یک سده برای آزادی
سایه ماندگار نلسون رولی هلاهلا ماندلا، یکی از محترم‌ترین رهبران سیاسی جهان به شمار می‌رود، مردی که مبارزات علیه رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی را رهبری کرد و در نهایت موفق شد به جای این رژیم تبعیض‌آمیز، نظامی چند نژادی در این کشور جایگزین کند. او که 27 سال از بهترین سال‌های عمرش را در زندان سپری کرد، در سال 1990 از زندان آزاد شد و چهار سال بعد به عنوان نخستین رییس‌جمهوری سیاه‌پوست آفریقایی جنوبی برگزیده‌شد. او همچنین تلاش‌های گسترده‌ای برای برقراری صلح در دیگر نقاط بحران‌زده جهان انجام داد و به همین دلیل موفق شد در سال 1993 میلادی برنده جایزه صلح نوبل شود. کاریزما، تواضع، روحیه شوخ‌طبع و شخصیت دوست‌داشتنی‌اش در جریان درمان بیماری سختی که داشت و همچنین زندگی پر فراز و نشیبش ماندلا را به یکی از مشهورترین و البته محبوب‌ترین شخصیت‌های جهان تبدیل کرد. او پس از کناره‌گیری از سمت ریاست‌جمهوری در سال 1999 میلادی، به عنوان سفیر بلند‌پایه آفریقای‌جنوبی در مبارزه با ویروس اچ.آی.وی و بیماری ایدز منصوب شد و تلاش فراوانی انجام داد تا از حق کشورش برای میزبانی جام جهانی فوتبال سال 2010 میلادی دفاع کند. او که طی چند سال گذشته با بیماری‌های مختلفی دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد با این همه تلاش فراوانی برای برقراری صلح در جمهوری دموکراتیک کنگو، بروندی و دیگر کشورهای آفریقا و جهان انجام داد. در سال 2004 میلادی، ماندلا که 85 سال داشت، اعلام کرد که از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی کناره‌گیری می‌کند تا بتواند وقت بیشتری برای خانواده و فرزندانش صرف کند. او در همین رابطه به همه کسانی که قصد داشتند او را به مراسم یا مهمانی‌های مختلف دعوت کنند هشدار داد: «با من تماس نگیرید، من با شما تماس خواهم گرفت.» ماندلا از آن پس کمتر در مراسم عمومی دیده شد. در نوامبر سال 2010 میلادی، دفتر ماندلا تصاویری از دیدار او با اعضای تیم ملی فوتبال آمریکا و آفریقای جنوبی منتشر کرد. در دو سال گذشته او بارها و بارها برای معالجه به بیمارستان رفته‌است. در اواخر ژانویه سال 2011 میلادی اعلام شد که او برای انجام آزمایش‌های مخصوص مرتبط با عفونت ریوی به بیمارستانی در ژوهانسبورگ، بزرگ‌ترین شهر آفریقای‌جنوبی، رفته‌است. ماندلا در دهه 1980 میلادی و زمانی که در جزیره رابن زندانی بود یک بار به بیماری سل مبتلا شده‌بود. در اوایل سال 2012 میلادی دفتر رییس‌جمهوری پیشین آفریقای‌جنوبی اعلام کرد که او به دلیل دل درد مزمن تحت مداوا قرار گرفته‌است. ماندلا در سال 1918 میلادی در دهکده‌ای کوچک در شرق دماغه آفریقای جنوبی متولد شد. او که نام اصلی‌اش رولی هلاهلا دالیبهونگا است، به توصیه معلم خود نام نلسون را برای خود برگزید. پدر او که وکیل مدافع خانواده سلطنتی ثمبو بود زمانی که ماندلا تنها 9 سال داشت از دنیا رفت. او در سال 1941 میلادی از یک ازدواج سازماندهی شده فرار کرد و به ژوهانسبورگ گریخت. دو سال بعد او برای تحصیل در رشته حقوق به دانشگاه ویتسواترند رفت، دانشگاهی که بیشتر سفیدپوستان در آن تحصیل می‌کردند. او در این دانشگاه با افراد مختلفی از نژاد‌ها و پیشینه‌های مختلف آشنا شد. ماندلا در این دانشگاه با اندیشه‌های لیبرال، رادیکال و آفریقانیسم و همین‌طور افکار نژاد‌پرستانه و تبعیض‌آمیز آشنا شد. همین آشنایی‌ها انگیزه‌ای برای او شد تا وارد دنیای سیاست شود. در همان سال او به کنگره ملی آفریقا پیوست و بعدها به همراه چند نفر از همفکرانش اتحادیه جوانان کنگره ملی آفریقا را تاسیس کرد. ماندلا در سال 1944 با ایونلی میس، نخستین همسر خود، ازدواج کرد، اما در سال 1958 میلادی و در شرایطی که 4 فرزند داشت، از میس جدا شد. ماندلا در سال 1952 وکیل دادگستری شد و به همراه دوستش اولیور تامبو یک دفتر وکالت تاسیس کرد. این دو با کمک یکدیگر مبارزاتی علیه رژیم آپارتاید سازماندهی کردند، رژیمی که قدرت اصلی را در اختیار سفید پوستان حزب ملی قرار داده‌بود و اکثریت سیاه‌پوست را سرکوب می‌کرد. در سال 1956 میلادی، ماندلا متهم شناخته شد و در دادگاه محاکمه شد، اما اتهامات علیه او پس از چهار سال روند قضایی برطرف گردید. این در شرایطی بود که مقاومت و مبارزه علیه رژیم آپارتاید به شدت رو به افزایش بود. دلیل اصلی آن وضع قوانینی تبعیض‌آمیز بود که محل زندگی و کار سیاه‌پوستان را نیز تعیین می‌کرد. در سال 1958، ماندلا برای بار دوم و این بار با وینی مادیگیزلا ازدواج کرد، زنی که بعد‌ها نقش بزرگی در تلاش‌ها برای آزادی همسرش از زندان انجام داد. حزب کنگره ملی آفریقا در سال 1960 از سوی رژیم آپارتاید منحل شد تا ماندلا به زندگی زیر‌زمینی روی آورد. در همان سال بود که تنش‌ها با آفریقای‌جنوبی به شدت افزایش یافت. اوج این تنش‌ها زمانی بود پلیس این کشور 69 سیاه‌پوست را به ضرب گلوله کشت، رخدادی که به قتل عام شارپویل مشهور شد. این اتفاق تلخ به منزله پایان مقاومت مسالمت‌آمیز بود و ماندلا که در آن زمان معاون دبیر‌کل حزب کنگره ملی آفریقا بود مبارزاتی برای خرابکاری اقتصادی آغاز کرد. او سرانجام دستگیر و به اتهام خرابکاری و تلاش برای قیام خشونت‌آمیز علیه دولت محاکمه شد. ماندلا از فرصت دفاعیاتش در دادگاه استفاده کرد تا باورهایش را درباره دموکراسی، آزادی و برابری برای مردم توضیح دهد. او در همین‌باره گفت: « من رویای آرمانشهری را دارم که در آن مردم جامعه به نحوی دموکراتیک و آزاد در کنار هم زندگی کنند و فرصت‌های برابری داشته‌باشند.» ماندلا در سال 1964 میلادی به حبس ابد محکوم شد. در فاصله میان سال‌های 1968 تا 1969 میلادی، مادر ماندلا از دنیا رفت و بزرگ‌ترین پسر او هم به دنبال یک تصادف رانندگی کشته شد، اما به او اجازه داد نشد تا در مراسم خاکسپاری نزدیکانش شرکت کند.او 18 سال در زندان جزیره رابن باقی ماند و سپس به زندان پالسمور در خاک اصلی آفریقای جنوبی منتقل شد. در شرایطی که ماندلا و دیگر رهبران حزب کنگره آفریقا در زندان بودند و بیم آن می‌رفت که مبارزاتشان عقیم بماند، جوانان سیاه‌پوست آفریقای‌جنوبی همه توان خود را برای مبارزه با حاکمیت اقلیت بر اکثریت به کار بستند. در جریان مبارزات این جوانان و پیش از آنکه خروش دانش‌آموزان مدرسه‌ها سرکوب شود، صد‌ها نفر کشته و هزاران نفر دیگر آسیب دیدند. در سال 1980 میلادی، حزب کنگره ملی آفریقا که توسط تامبو- که در تبعید به سر می‌برد- رهبری می‌شد، مبارزاتی بین‌المللی علیه آپارتاید آغاز کرد و با ابتکاری خاص تصمیم گرفت تا بر روی یکی از دلایلی زندانی شدن یک زندانی که همان ماندلا بود تمرکز کند و خواستار آزادی او شود. این موضوع در کنسرت سال 1988 میلادی در استادیوم ویمبلی لندن به اوج خود رسید، جایی که 72 هزار نفر فریاد «نلسون ماندلا را آزاد کنید» سر می‌دادند. فشار مردمی سرانجام رهبران جهان را ناچار کرد تا تحریم‌های اعمال‌شده علیه رژیم آپارتاید آفریقای‌جنوبی را که از سال 1967 میلادی آغاز شده‌بود، تشدید کنند. این فشار‌ها نتیجه‌بخش بود و در سال 1990 میلادی، اف. دابلیو دو کلرک، محدودیت اعمال شده علیه حزب کنگره ملی آفریقا را لغو و نلسون ماندلا را آزاد کرد تا مذاکرات برای ایجاد یک نظام سیاسی دموکراتیک و چند نژادی در آفریقای جنوبی آغاز شود. در دسامبر سال 1993 میلادی، ماندلا و دو کلرک برنده جایزه صلح نوبل شدند. پنج ماه بعد، برای نخستین‌بار در تاریخ آفریقای جنوبی، همه نژاد‌ها به پای صندوق‌های رای رفتند و ماندلا موفق شد با آرایی بسیار بالا به عنوان رییس‌جمهوری انتخاب شود. بزرگ‌ترین چالش ماندلا در دوران ریاست‌جمهوری‌اش کمبود مسکن برای فقرا و همچنین از میان بردن محله‌های کثیف و حلبی‌نشین در شهرهای بزرگ بود. او سپس به ثابو امبکی، معاون خود، اعتماد و اداره امور روزانه را به او واگذار کرد و خود بر روی شرکت و برگزاری مراسم رسمی تمرکز کرد تا تصویری جدید از آفریقای جنوبی در اذهان جهانیان بسازد.در همین بستر بود که او موفق شد شرکت‌های چند ملیتی را قانع کند تا در آفریقای‌جنوبی بمانند و به سرمایه‌گذاری‌های خود در این کشور ادامه دهند. ماندلا در هشتادمین سالگرد تولدش با گراسا ماچل، بیوه رییس‌جمهوری پیشین موزامبیک، ازدواج کرد. پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری، ماندلا به نقاط مختلف جهان سفر و با رهبران کشورهای مختلف دیدار می‌کرد. او همچنین جوایز متعددی برای مبارزات بشردوستانه‌اش دریافت کرد. ماندلا پس از بازنشستگی رسمی‌اش بیشتر در مراسمی شرکت می‌کرد که با موسسه خیریه ماندلا مرتبط بود، موسسه‌ای که خود بنیانگذارش بود. او در 89 سالگی، گروه پیشکسوتان را تاسیس کرد، گروهی که از چند چهره سرشناس جهان تشکیل شده‌بود و هدف از آن استفاده کردن از تجربیات این پیشکوستان برای «مهار برخی از بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی» عنوان شد. شاید باارزش‌ترین اقدام او در سال‌های اخیر، اقدامی بود که او پس از مرگ پسرش ماکگاثو در سال 2005 میلادی انجام داد. در زمانی که صحبت از شیوع بیماری ایدز همچنان یک تابو به شمار می‌رفت، ماندلا اعلام کرد که پسرش بر اثر بیماری ایدز جان خود را از دست داده ‌است. او همچنین از مردم آفریقای جنوبی خواست تا درباره بیماری ایدز صحبت کنند تا با این بیماری مانند بیماری‌های معمولی دیگر برخورد شود. ماندلا همچنین نقشی کلیدی در میزبانی مسابقات جام جهانی در آفریقای جنوبی ایفا کرد و در مراسم اختتامیه این مسابقات هم شرکت کرد. در نوامبر سال 2012 میلادی برای نخستین‌بار اسکناس‌هایی چاپ شد که چهره نلسون ماندلا بر آن نقش بسته بود.