دربندان فضای مجازی
«اینترنت اعتیادآور است»، این موضوعی است که بسیاری از کارشناسان و روانشناسان به آن اذعان دارند. روانشناسانی که در جای‌جای دنیا در این مورد دست به تحقیقات زده‌ و این نکته را به اثبات رسانده‌اند. برای بررسی اعتیادآور بودن اینترنت باید افرادی که در این حیطه می‌گنجند، به دو گروه تقسیم کرد: 1- کسانی که در کشورهای پیشرفته زندگی می‌کنند، 2- افرادی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.تحقیقاتی که صورت می‌گیرد اصولا فارغ از میزان در دسترس بودن اینترنت در یک کشور است و در بیشتر تحقیقات صورت گرفته این موضوع در نظر گرفته نشده است. اما برای اینکه بتوانیم تعریف درستی از معتادان به اینترنت داشته باشیم باید آن‌را از حالت کلی خارج کرد و یک تعریف عملیاتی از آن داشت. برای روشن شدن این موضوع نخست باید این پرسش را پاسخ داد: دانشمندان روانشناسی چه کسانی را در زمره معتادان به اینترنت قرار می‌دهند؟ در کره اخیرا عده‌ای از دانشمندان روانشناسی در مقام پاسخ به این پرسش برآمده‌اند و طی یک تحقیقات زوایای تاریک این موضوع را مشخص کرده‌اند. در این تحقیقات از 13 هزار و 588 نفر از کاربران اینترنتی استفاده کرده‌اند. در بین این تعداد از افراد نمونه‌گیری شده، 7 هزار و 878 نفر زن و 5 هزار و 710 نفر نیز مرد بودند. در این تحقیقات افراد جوان انتخاب شده‌اند و تعریف جوانی هم بر اساس تعریفی است که سازمان یونسکو ارائه داده است. این تحقیقات مشخص کرد که در جامعه جوان کره-جنوبی که در حدود 20 میلیون نفر هستند، 5/3 درصد معتاد به اینترنت هستند و 4/18 درصد نیز این قابلیت را دارند که با یک جابه‌جایی در زمره افراد معتاد به اینترنت قرار بگیرند.
روانشناسان در این تحقیق، پیش فرضی را برای یک معتاد اینترنتی تعریف کرده‌اند و آن هم این است که اگر فردی در روز بیش از ۸ ساعت با اینترنت سر و کله بزند، او یک معتاد به اینترنت است. این دانشمندان در تحقیقات بیشتر به این نتیجه رسیدند معتادان به اینترنت (Internet Addicts) که به اختصار (IA) خوانده می‌شوند برای فرار از واقعیت روی به اینترنت می‌آورند. کسانی هم در این تحقیق هستند که پتانسیل بالایی برای اعتیاد به اینترنت (Possible Internet Addicts) دارند. این افراد به اختصار (PA) خوانده می‌شوند. در این تحقیق مشخص شده است که فرار از واقعیت و پناه آوردن به دنیای مجازی برای افراد این گروه نیز یک واقعیت درنظر گرفته شده است، اما به اندازه افراد (IA) به این درد دچار نیستند. لئوسانگ مینگ وان، یکی از دانشمندان روانشناس جامعه‌شناس می‌گوید که اینترنت در زندگی مردمان کره نقش اساسی پیدا کرده است. با ورود گوشی‌های هوشمند و اینترنت همراه این موضوع شدت بیشتری پیدا کرده است. بر اساس آمارهای اخیری که در این کشور منتشر شده، ۶۱ درصد مردان کره‌جنوبی از اینترنت استفاده می‌کنند و این رقم در جامعه زنان کره‌جنوبی به ۱/۴۹ درصد می‌رسد.در این جامعه، ۳۰ درصد از زنان خانه‌دار به اینترنت پر سرعت دسترسی دارند. زنان شاغل هم در اداره‌های خود از اینترنت بهره‌مند هستند. در این تحقیقات مشخص شده است که ۷۰ درصد از کاربران، به‌دلیل وجود بازی‌های آنلاین، از اینترنت استفاده می‌کنند. در کشور کره آدرسی اینترنتی به نام «Daum.net» وجود دارد که ۲۶ میلیون کاربر در این سایت ثبت‌نام کرده‌اند و در روز نیز افزون بر ۲۸ میلیون کاربر از آن دیدن می‌کنند. اهمیت این سایت تنها به دلیل میزان کاربرهایش نیست، بلکه این سایت نشان می‌دهد که در روز چند میلیون نفر از مردم این کشور در پای اینترنت نشسته‌اند. لئوسانگ مینگ وان در این تحقیق مشخص کرده است، افرادی که در زمره (IA) قرار می‌گیرند به شدت از واقعیت ترس دارند. این افراد در پرسشنامه‌های مربوط به این تحقیق اذعان کرده‌اند که ترس از رویارو شدن با واقعیت آنها را به این دنیا می‌کشاند. بر اساس این تحقیقات این نتیجه حاصل شده است: افراد در این دنیا، می‌توانند نامی غیر از نام واقعی خود داشته باشند و از خود شخصیتی دیگر خلق کنند که با فاصله بسیار از خود واقعی کاربران قرار داشته باشد.
اعتیاد به اینترنت در کشورهای در حال توسعه
اینترنت در کشورهای در حال توسعه با یک مشکل عمده روبه‌رو است: سرعت پایین و گاهی موضوع فیلترینگ می‌تواند معیارهای یک معتاد به اینترنت را تغییر دهد. اما در تحقیقات صورت گرفته، چون با کاربرانی که پای اینترنت هستند، پرداخته شده است، به این دو موضوع توجهی نشده است. اصولا معتادان به اینترنت در کشورهای پیشرفته، اعتیاد به بازی‌های آنلاین دارند، اما در کشورهای در حال توسعه این اعتیاد به استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی باز می‌گردد. «شوکرو بالچی» یک محقق ترکیه‌ای است که اخیرا دست به تحقیقاتی در این خصوص زده و در مورد میزان اعتیاد دانشجویان دانشگاه «سلچوک» به فیس‌بوک اطلاعات قابل توجهی به خوانندگان این تحقیق ارائه می‌دهد. بالچی در مقدمه این تحقیق نوشته است: در ۵ سال گذشته فیس‌بوک جای ویژه‌ای را در زندگی روزانه دانشجویان ترکیه‌ای باز کرده است. فیس‌بوک توانسته با ارائه بازخوردهای مفید به دانشجویان ترکیه‌ای، جای ویژه‌ای را در ارتباطات اجتماعی این گروه جوان به خود اختصاص دهد. سوای اینکه دانشجویان می‌توانند در این شبکه اجتماعی اطلاعات خوبی کسب کنند یا اینکه لحظات سرگرم‌کننده‌ای داشته باشند، اما از نقاط منفی فیس‌بوک نمی‌توان گذشت. بالچی می‌گوید در تحقیقاتی که از دانشجویان معتاد به فیس‌بوک داشته، متوجه شده است که آنها در زندگی اجتماعی به شدت به مشکل برخورده‌اند. بیشتر این افراد از زندگی واقعی بریده‌اند و به حد «انزوا» رسیده‌اند. در تحقیقاتی که بالچی از دانشجویان دانشگاه سلچوک داشته، مشخص شده است که ۱/۵ درصد دانشجویان این دانشگاه به فیس‌بوک معتاد هستند و ۶/۲۲ درصد نیز در منطقه خطر قرار گرفته‌اند و ۷/۲۷ درصد نیز مشکل سیستماتیک با فیس‌بوک دارند. این افراد آخر در آستانه ورود به منطقه خطر قرار دارند. بالچی در این تحقیق می‌گوید که وی متوجه شده است معتادان به فیس‌بوک هر کدام به دلیلی خاص به این شبکه اجتماعی معتاد شده‌اند، اما ویژگی عامی که همه دانشجویان معتاد به فیس‌بوک دارند این است که آنها از زندگی واقعی در حال فرار هستند و می‌توانند از خود، یک خود ایده‌آل و غیرواقعی در دنیای مجازی بسازند. این افراد در زندگی اجتماعی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو می‌شوند که گاهی اوقات به «انزوا» ختم می‌شود.