشورهای خودشان بسیار ارزان‌تر است. ما دارای نیروی متخصص و بیمارستان‌های گوناگونی هستیم که البته در مراحل نخستین خود هستند و نیازمند توجه بیشتری می‌باشند تا بیمار و همراهانش با اطمینان خاطر به معالجه بپردازند و اگر در ادامه به سیاحت و زیارت نیز مبادرت ورزند، درآمد بسیاری را برای استان در پی خواهند داشت. یعنی فردی که برای درمان و گردشگری سلامت به مشهد می‌آید چند برابر گردشگر زیارتی برای کشور درآمدزایی دارد.
موانع و راهکارهای شکوفایی گردشگری
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه چه عواملی تا به امروز مانع بالفعل شدن پتانسیل‌های استان در بخش گردشگری شده و چه تدابیری می‌توان برای این مهم اندیشید، می‌گوید: مهمترین مساله و راهکار یک نگاه بلندمدت و همه جانبه در سطوح مدیریتی به بخش گردشگری است که تا به امروز وجود نداشته است. تا به حال گردشگران به صورت خودجوش به کشور می‌آمدند و ما نیز در حد توانایی خودمان سعی در ارائه خدمات به آنان داشتیم. اما شناسایی بازارهای هدف می‌تواند ما را در جذب هرچه بیشتر گردشگران یاری کند. در نتیجه جزیره‌ای عمل کردن و عدم وجود مدیریت یکپارچه و همه‌جانبه موجب آسیب رساندن به بحث گردشگر خارجی شده اما نباید فراموش کرد که ما رقبای بسیار قدری داریم که سعی می‌کنند به شکل‌های مختلف رضایت گردشگران را جذب کنند تا ماندگاری بیشتری داشته و پول بیشتری در آن کشورها خرج کنند.
pic۶
سخن آخر
خیرخواهان در پایان صحبت‌های خود بر قابلیت‌های بی‌شمار استان در زمینه جذب گردشگر و اهمیت توجه به این قابلیت‌ها تاکید می‌کند و می‌افزاید: از این فرصت‌ها غافل بوده و نتوانسته‌ایم بهره ببریم. هم اکنون که جامعه ما از نظر اقتصادی دارای مشکل است، حیف است که رقبای ما حتی در سطوح پایین‌تر با جاذبه‌های جدید ارقام ۲۰یا ۳۰ میلیون گردشگر را جذب کنند اما ما در جذب دو یا سه میلیون گردشگر متوقف شده‌ایم.
کشور ما علی رغم داشتن منابع عظیم گردشگری و جاذبه های فرهنگی و طبیعی، چنان که شایسته است نتوانسته در زمینه بهره گیری از درآمدها و ورودی های گردشگری به جایگاه درخوری در عرصه بین المللی دست یابد. این در حالی است که برخی از کشورها علی رغم فقر نسبی در میراث فرهنگی و طبیعی، از این فعالیت اقتصادی برای فقرزدایی و اشتغال زایی که از مهمترین اهداف توسعه در کشورهای در حال توسعه است، استفاده می کنند.
در این گزارش ظرفیت های صنعت گردشگری را در استان خراسان رضوی مورد واکاوی قرار می‌دهیم.
تعاریف گردشگری:
گردشگری مفهومی فراگیر و گسترده است که تاریخچه آن به سال ۱۸۱۱ یا پیش از آن باز می گردد و تعریف آن همچنان دستخوش تغییر و دگرگونی است. اصطلاح گردشگری شامل مسافرت های افراد در خارج از خانه و تجارت ها و افرادی می شود که در خدمت این بنگاه ها هستند که برای آن ها انجام مسافرت ها را آسان‌تر و لذت‌بخش تر ساخته و یا آن را تسریع می کنند. در اینجا مسافر به اشکال مختلف به صورت فردی تعریف می شود که در فاصله معینی (فاصله مورد نظر متغیر خواهد بود) از خانه خود قرار دارد.
در نمودار یک برخی از بخش های صنعت گردشگری نشان داده شده است.
با توجه به نمودار یک، به بررسی وضعیت صنعت گردشگری در چهار مقوله مکان های اقامتی، رستوران ها، حمل ونقل و تسهیلات تفریحی در استان خراسان رضوی می پردازیم.
مکان های اقامتی
شاید مهمترین دغدغه یک گردشگر مکان اقامتی باشد. وضعیت استان خراسان رضوی در مورد مکان های اقامتی در جدول شماره یک و دو بیان شده است. جهت مقایسه آمار، دو استان قم و فارس را که به لحاظ سنخیت از نظر نوع گردشگر (گردشگران مذهبی)، تقریبا مشابه استان خراسان رضوی هستند در جدول یک و دو آورده ایم.
همان گونه که از آمارها پیداست وضعیت استان خراسان رضوی به لحاظ تعداد هتل های موجود در تمامی سال‌های مورد بررسی گزارش از استان فارس بالاتر و از استان قم پایین‌تر است. اما وضعیت استان خراسان رضوی از لحاظ تعداد مسافرخانه‌ها نسبت به دو استان دیگر بهتر است.
رستوران ها
شاید تصور شود که رستوران‌ها و آشپزخانه‌ها خیلی به گردشگری ارتباطی ندارند و این مکان‌ها نمی‌توانند گردشگران را به سمت خود جذب کنند. اما امروزه رستوران‌داری نقش مهمی در صنعت گردشگری جهان و جذب گردشگران داخلی و خارجی ایفا می‌کند. وضعیت تعداد رستوران های استان خراسان رضوی در جدول شماره سه بیان شده است.pic1
با توجه به این که آمار سال های اخیر منتشر نشده است در دو سال ۱۳۷۳ و ۱۳۸۱ وضعیت استان خراسان رضوی در تعداد رستوران ها از دو استان دیگر بهتر بوده است. با توجه به اینکه در سال های اخیر به دلیل کاهش ارزش پول ملی در مقابل ارزهای خارجی، تعداد گردشگران خارجی افزایش یافته‌اند، مسئولان باید سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری بیشتر در این امر تشویق نمایند و کیفیت رستوران های موجود را افزایش دهند.
حمل ونقل
pic۲
فراهم بودن امکانات و زیرساخت های حمل ونقل مناسب، مطمئن، راحت، سریع و ارزان پیش‌شرط توسعه گردشگری جمعی است. زیرا گردشگران در تصمیمات خود دو عامل هزینه و زمان را همواره درنظر دارند و برای دسترسی به مقاصد گردشگری، انتخاب نوع سیستم حمل ونقل و یا فراهم بودن سیستم مناسب بر این دو عامل تاثیر می گذارد.
با توجه به این که اکثر گردشگران از خودرو شخصی، اتوبوس، قطار و یا هواپیما جهت سفر استفاده می کنند در این گزارش آمارهای مربوط به این چهار مورد بررسی می شود.
خودرو شخصی و اتوبوس
هر چند آمار دقیقی از مسافرت های افراد با خودروهای شخصی در اختیار نیست اما می توان به بررسی وضعیت زیرساخت های مرتبط با این مقوله پرداخت. جمع راه های استان در سال های اخیر به لحاظ کیلومتری کاهش یافته است. هر چه استان دارای جاده های مناسب تری باشد، تعداد گردشگران بیشتری به این استان و مناطق تفریحی و گردشگری آن سفر خواهند نمود. برخی از مناطق روستایی دارای اکوسیستم های مناسبی برای جذب اکوتوریست ها هستند، اما عدم دسترسی به آن ها به دلیل نبود راه های مناسب باعث شده است که گردشگران تمایلی به بازدید از این مناطق نداشته باشند.
راه آهن
بخشی از گردشگران و مسافران ترجیح می دهند با قطار مسافرت نمایند.به همین علت مسئولان باید تلاش نمایند طول خطوط راه آهن در استان خراسان رضوی را افزایش دهند تا امکان انتقال گردشگرانی که از طریق قطار سفر می کنند به نقاط دیگر استان فراهم شود.
هواپیماوضعیت استان خراسان رضوی در زمینه تعداد پرواز و مسافران پروازهای بین المللی فرودگاه هاشمی نژاد در جدول شماره 6 بیان شده است.
با توجه به اینکه اکثر مسافران خارجی به عنوان گردشگر به استان و مشهد سفر می کنند آمارها حکایت از افزایش میزان گردشگران از سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ دارد.
وسایل نقلیه عمومی درون شهری
با توجه به اینکه بخشی از سفر گردشگران مربوط به سفرهای درون شهری است، وجود وسایل نقلیه مناسب در شهر باعث می گردد تا رضایت گردشگران جلب شود و همین امر موجبات سفر مجدد آن ها را به استان فراهم می‌کند. به دلیل این که تنها، آمار وسایل نقلیه عمومی درون شهری مشهد موجود بود در جدول شماره ۴ از آمار مربوط به مشهد استفاده شده است.
همان‌گونه که ملاحظه می گردد تعداد وسایل نقلیه عمومی درون شهری مشهد هر سال افزایش یافته است اما باز هم این تعداد جواب‌گوی خیل عظیم مسافرانی که به شهر مشهد سفر می کنند، نیست. البته در سال های اخیر مترو مشهد نیز به این جمع افزوده شده است.
تسهیلات تفریحی
pic3
تسهیلات تفریحی از جمله مواردی است که برای جذب گردشگران از فاکتورهای بسیار مهم محسوب می شود. این تسهیلات شامل سالن های سینما، تئاترها، موزه ها، مناظر شگفت‌آور طبیعی و آثار تاریخی است. خوشبختانه استان در این زمینه دارای وضعیت مناسبی است. درجدول شماره پنج به بررسی آمار موجود در این زمینه می پردازیم.
به لحاظ آثار تاریخی نیز استان خراسان رضوی دارای غنای خاصی است. مهمترین این اماکن حرم مطهر حضرت امام رضا (ع) و مجموعه آستان قدس رضوی، مسجد گوهرشاد، مدرسه پریزاد، مدرسه دودر، بقعه خواجه ربیع، بقعه‌گنبد سبز، آرامگاه نادرشاه افشار، مصلا مشهد، طرقبه، شاندیز، پارک وکیل‌آباد، کوه سنگی، بندگلستان، خواجه اباصلت، خواجه مراد و مقبره‌ی گوهرتاج در مشهد، مسجد پامنار، آرامگاه ملاهادی سبزواری، مناره خسروگرد، رباط مهر، آرامگاه سیدحسن غزنوی و مسجد جامع در سبزوار، گنبد هارونیه وآرامگاه فردوسی در توس، کتبیه نادری، عمارت خورشید، ارغون‌شاه و مسجد کبود گنبد در کلات نادری، شهر عتیق، تپه بام و مدرسه‌ی عرضیه در قوچان، آرامگاه شاه قاسم انوار و مقبره شیخ احمد جامی در تربت جام، برج کرات در تایباد، باغ گلشن درطبس، ارگ کلاه فرنگی، دریاچه گل بی‌بی و آرامگاه بابا لقمان در سرخس، قدمگاه رباط عباسی و آرامگاه‌های عطار، کمال‌الملک و خیام در نیشابور، برج علی‌آباد، مناره فیروزآباد، باغ مزار، سید مرتضی و آرامگاه مدرس در کاشمر و مقبره شیخ حیدر و مسجدملک در تربت حیدریه هستند.
همچنین مکان های طبیعی گردشگری استان خراسان رضوی به شرح زیر است:
منابع آبی شامل چشمه آب گرم شهرکهنه و آبشار دره سراب قوچان، چشمه سبز و چشمه گیلاس، آبشار دره اخلمد چناران، چشمه شاهان گرماب فریمان، آبشار رود معجن تربت حیدریه، چشمه گرماب، چشمه حضرت نیشابور، چشمه آب گرم فردوس، آب گرم معدنی کاریز کاشمر و آبشار قره سو کلات.
غارها عبارتند از غارهای دره آل، کارده، مغان و هندل آباد در مشهد، غار پرده رستم در چناران، غار غزلق در درگز، غار ماپری در تربت حیدریه، غار سنو در گناباد، غار مزداوند و بزنگان در سرخس، غار گنبده در بشرویه، غار آتشگاه در کاشمر.
باغ ها عبارتند از باغ کلات نادر، باغ قدمگاه، نشاط و باغ و عمارت امین اسلامی نیشابور، باغ خونی مشهد، باغ اسکویی سبزوار و باغ خان بشرویه.
ییلاقات خراسان رضوی عبارتند از طرقبه، شاندیز، کنگ، عنبران، جاغرق، نغندر، حصار، زشک، اندروخ و دره آل در مشهد، روستای شارک و دره شمخال در قوچان، باغ رود و روستای خرو درود در نیشابور، روستای باغستان علیا و بیدسکان در فردوس، منطقه لایین در کلات، دره چلمیر در درگز، دره ارزنه در تایباد، منطقه کوه‌سرخ در کاشمر و گرماب در رشتخوار.
همان‌گونه که ملاحظه شد این موارد تنها بخشی از ظرفیت های گردشگری استان خراسان رضوی بود که سعی شد به نگارش درآید. مسئولان استان، می توانند با توجه ویژه به این صنعت و انجام تبلیغات مناسب در جهت شناساندن این ظرفیت ها به گردشگران، شرایط لازم را جهت ایجاد اشتغال برای جوانان این استان فراهم آورند.
برای آشنایی هرچه بیشتر با پتانسیل گردشگری خراسان رضوی به سراغ دکتر جعفر خیرخواهان، اقتصاددان و عضو هیات علمی گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد رفته و با وی کفتگو کرده‌ایم که در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
جایگاه گردشگری
در اقتصاد امروز کشور
pic4
pic۵
جعفرخیرخواهان در گفت و گو با دنیای اقتصاد توجه به گردشگری در وضعیت کنونی اقتصاد کشور را حائز اهمیت برمی‌شمارد و می‌گوید: ورود گردشگران خارجی به داخل کشور نیز به نوعی صادرات خدمات است. به بیان دیگر به جای اینکه کالا وخدمت را به خارج از کشور صادر کنیم، مصرف‌کننده خارجی را به ایران دعوت می‌کنیم تا در داخل مصرف‌کننده باشد. وی می‌افزاید: از آنجا که با رکود تورمی مواجه هستیم، گران شدن نرخ ارز می‌تواند به‌عنوان مشوقی برای ورود گردشگران خارجی بیشتر به کشور باشد و طی دو سه سال اخیر با گران شدن نرخ ارز، گردشگری در ایران به صرفه‌تر شده است. در نتیجه در شرایط کنونی کشور که از هر طرف تحت فشار هستیم، می‌توانیم با فراهم آوردن پیش نیازهای بخش گردشگری موجبات رونق هرچه بیشتر این صنعت را فراهم آوریم.
پتانسیل‌های خراسان رضوی و مشهد
این عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی در رابطه با پتانسیل خراسان رضوی برای بهره‌مندی از بخش گردشگری معتقد است از آنجا که امروزه پروازهای هوایی بسیار رایج شده، وجود فرودگاه بین‌المللی یکی از مهمترین پتانسیل‌های استان است. همچنین شهرت شهر مشهد، آب و هوای مناسب این شهر برای کشورهای جنوب خلیج فارس در فصل تابستان، هتل‌ها و مراکز تفریحی شهر و امکان برنامه‌ریزی و دسترسی به سایر نقاط کشور از مزیت‌های مشهد به شمار می‌آید.
خیرخواهان در رابطه با اهمیت گردشگری سلامت نیز معتقد است که گردشگران کشورهای عربی به بیماری‌های مختلفی از جمله دیابت و بیماری‌های چشمی مبتلا می‌شوند. گرچه کشورهای عربی طی سال‌های اخیر تلاش بسیاری برای احداث بیمارستان‌های پیشرفته داشته‌اند اما از آنجایی که بیشتر پزشکان این بیمارستان‌ها هندی یا از سایر کشورهای غیرمسلمان هستند، نزدیکی فرهنگی و دینی که پزشکان ایرانی با گردشگران عربی دارند، می‌تواند به عامل مهمی برای حضورشان در مشهد تبدیل شود. وی می‌افزاید: از طرفی قیمت خدمات ما نیز نسبت به کشورهای خودشان بسیار ارزان‌تر است. ما دارای نیروی متخصص و بیمارستان‌های گوناگونی هستیم که البته در مراحل نخستین خود هستند و نیازمند توجه بیشتری می‌باشند تا بیمار و همراهانش با اطمینان خاطر به معالجه بپردازند و اگر در ادامه به سیاحت و زیارت نیز مبادرت ورزند، درآمد بسیاری را برای استان در پی خواهند داشت. یعنی فردی که برای درمان و گردشگری سلامت به مشهد می‌آید چند برابر گردشگر زیارتی برای کشور درآمدزایی دارد.
موانع و راهکارهای شکوفایی گردشگری
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه چه عواملی تا به امروز مانع بالفعل شدن پتانسیل‌های استان در بخش گردشگری شده و چه تدابیری می‌توان برای این مهم اندیشید، می‌گوید: مهمترین مساله و راهکار یک نگاه بلندمدت و همه جانبه در سطوح مدیریتی به بخش گردشگری است که تا به امروز وجود نداشته است. تا به حال گردشگران به صورت خودجوش به کشور می‌آمدند و ما نیز در حد توانایی خودمان سعی در ارائه خدمات به آنان داشتیم. اما شناسایی بازارهای هدف می‌تواند ما را در جذب هرچه بیشتر گردشگران یاری کند. در نتیجه جزیره‌ای عمل کردن و عدم وجود مدیریت یکپارچه و همه‌جانبه موجب آسیب رساندن به بحث گردشگر خارجی شده اما نباید فراموش کرد که ما رقبای بسیار قدری داریم که سعی می‌کنند به شکل‌های مختلف رضایت گردشگران را جذب کنند تا ماندگاری بیشتری داشته و پول بیشتری در آن کشورها خرج کنند.
pic۶
سخن آخر
خیرخواهان در پایان صحبت‌های خود بر قابلیت‌های بی‌شمار استان در زمینه جذب گردشگر و اهمیت توجه به این قابلیت‌ها تاکید می‌کند و می‌افزاید: از این فرصت‌ها غافل بوده و نتوانسته‌ایم بهره ببریم. هم اکنون که جامعه ما از نظر اقتصادی دارای مشکل است، حیف است که رقبای ما حتی در سطوح پایین‌تر با جاذبه‌های جدید ارقام ۲۰یا ۳۰ میلیون گردشگر را جذب کنند اما ما در جذب دو یا سه میلیون گردشگر متوقف شده‌ایم.
ارسال نظر