موزه هنرهای معاصر تهران موزه‌ای برای زمان حال
سینا رئیسی
هم‌نشینی دو واژه موزه و معاصر در نگاه نخست تا حدی غریب به نظر می‌رسد و این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که چه نیازی است به داشتن یک موزه، برای هنری که خود هنوز جریان دارد و پویایی‌اش نه تنها کم نشده، بلکه هر روز نو می‌شود و پوست می‌اندازد؟ پاسخ به این سوال دو رویه دارد ؛ رویه اول باز می‌گردد به کارکردی که امروزه موزه‌ها می‌توانند داشته باشند؛ به این معنا که موزه‌ها دیگر فقط و فقط جایی برای نشان دادن عظمت گذشته‌ها نیستند و در واقع هر موزه خود به تنهایی می‌تواند نهادی باشد برای بازنمایی و اعتلای فرهنگ جاری در جامعه، و از آنجا که جامعه مترقی جامعه‌ای است با فرهنگ پیشرو بنابراین اهمیت بازتعریف نقش موزه‌ها برای رسیدن به اهداف فرهنگی یک جامعه، لازم و ضروری به نظر می‌رسد.
سینا رئیسی
هم‌نشینی دو واژه موزه و معاصر در نگاه نخست تا حدی غریب به نظر می‌رسد و این سوال را به ذهن متبادر می‌کند که چه نیازی است به داشتن یک موزه، برای هنری که خود هنوز جریان دارد و پویایی‌اش نه تنها کم نشده، بلکه هر روز نو می‌شود و پوست می‌اندازد؟ پاسخ به این سوال دو رویه دارد ؛ رویه اول باز می‌گردد به کارکردی که امروزه موزه‌ها می‌توانند داشته باشند؛ به این معنا که موزه‌ها دیگر فقط و فقط جایی برای نشان دادن عظمت گذشته‌ها نیستند و در واقع هر موزه خود به تنهایی می‌تواند نهادی باشد برای بازنمایی و اعتلای فرهنگ جاری در جامعه، و از آنجا که جامعه مترقی جامعه‌ای است با فرهنگ پیشرو بنابراین اهمیت بازتعریف نقش موزه‌ها برای رسیدن به اهداف فرهنگی یک جامعه، لازم و ضروری به نظر می‌رسد. پس موزه‌ها در راستای اهدافشان می‌توانند نقشی نو به خود بگیرند: حضور در زمان حال. اما رویه دوم به ماهیت هنر معاصر و تعاریفی که از آن می‌توان داشت بازمیگردد.والتر بنیامین (۱۸۹۲-۱۹۴۰) در مقاله معروف خود با عنوان «مولف به مثابه تولیدکننده» مفهومی نو به نام تکنیک را در پاسخ به پرسشی که خود در ابتدا مطرح کرده ارائه می‌کند. بنیامین در این مقاله به دنبال هنری می‌گردد که در بستر‌های اجتماعی و تولیدی عصر حاضر تاثیرگذار باشد. سوالی که وی مطرح می‌کند این است: نمی‌خواهم از شما بپرسم که «نسبت یک اثر هنری با روابط تولید زمانه‌اش چیست؟» بلکه سوال من این است که «موضع‌گیری‌اش در میان آنها چیست؟» این پرسش بی‌درنگ به سراغ کارکردی می‌رود که اثر در یک عصر تاریخی واجد آن است. به عبارت دیگر این پرسش مستقیما تکنیک آثار ادبی - هنری را نشانه می‌رود.
هرچند دشوار اما می‌توان به کمک این سوال اساسی، تعریفی برای هنر معاصر ارائه کرد؛ هنری که خود را از دوره مدرنیسم جدا کرده و ادعا می‌کند حتی از دوره پست مدرنیسم هم عبور کرده است : هنری سیال که همگام و چه بسا پیشگام نسبت به وقایع زمان خود رنگ عوض می‌کند، پوست می‌اندازد و مدام در پی یافتن تکنیک‌هایی نو برای انتقال مفاهیم نو است. هنر معاصر، هنر آفرینش تکنیک‌ها و مدیوم‌های نو است. در واقع در هنر معاصر، عمر یک اثر هنری به مراتب کوتاه‌تر از انواع کلاسیک هنر خواهد بود؛ چرا که هر لحظه ممکن است آن تکنیک به زیر سایه تکنیکی دیگر برود و هنر وابسته به تکنیک قدیمی‌تر به درد موزه‌ها بخورد؛ البته از نوع موزه هنرهای معاصر.
چرا «هنرهای معاصر» به موزه رفت؟
نیاز به تاسیس موزه‌ای برای هنر مدرن و معاصر در ایران به سال‌ها قبل‌تر از تاسیس آن بازمیگردد؛ یعنی دهه30، درست زمانی که موجی از هنرمندان ایرانی تحصیلکرده در اروپا و آمریکا به کشور بازگشته بودند. این افراد که تحت تاثیر موج هنر نوین قرار داشتند، خواستار فضایی بودند تا در چارچوب‌ها و تعاریف سنتی هنر، که در میان مردم آن زمان جا افتاده بود، فرصت کار و تولید هنری و همچنین ارائه آن را داشته باشند. در همین راستا سال‌ها بعد، پیگیری‌های کامران دیبا، مسوولان وقت را مجاب به تاسیس موزه‌ای با نام موزه هنرهای معاصر کرد. وی در این باره می‌گوید: «ایده اصلی در سال 1345 شکل گرفت اما سال‌ها طول کشید تا پروژه به پایان برسد.»
موزه هنرهای معاصر تهران از شناخته‌شده‌ترین و فعال‌ترین موزه‌های شهر تهران است که در سال 1356 تاسیس شد. این موزه با مساحت 5000 متر مربع زیر بنا و 3500 مترمربع باغ (موسوم به باغ تندیس‌ها) در ضلع غربی پارک لاله، در بلوار کارگر شمالی واقع شده است. طراح و معمار ساختمان این موزه، خود کامران دیبا است. وی این سازه را با الهام از بادگیرهای ساختمان‌های قدیمی ایرانی و تلفیق آن با المان‌های هنر مدرن طراحی کرده‌است.
این موزه شامل گنجینه‌ای کامل از هنر مدرن ایران و جهان،حدفاصل سال‌های پس از جنگ جهانی دوم تا دهه هشتاد میلادی است و آثار ارزشمندی از موج‌های هنری مدرنی چون کسپرسیونیسم، پاپ‌آرت آمریکایی، مینی‌مالیسم، کانسپچوال آرت و فوتورالیسم، از هنر مندان بنامی مانند گوگن، رنوار، پیکاسو، ماگریت، پولاک و... را در خود جای داده است. موزه هنرهای معاصر دارای 9 گالری است. سه عدد از این گالری‌ها مختص آثاری از نقاشان و هنرمندان بین‌المللی است که در گنجینه دائمی موزه نگهداری می‌شود. این گالری‌ها حاوی آثار با ارزشی از ون‌گوگ، پیکاسو و رنه ماگریت هستند و در شش گالری دیگر نمایشگاه‌ها و گالری‌های فصلی و موقتی برگزار می‌شوند. کتابخانه این موزه یکی دیگر از نقاط قوت آن به شمار می‌رود که در مخزن آن 5000 عنوان کتاب فارسی و غیر فارسی در زمینه موضوعات وابسته به هنر و معماری وجود دارد و مورد استقبال پژوهشگران و دانشجویان رشته‌های هنری در کشور است. از دیگر بخش‌های جنبی موزه می‌توان بخش سینماتک، کتابفروشی تخصصی، کافی شاپ و رستوران را نام برد. همچنین باغ تندیس‌ها، فضای سبز واقع در شمال ساختمان موزه است که به مجسمه‌هایی از ماکس ارنست، پرویز تناولی، هنری‌مور، ماکس‌بیل و دیگران مزین شده است و قطعا بازدید این موزه تجربه‌ای متفاوت خواهد بود از سیر در اندیشه‌های نوین بشر، که جهان فعلی را شکل داده‌اند. علاقه‌مندان به بازدید از این موزه می‌توانند همه روزه به جز ایام سوگواری، ازساعت 9 تا 17:30 و جمعه ها تا 14 بعد از ظهر به محل آن واقع در خیابان کارگر شمالی، ضلع غربی پارک لاله مراجعه کنند.
ارسال نظر